16 maja 2023 - Przeczytasz w 7 min

Czego nie można jeść w ciąży?

Ciąża to czas szczególnie ważny dla zdrowia przyszłej mamy i rozwijającego się w jej łonie dziecka. Dlatego też, dieta kobiety w ciąży powinna być starannie dobrana, aby dostarczyć organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych, ale również zapewnić bezpieczeństwo zarówno dla matki, jak i dziecka. Istnieją jednak produkty spożywcze, które należy wykluczyć z diety ciężarnej kobiety, ponieważ mogą powodować poważne konsekwencje dla zdrowia dziecka. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, czego nie można jeść w ciąży, aby pomóc przyszłym mamom w uniknięciu niebezpiecznych skutków spożywania niektórych pokarmów.

czego nie można jeść w ciąży

Jedzenie w ciąży – czego nie wolno jeść w ciąży?

Podczas 40 tygodni ciąży (plus minus 2 tygodnie) organizm kobiety przechodzi wiele zmian, aby stworzyć idealne warunki dla rozwijającego się płodu. Jednym z najważniejszych czynników wpływających na zdrowie dziecka jest odpowiednie odżywianie matki i zdrowe jedzenie w ciąży. Niemniej jednak, wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy, co można jeść w ciąży a czego nie oraz że niektóre składniki spożywane w czasie ciąży mogą być szkodliwe dla rozwijającego się dziecka. Dlatego tak ważne jest, aby przyszłe mamy wiedziały, czego nie można jeść w ciąży i jakie produkty należy unikać, aby zapewnić dziecku zdrowy rozwój.

Czego nie można jeść w ciąży – lista

Z diety przyszłej mamy powinny zostać wykluczone produkty stanowiące:

  • ryzyko zatrucia pokarmowego wywołane przez drobnoustroje – Listeria monocytogenes, Toksoplasma gondii bądź Salmonellę,
  • ryzyko zakażenia pasożytami,
  • ryzyko zatrucia związkami rtęci,
  • używki,
  • cukier oraz słodziki,
  • zioła i suplementy,
  • żywność przetworzona.

Produkty stanowiące ryzyko zatrucia pokarmowego

Mówiąc o żywieniu, zawsze należy pamiętać o chorobach przenoszonych przez produkty spożywcze. Zakażenia drogą pokarmową stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia rozwijającego się płodu. Ponieważ w ciąży układ odpornościowy jest osłabiony, podatność na niektóre choroby zwiększa się. Dlatego tak ważne jest, aby przyszłe matki zwracały szczególną uwagę na żywność, którą spożywają. Produkty, które mogą zawierać drobnoustroje, takie jak Toksoplasma gondii, Listeria monocytogenes czy salmonella, należy wykluczyć z diety. Bakterie salmonelli mogą doprowadzić do groźnego zatrucia pokarmowego, natomiast w wyniku zakażenia toksoplazmozą i listeriozą może wystąpić uszkodzenie układu nerwowego dziecka, wiele wad rozwojowych oraz przedwczesny poród.

Ze względu na to w diecie kobiety ciężarnej nie powinny się znaleźć:

  • niepasteryzowane mleko i jego przetwory (ser feta, brie, Camembert, oscypki),
  • wszelkie potrawy przyrządzone z surowego mleka,
  • hot – dogi, mielonki, wędliny, pasztety, pasty mięsne, jeśli nie ma pewności, że zostały podgrzane do temperatury 73 st. C,
  • surowe jaja lub niedogotowane,
  • nieumyte owoce i warzywa,
  • surowe lub niedogotowane mięso jak tatar, szynka parmeńska, krwisty befsztyk, stek,
  • surowe kiełki,
  • surowe i wędzone ryby, owoce morza i skorupiaki,
  • wędzony łosoś, pstrąg, dorsz, tuńczyk, makrela,
  • wątróbka (ze względu nadmierną ilość witaminy A występującej w postaci retinolu, co może powodować szereg wad wrodzonych u płodu, takich jak wady twarzoczaszki, ośrodkowego układu nerwowego oraz serca),
  • orzeszki ziemne, które mogą zawierać aflatoksyny mogące uszkodzić płód,
  • produkty wędzone i grillowane zawierające dużą ilość soli i niebezpieczne związki znajdujące się w dymie.

Owoce są wartościowym źródłem witamin i składników odżywczych w diecie. Należy jednak pamiętać, że ich powierzchnia może być zanieczyszczona chemikaliami, dlatego ważne jest dokładne ich umycie przed spożyciem. W przypadku niektórych egzotycznych owoców oraz truskawek i cytrusów, warto zachować ostrożność, ponieważ mogą one powodować reakcje uczuleniowe u niektórych osób. Wszystkie warzywa i owoce należy dokładnie myć, a przed spożyciem najlepiej obrać ze skórki.

Spożycie przeterminowanych produktów może prowadzić do zatrucia pokarmowego, co może skutkować odwodnieniem ciężarnej. Taka sytuacja może prowadzić do zmniejszenia ilości wód płodowych, co może negatywnie wpłynąć na dziecko. Ponadto, spożycie pleśni może prowadzić do wystąpienia mikotoksykozy oraz chorób wątroby, wrzodów, krwawień w jelitach, a w skrajnych przypadkach nawet śmierci.

Produkty zwiększające ryzyko zatrucia pasożytami oraz związkami rtęci

Ryby dostarczają dużo składników odżywczych, wysokie stężenia kwasów tłuszczowych DHA, stanowią źródło wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega–3, białka, jodu i witaminy D, szczególnie ważnych dla rozwoju układu nerwowego rozwijającego się płodu. Surowa ryba nie jest zalecana w diecie ciężarnej ze względu na ryzyko zanieczyszczenia pasożytami, dlatego należy z diety wykluczyć wszystkie potrawy zawierające surową rybę:

  • sushi,
  • sushimi,
  • ceviche.

Zwłaszcza tłuste i duże drapieżne ryby, które odżywiają się mniejszymi stworzeniami stanowią duże zagrożenie ze względu kumulację dużych ilość metali ciężkich, rtęci oraz zanieczyszczeń. Substancje te mogą spowodować uszkodzenie układu nerwowego dziecka. Wobec tego niewskazane jest spożywanie ryb typu:

  • rekin,
  • makrela królewska,
  • miecznik,
  • duży tuńczyk, tuńczyk biały w ilości 170g tygodniowo,
  • oraz surowego lub mrożonego owoce morza.

Z ryb często spożywanych w Polsce najwięcej rtęci mają:

  • ryba maślana,
  • okoń,
  • węgorz,
  • płoć,
  • dorsz.

Aby nie eliminować całkowicie ryb z jadłospisu, należy wybierać ryby mniejsze oraz takie, które mają najmniejszą zawartość rtęci (śledź, mintaj, łosoś – głównie norweski).

Produkty będące używkami

Używki stosowane w ciąży budzą wiele kontrowersji. Przede wszystkim stanowią realne zagrożenie dla płodu. Badanie wskazują, że umiarkowane spożycie kofeiny nieprzekraczające ilości 300 mg na dobę (co odpowiada 3 filiżankom kawy) może być dozwolone, a nawet może mieć wpływ na ochronę przed wystąpieniem cukrzycy ciążowej.

Niemniej jednak okres ciąży to czas bezwzględnego zakazu spożywania:

  • alkoholu,
  • narkotyków,
  • palenia papierosów.

Spożywanie alkoholu powoduje, że płód nie rozwija się prawidłowo. Nawet minimalne spożycie alkoholu w czasie ciąży może skutkować wystąpieniem ciężkiego schorzenia nazywanego płodowym zespołem alkoholowym (FAS), który wiąże się z opóźnieniem rozwoju, niską masą urodzeniową, a także zaburzeniami rozwoju mózgu i innych narządów.

Papierosy poprzez zawarte w nich niebezpieczne substancje toksyczne mogą wywołać zaburzenia sercowo-naczyniowe. Mogą doprowadzić do poronienia lub wcześniejszego porodu.

Przewlekły stres oraz ciężka praca fizyczna wiąże się z ryzykiem przedwczesnego porodu i niskiej masy urodzeniowej dziecka. Dlatego tak istotne jest stosowanie się do zaleceń.

Produkty słodkie – cukier, miód oraz słodziki

Cukier oraz syrop glukozowo-fruktozowy są składnikiem żywności, które powinny być spożywane z umiarem w każdej diecie. W przypadku ciąży, nadmierna konsumpcja cukru może prowadzić do zwiększenia masy ciała matki oraz dziecka (makrosomia płodu), co wiąże się z ryzykiem powikłań. Dodatkowo należy pamiętać, że cukier może sprzyjać zaburzeniom węglowodanowym, wywołując cukrzycę ciężarnych. Dlatego ważne jest, aby kobiety ciężarne ograniczały spożycie cukru. Należy również unikać stosowania sztucznych słodzików, takich jak aspartam czy sacharyna, ponieważ ich wpływ na rozwijający się płód nie został dokładnie zbadany.

W przypadku niektórych kobiet w ciąży warto rozważyć zmniejszenie spożycia miodu, ponieważ istnieje ryzyko zanieczyszczenia bakterią wywołującą botulizm u noworodka. Niemniej jednak, kobiety bez stwierdzonych zaburzeń w funkcjonowaniu mikroflory jelitowej nie muszą unikać spożywania miodu w czasie ciąży.

Suplementy ziołowe oraz witaminy

Suplementy ziołowe wymagają szczególnej uwagi i ostrożności w stosowaniu podczas ciąży i laktacji, ponieważ wiele z nich nie zostało poddanych badaniom dotyczącym ich wpływu na rozwijające się dziecko oraz może występować ryzyko interakcji z lekami.

W ciąży szczególnie należy uważać na:

  • olej lniany,
  • lukrecja,
  • aloes,
  • zielona herbata (zawiera kofeinę oraz związki, które mogą zaburzać pracę serca płodu),
  • diabelski pazur,
  • schizandryna (źródłem jest cytryniec chiński),
  • papaina (enzym z papai),
  • pluskawica groniasta,
  • sida cordifolia (roślina adaptogen).

Nie należy przyjmować na własną rękę witamin A (retinol) oraz aktywnej formy witaminy D (kalcytriol). Ich nadmiar może stanowić niebezpieczeństwo dla dziecka. Przedawkowanie witaminy A może doprowadzić do wodogłowia lub zaburzeń układu krążenia. W przypadku suplementacji witaminy D, dawkę należy dobrać w oparciu o wcześniej wykonane badanie stężenia witaminy D we krwi.

Konserwanty, barwnik, sztuczne aromaty

Ze względu na dużą ilość konserwantów, barwników, sztucznych aromatów nie zaleca się spożywania w ciąży:

  • koncentratów zup,
  • konserw,
  • głęboko mrożonych produktów mięsnych i warzywno – mięsnych,
  • dań typu fast food,
  • słodkie i słone przekąski,
  • gotowe dania,
  • potrawy smażone na głębokim tłuszczu,
  • kolorowych napojów gazowanych, które zawierają także dużo cukru, kofeinę, fosforany, konserwanty i sztuczne barwniki.

Izomery trans kwasów tłuszczowych są obecne w wysoko przetworzonej żywności. Trans-izomery przechodzą przez barierę łożyskową oraz są wydzielane z mlekiem, co może skutkować szkodliwym wpływem na rozwijające się dziecko. Związki te mogą sprzyjać występowaniu różnych zaburzeń, takich jak stan przedrzucawkowy, opóźnienie rozwoju płodu czy też problemy z alergiami.

W trakcie ciąży należy szczególnie zwracać uwagę na odpowiedni dobór produktów spożywczych. Warto sięgać po produkty o prostym składzie i niskim stopniu przetworzenia, a także dokładnie czytać etykiety. Należy jednak pamiętać, że nie warto eliminować z diety produktów bez potrzeby. W przypadku rezygnacji z jakiegoś składnika, należy upewnić się, że dieta jest wciąż zróżnicowana i pełnowartościowa. W celu uzyskania rzetelnych informacji dotyczących żywienia w czasie ciąży, warto korzystać ze sprawdzonych źródeł lub skonsultować się z dietetykiem lub innym specjalistą.

Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

  1. The importance of nutrition in pregnancy and lactation: lifelong consequences. Marshall NE, Abrams B, Barbour LA, Catalano P, Christian P, Friedman JE, Hay WW Jr, Hernandez TL, Krebs NF, Oken E, Purnell JQ, Roberts JM, Soltani H, Wallace J, Thornburg KL. Am J Obstet Gynecol. 2022 May;226(5):607-632.
  2. Dietary Patterns and All-Cause Mortality: A Systematic Review [Internet]. Alexandria (VA): Boushey C, Ard J, Bazzano L, Heymsfield S, Mayer-Davis E, Sabaté J, Snetselaar L, Van Horn L, Schneeman B, English LK, Bates M, Callahan E, Venkatramanan S, Butera G, Terry N, Obbagy J. USDA Nutrition Evidence Systematic Review; 2020 Jul.
  3. Maternal Diet during Pregnancy and Lactation and Risk of Child Food Allergies and Atopic Allergic Diseases: A Systematic Review [Internet]. Donovan S, Dewey K, Novotny R, Stang J, Taveras E, Kleinman R, Raghavan R, Nevins J, Scinto-Madonich S, Butera G, Terry N, Obbagy J. Alexandria (VA): USDA Nutrition Evidence Systematic Review; 2020 Jul.
  4. Żywienie kobiet w okresie ciąży. Wendolowicz, A., Stefanska, E., Ostrowska, L., 2014. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20, 3, 341-345.
  5. Dietary effects on fertility treatment and pregnancy outcomes. Lim SS, Noakes M, Norman RJ. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2007;14(6):465-469.

Podobne artykuły

Powiązane pakiety

e-PAKIET DLA KOBIET W CIĄŻY (PODSTAWOWY)
Badania zakwalifikowane do tego pakietu zostały dobrane tak, by określić ogólną kondycję ciężarnej i identyfikować niedomagający organ lub układ, jednocześnie określając nasilenie procesu chorobowego. Przy doborze testów zwrócono szczególną uwagę na badania parametrów istotnych dla prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka oraz rozpoznanie najczęściej występujących w trakcie ciąży i wymagających niezwłocznej korekcji deficytów w organizmie matki. Wszystkie badania wykonywane są we krwi. Najważniejszym celem badania morfologii (obrazu) krwi ciężarnej jest rozpoznanie anemii i deficytu żelaza we krwi. Rozszerzoną oceną gospodarki żelazem - zapasu żelaza w organizmie i wydajności przyswajania, zapewnia oznaczenie ferrytyny i kwasu foliowego. Stan zapalny rozpoznawany jest na podstawie stężenia białka C-reaktywnego (CRP) i określonej w morfologii krwi ilości białych krwinek. Ilość płytek krwi daje wgląd w sprawność układu krzepnięcia krwi. Stężenie glukozy umożliwia rozpoznanie powikłania ciąży w postaci cukrzycy ciążowej. Aktywność tarczycy ciężarnej, istotna dla m.in. rozwoju intelektualnego dziecka, określana jest przez pomiar TSH. Szeroki zestaw parametrów wątroby pozwala na kontrolę funkcji wątroby i gospodarki białkowej organizmu, równocześnie na rozpoznanie zapalenia wątroby, w tym na tle wirusowym. Stężenie kreatyniny, łącznie ze stężeniem wapnia jest wskaźnikiem pracy nerek. Pomiary wapnia i powiązanego z wapniem magnezu, charakteryzują status wapnia w organizmie matki i stan układu kostnego, narażonego na deficyty wywołane przez rozwój płodu. Związana z rozwojem płodu wzmożona przemiana materii u matki (obciążająca dodatkowo nerki), może wpływać na zaburzenia stężenia elektrolitów we krwi, których miarą są dwa najistotniejsze: sód i potas. Proponowany panel stanowi uzupełnienie badań ujętych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.   Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1-2 dni robocze.* *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.

e-PAKIET DLA KOBIET W CIĄŻY (INFEKCYJNY)
Badania wchodzące w skład pakiet mają na celu monitorowanie stopnia odporności (statusu serologicznego) ciężarnej na drobnoustroje stanowiące zagrożenie głównie dla płodu (Toksoplasma, wirusy: różyczki, cytomegalii i parwowirozy), inaczej mówiąc ryzyka zakażenia matki i płodu w trakcie ciąży. Choroby wywoływane przez pozostałe patogeny zagrażają obojgu: matce i płodowi: kiła i HIV (HCV i chlamydie głównie matce). Ich rozpoznanie u ciężarnej i odpowiednia terapia zmniejsza zagrożenie przeniesienia choroby na płód. Wszystkie badania wykonywane są we krwi. Stałe monitorowanie statusu serologicznego (odporności) ciężarnej w stosunku do drobnoustrojów uwzględnionych w pakiecie testów pozwala na opracowanie taktyki postępowania optymalnej dla zminimalizowania ryzyka zakażenia w trakcie ciąży i lub podjęcia odpowiedniej terapii. W większości przypadków choroby te stanowią większe ryzyko dla płodu niż dla matki. Obecność przeciwciał IgG swoistych dla: toksoplazmy (pierwotniak) i wirusów: różyczki, parwowirozy i cytomegalii świadczy o długotrwałym kontakcie z antygenami patogenów i praktycznie wyklucza możliwość niedawnego zakażenia lub zakażenia w najbliższym czasie. Brak swoistych przeciwciał IgG wiąże się z koniecznością przestrzegania przez ciężarną określonych środków ostrożności dla uniknięcia zakażenia. Patogeny chorób ujętych w pakiecie przenoszą się od matki na płód wywołując poważne następstwa w przypadku urodzenia lub są przyczyną utraty ciąży lub martwego urodzenia. Rozpoznanie przebiegającego w trakcie ciąży zakażenia krętkiem kiły i wirusami: HIV i HCV umożliwia wdrożenie terapii ograniczającej ilość wirusów i ryzyko przeniesienia choroby na płód. Wyleczenie zakażenia chlamydią przed rozwiązaniem eliminuje możliwość przeniesienia bakterii w okresie porodu i okołoporodowym.
Powiązane badania

Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2
Oznaczanie czynnej witaminy D: 1,25(OH)2D w postaci metabolitu 1,25-dihydroksycholekalcyferolu (1,25-(OH)2D3, kalcytriolu), przydatne  w przebiegu zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej, w tym chorób metabolicznych tkanki kostnej.

Podobne artykuły