Co to jest leukocytoza? W jaki sposób bada się poziom leukocytów?

Leukocytoza to stan zwiększonej liczby leukocytów, czyli krwinek białych w morfologii krwi obwodowej. Nieprawidłowość ta towarzyszyć może wielu zaburzeniom w stanie zdrowia, w tym m.in. silnym urazom, oparzeniom, chorobom nowotworowym, stanom zapalnym, choć zdarza się, że za wysoki poziom leukocytów odpowiada prowadzony styl życia czy przyjmowane leki. Sprawdź, jakie objawy towarzyszą leukocytozie i jakie badanie pozwala na ocenę poziomu leukocytów we krwi.

Co to jest leukocytoza?

Leukocytoza to zwiększony ponad normę poziom leukocytów we krwi. Leukocyty to obok erytrocytów (krwinek czerwonych) i trombocytów (płytek krwi) kluczowy element morfotyczny krwi. Głównym zadaniem krwinek białych jest ochrona organizmu przed patogenami. Na leukocyty składa się kilka rodzajów krwinek, które wymieniono poniżej podając ich najbardziej charakterystyczne funkcje:

• neutrofile (40–75%) – tzw. granulocyty obojętnochłonne są wytwarzane intensywnie podczas stanów zapalnych; zapewniają ochronę przed drobnoustrojami na drodze fagocytozy;
• eozynofile (do 4%) – tzw. granulocyty kwasochłonne są intensywnie wytwarzane podczas zarażenia pasożytem; są odpowiedzialne za niszczenie obcych białek;
• bazofile (do 2%) – tzw. granulocyty zasadochłonne; produkują istotny mediator układu odpornościowego –  interleukinę 4; mają zdolności do fagocytozy;
• limfocyty (20–40%) – uczestniczą w tzw. nabytej (swoistej) odpowiedzi immunologicznej organizmu;
• monocyty (do 9%) – wytwarzają interferon w odpowiedzi na kontakt z patogenami; mają dużą zdolność do fagocytozy.

Jaki poziom leukocytów jest niebezpieczny?

Zgodnie z cytowanym źródłem, norma dla leukocytów wynosi 3800–10000/μl. Dla poszczególnych elementów układu białokrwinkowego prawidłowe wartości przedstawiają się następująco:

• granulocyty – 1,8–8,9 tys./µl:
  • granulocyty obojętnochłonne – 2,5–7,0 tys./µl;
  • granulocyty kwasochłonne – 0,1–0,5 tys./µl;
  • granulocyty zasadochłonne – 0–0,13 tys./µl;
• limfocyty – 0,8–4,0 tys./µl;
• monocyty – 0,2–1,0 tys./µl.

Wartości przekraczające ww. normy uznaje się za niepożądane i wymagające dalszej diagnostyki w celu ustalenia przyczyny leukocytozy. Nierzadko zbyt wysokiemu poziomowi leukocytów towarzyszy podwyższone CRP. Należy pamiętać, że interpretację wyników pacjenta należy opierać na zakresach referencyjnych podawanych przez laboratorium wykonujące badanie.  Zakresy obowiązujące w poszczególnych laboratoriach mogą się nieznacznie różnić.

Na czym polega badanie leukocytów?

Morfologia krwi to badanie, w którym dokonuje się oznaczenia leukocytów. To jakościowa i ilościowa ocena wszystkich elementów morfotycznych krwi. Materiałem do analizy jest krew żylna pobrana najczęściej z naczynia biegnącego w zgięciu łokciowym. Z uwagi na zmienność dobową parametrów krwi pacjent zgłasza się na badanie z rana – najlepiej w godzinach 7.00–12.00. Badanie poziomu leukocytów wymaga bycia na czczo – wskazana jest co najmniej kilkunastogodzinna przerwa w jedzeniu, ostatni posiłek powinien być spożyty dzień wcześniej do godziny 18.00. Ważne, aby w dniu badania pacjent unikał aktywności fizycznej i stresu. Leki przyjmowane na stałe powinny zostać skonsultowane z lekarzem zlecającym badania. Po zgłoszeniu się pacjenta do punktu badań proszony jest on o zajęcie miejsca na specjalnym fotelu z podłokietnikiem, który pozwoli na wygodne wyprostowanie ręki i uwidocznienie żyły. Powyżej miejsca wkłucia zakładana jest opaska uciskowa, dół łokciowy jest dezynfekowany i następuje wkłucie, po którym osoba wykonująca badanie zwalnia opaskę. Po napełnieniu probówek igła zostanie wyjęta z żyły, a rana zabezpieczona jałowym opatrunkiem. Miejsce wkłucia powinno być uciskane bez zginania ręki.

Leukocytoza – przyczyny

Specjaliści zwracają uwagę na rozmaite przyczyny leukocytozy. Najczęściej zbyt wysoka liczba białych krwinek jest efektem zaburzeń odporności, stanów zapalnych, zaburzeń funkcjonowania szpiku (m.in. zespoły mielodysplastyczne), stanów pokrwotocznych, zakażeń, uszkodzenia tkanek, zaburzeń metabolicznych, stosowania niektórych leków, chorób rozrostowych szpiku i układu limfatycznego (białaczki szpikowe i limfatyczne). Zapoznaj się z informacjami na temat dziedziczenia białaczki.

Podwyższone leukocyty mogą mieć również charakter fizjologiczny. W medycynie funkcjonuje określenie leukocytoza fizjologiczna. To stan, w którym liczba białych krwinek jest zwiększona, ale nie w wyniku choroby czy stanu zapalnego. Przykładem są: leukocytoza w ciąży, która dotyczy około 20% zdrowych kobiet (zwłaszcza w trzecim trymestrze ciąży), zwiększone ponad normę leukocyty z powodu intensywnego wysiłku fizycznego, po posiłku, w szczególności z dużą zawartością białka, w czasie gorączki. Nierzadko pacjenci zadają pytanie, czy stres ma wpływ na poziom leukocytów. Owszem, długotrwałe narażenie na stres przyczynia się do wzrostu poziomu białych krwinek.

W zależności od tego, których krwinek białych jest za dużo, rozróżnia się:

• limfocytozę – wzrost ponad normę limfocytów. Stan ten stwierdza się w chłoniakach, przewlekłej białaczce limfocytowej, ostrych infekcjach wirusowych typu mononukleoza zakaźna, zapaleniu wątroby, krztuścu, zakażeniu wirusem cytomegalii (CMV), przewlekłych wewnątrzkomórkowych infekcjach bakteryjnych typu gruźlica i bruceloza, niektórych infekcjach pierwotniakowych jak toksoplazmoza;
• monocytozę – zwiększenie liczby monocytów. Stan ten może towarzyszyć m.in. brucelozie, gruźlicy, białaczce monocytowej, mononukleozie zakaźnej, kile, sarkoidozie, zapaleniu mięśni, liszajowi trzewnemu, marskości wątroby, ziarnicy złośliwej, chłoniakowi Hodgkina;
• eozynofilię – wzrost ponad normę liczby eozynofilii, który towarzyszyć może m.in. chorobom pasożytniczym (np. glistnicy), chorobom alergicznym (np. astmie oskrzelowej, alergicznemu nieżytowi nosa, reakcjom polekowym), histiocytozie z komórek Langerhansa, przewlekłym chorobom zapalnym (np. nieswoistym chorobom zapalnym jelit), nowotworom mieloproliferacyjnym (np. przewlekłej białaczce eozynofilowej, mastocytozie), układowym chorobom tkanki łącznej (np. układowemu zapaleniu naczyń);
• bazofilię – poziom bazofili ponad normę, który pojawia się w niedoczynności tarczycy, chorobach alergicznych, przewlekłej białaczce szpikowej, przewlekłych stanach zapalnych przewodu pokarmowego czy w chorobach autoimmunologicznych.

Najczęściej jednak leukocytoza wiąże się z podniesioną liczbą neutrofili. Stan ten określa się jako neutrofilia. Najczęściej to stan wskazujący na:

• ostre i przewlekłe infekcje o podłożu bakteryjnym, grzybiczym i wirusowym, np. gruźlica, półpasiec, ospa wietrzna;
• choroby autoimmunologiczne;
• AIDS;
• wrodzone zespoły upośledzenia produkcji neutrofili, zespół rodzinnej neutrofili;
• nowotwory, szczególnie raki, mięsaki tkanek miękkich;
• niedotlenienie;
• zabiegi operacyjne;
• zawał serca, zatorowość płucną;
• urazy, oparzenia;
• choroby metaboliczne i endokrynologiczne, jak niedoczynność tarczycy, dna moczanowa, kwasica ketonowa;
• zespół Downa.

Leukocytoza – objawy

Sama leukocytoza nie manifestuje się żadnymi objawami klinicznymi. Nierzadko może pozostać niezauważona do momentu wykonania badania krwi. Objawy leukocytozy wiążą się z toczącą się chorobą, a nie samym stanem podwyższonych leukocytów.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. K. Kuliczkowski, M. Podolak-Dawidziak, Hematologia: skrypt, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław 2007.
2. A. Teległów, Diagnostyka hematologiczna – podstawowe badanie: morfologia krwi, [w:] A. Teległów. (red.), Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa dla potrzeb fizjoterapii i kosmetologii, University of Physical Education, Kraków 2020, s. 212–221.
3. T. Ociepa, Nieprawidłowości układu białokrwinkowego u dzieci na przykładzie wybranych stanów chorobowych – spojrzenie hematologa, „Pediatria po Dyplomie” 2015, nr 4. Online: https://podyplomie.pl/pediatria/18980,nieprawidlowosci-ukladu-bialokrwinkowego-u-dzieci-na-przykladzie-wybranych-stanow-chorobowych [dostęp: 22.04.2023].
4. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika mały podręcznik 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
5. D. Wołowiec, Interpretacja wyników hematologicznych badań laboratoryjnych w praktyce lekarza rodzinnego, „Lekarz POZ” 2018, nr 1, s. 8–14.