Bilirubina całkowita

Bilirubina całkowita. Pomiar bilirubiny całkowitej w krwi jest przydatny w rozpoznawaniu, różnicowaniu  i kontroli przebiegu chorób wątroby, dróg żółciowych i zespołów hemolitycznych.  Bilirubina należy do barwników żółciowych. Stanowi produkt rozpadu hemu,  głównie z hemoglobiny pochodzącej z niszczonych erytrocytów. Powstaje w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego (wątroby, śledziony i szpiku), równocześnie z uwolnieniem z hemoglobiny żelaza. Bilirubina jest słabo rozpuszczalna w wodzie.  Wydzielona do krwi jako bilirubina wolna może krążyć  tylko dzięki  nietrwałemu połączeniu z albuminą. Bilirubina wolna nie przenika  do moczu, może natomiast przekraczać łożysko i barierę krew-mózg. Po wychwycie z krwi przez komórki wątroby i odszczepieniu albuminy,  bilirubina ulega estryfikacji przez kwas glukuronowy. Powstałe pochodne,  rozpuszczalne w wodzie, noszą nazwę bilirubiny związanej. Z komórek wątroby bilirubina związane ulega sekrecji głównie do kanalików żółciowych. Pule bilirubiny wolnej i związanej składają się na pulę bilirubiny całkowitej. Synonimami nazw bilirubina wolna i związana, są odpowiednio: bilirubina niesprzężona i sprzężona. Ze względu ma dwuetapową  metodę oznaczania, bilirubina wolna (niesprzężona) nosi nazwę bilirubiny pośredniej, w odróżnieniu od bilirubiny związanej, noszącej nazwę bilirubiny bezpośredniej.  Podwyższony poziom bilirubiny, nazywany jest hiperbilirubinemią i może być objawem  chorób o różnej etiologii. W fizjologicznych warunkach stosunek bilirubiny wolnej do związanej wynosi 2:1. Wzrost stężenia bilirubiny całkowitej w surowicy jest laboratoryjną manifestacją obserwowanej klinicznie żółtaczki o różnym nasileniu i różnej etiologii. Stężenie bilirubiny wolnej  wzrasta w przypadkach będących wynikiem nasilonej hemolizy wewnątrznaczyniowej (niedokrwistości hemolityczne), cholestazy, a także w zaburzeniach procesu estryfikacji.  Stężenie bilirubiny związanej  zwiększa się w przypadku wirusowego lub toksycznego uszkodzenia wątroby oraz cholestazy  wewnątrz  i zewnątrzwątrobowej różnego pochodzenia.

Wysokie stężenia bilirubiny obserwuje się u noworodków w pierwszych dniach życia. Jest to tzw. żółtaczka noworodków. 

Podwyższone wartości: masywna hemoliza erytrocytów, zespół Gilberta, niedobór transferazy glukuronowej, zespół Criglera-Najjara, uszkodzenie wątroby, leki, zespół Dubina-Johnsona, hiperbilirubinemia rodzinna, nawracająca żółtaczka ciężarnych, zapalenie wątroby (w tym autoimmunizacyjne, toksyczne i wirusowe), marskość wątroby, niedrożność dróg żółciowych,  kamica, nowotwory, cholestaza.

Ekspozycja próbki na silne światło słoneczne powoduje zaniżenie wyniku.

Stężenie bilirubiny całkowitej we krwi to jeden z parametrów diagnostycznych, które wykorzystywane są do rozpoznawania chorób wątroby oraz dróg żółciowych. Badanie to pozwala na wykrycie różnego typu zaburzeń pracy tych narządów oraz wstępne ustalenie ich przyczyn. Kiedy należy wykonać badanie bilirubiny całkowitej, jakie objawy mogą wskazywać na podwyższone poziomy tej substancji we krwi oraz jakie mogą być przyczyny tych nieprawidłowości?

Bilirubina to żółty barwnik, który w największych ilościach obecny jest w żółci produkowanej przez wątrobę. Znacząca większość bilirubiny powstaje w wyniku rozpadu hemoglobiny, która znajduje się wewnątrz krwinek czerwonych. Bilirubinę występującą we krwi dzieli się na dwie frakcję  – bilirubinę pośrednią (niesprzężoną) oraz bilirubinę bezpośrednią (sprzężoną). Bilirubina pośrednia związana jest z białkami transportowymi, podczas gdy bilirubina bezpośrednia rozpuszczona jest w osoczu. Na dalszych etapach swojego metabolizmu bilirubina jest wydzielana przez wątrobę wraz z żółcią do pęcherzyka żółciowego, skąd trafia do jelit.

Podczas badań krwi, które nakierunkowane są na diagnozowanie chorób dróg żółciowych oraz wątroby najczęściej oznacza się obydwa podtypy bilirubiny. Suma ich stężeń określana jest jako „bilirubina całkowita”. Wszystkie te trzy parametry dostarczają wielu, istotnych informacji na temat stanu zdrowia pacjenta, szczególnie w zakresie metabolizmu krwinek czerwonych oraz ewentualnych zaburzeń przetwarzania metabolitów ich rozpadu.

Badanie stężeń bilirubiny całkowitej najczęściej wykonywane jest w celu ustalenia przyczyn żółtaczki oraz diagnozowania różnego typu chorób wątroby i dróg żółciowych. Żółtaczka sama w sobie nie jest chorobą – jest to objaw, który uwidacznia się jako zmiana zabarwienia skóry oraz błon śluzowych na żółtawy kolor. W zależności od stopnia nasilenia zmian patologicznych zjawisko to może być mniej lub bardziej zauważalne. W wielu przypadkach w pierwszej kolejności zmiana zabarwiania widoczna jest jedynie w obrębie twardówki, czyli białej części gałki ocznej.

Poza rozpoznawaniem typu oraz przyczyn żółtaczki badanie bilirubiny całkowitej może także zostać zlecone w celu ogólnej oceny funkcjonowania wątroby oraz w przypadku podejrzenia anemii (niedokrwistości) hemolitycznej. Ten typ niedokrwistości charakteryzuje się nadmiernym, zbyt szybkim, rozpadem krwinek czerwonych, co prowadzi do obniżenia ich liczebności oraz wystąpienia typowych objawów anemicznych. W przebiegu tego typu zaburzeń będzie dochodzić do wzrostu stężeń metabolitów rozkładu hemoglobiny we krwi, takich jak m.in. bilirubina.

Badanie bilirubiny całkowitej zalecane jest pacjentom, którzy doświadczają objawów wskazujących na nieprawidłowe stężenie tego związku we krwi. Główną dolegliwością związaną z zaburzonymi poziomami bilirubiny jest żółtaczka. W niektórych jednostkach chorobowych mogą pojawić się inne dolegliwości związane z zaburzeniami pracy wątroby, taki jak m.in. ból w prawym podżebrzu, zmiana zabarwienia moczu oraz stolca, zaburzenia krzepnięcia krwi, nieprawidłowości w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego lub wodobrzusze.

W większości przypadków choroby wątroby przez długi czas rozwijają się w sposób bezobjawowy. Pierwsze odczuwalne przez chorego dolegliwości często pojawiają się dopiero na późnych etapach zaawansowania choroby, kiedy możliwości lecznicze są ograniczone, a rokowania dla pacjenta – niekorzystne. Z tego powodu istotne jest regularne przeprowadzanie badań kontrolnych, które będą w stanie uwidocznić schorzenia wątroby i dróg żółciowych już na najwcześniejszych etapach ich rozwoju.

Badanie bilirubiny całkowitej zazwyczaj przeprowadzane jest jednoczasowo z oznaczeniem innych parametrów laboratoryjnych, takich jak np. pomiar aktywności enzymów wątrobowych (tzw. „próby wątrobowe”). W celu zaplanowania optymalnego postępowania diagnostycznego należy skonsultować się z lekarzem, który na podstawie historii choroby oraz dolegliwości doświadczanych przez daną osobę wybierze odpowiednie badania laboratoryjne, a następnie zinterpretuje w sposób właściwy ich wyniki oraz wdroży dobrane indywidualnie leczenie.

W celu interpretacji wyników badania stężeń bilirubiny całkowitej we krwi należy zestawić otrzymane rezultaty z zakresem referencyjnym, który umieszczany jest na dokumentacji wydawanej osobie badanej. Warto pamiętać, że poziomy bilirubiny całkowitej mogą być zależne od wielu czynników, m.in. od dodatkowych uwarunkowań klinicznych i przyjmowanych przez pacjenta leków. Prawidłowej, kompleksowej interpretacji rezultatów badania dokonać może lekarz.

Wzrost stężenia bilirubiny całkowitej we krwi może wskazywać na występowanie różnego typu chorób i zjawisk patologicznych, takich jak m.in.:

• Nasilony rozkład krwinek czerwonych,
• Marskość wątroby,
• Choroby nowotworowe wątroby oraz dróg żółciowych,
• Toksyczne uszkodzenie miąższu wątroby,
• Niewydolność mięśnia sercowego,
• Kamica dróg żółciowych,
• Zapalenie dróg żółciowych,
• Zaburzenia funkcjonowania trzustki.

Jedną z przyczyn wysokich stężeń bilirubiny całkowitej może być zespół Gilberta. Jest to względnie niegroźna choroba wrodzona, w przebiegu której dochodzi do zaburzeń szlaków enzymatycznych odpowiedzialnych za usuwanie bilirubiny z organizmu. Ze względu na różne, możliwe przyczyny wysokich wartości bilirubiny we krwi wynik taki wymaga konsultacji lekarskiej oraz przeprowadzenia dodatkowych badań w celu ustalenia przyczyn tej nieprawidłowości, takich jak badania obrazowe, np. USG wątroby oraz pęcherzyka żółciowego.

Niskie stężenia bilirubiny całkowitej nie stanowią powodu do obaw i nie świadczą o rozwoju stanów patologicznych w organizmie pacjenta. W przypadku dalszego występowania objawów chorobowych należy rozpocząć pogłębioną diagnostykę, która może obejmować m.in. badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa lub USG.