Jak wykryć nieproszonego gościa w przewodzie pokarmowym?
Dowiedz się więcej
Czerwonka bakteryjna- co to za choroba?
Spis treści:
Czerwonka bakteryjna, nazywana dawniej dyzenterią to zakaźne schorzenie jelit, które charakteryzuje się ostrym przebiegiem oraz występowaniem nasilonych dolegliwości chorobowych. W obecnych czasach w Polsce choroba występuje względnie rzadko. Ze względu na możliwe, ciężkie powikłania czerwonki warto jednak wiedzieć co odpowiada za rozwój tej choroby, w jaki sposób dochodzi do rozwoju czerwonki, jakie są jej objawy oraz na czym polega leczenie czerwonki bakteryjnej.
Co to jest czerwonka bakteryjna?
Czerwonka to schorzenie jelitowe o ostrym przebiegu, które prowadzi do rozwoju silnych dolegliwości chorobowych. Nieleczona czerwonka bakteryjna w krótkim czasie może prowadzić do znacznego pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta, a w skrajnych przypadkach nawet jego zgonu. Za rozwój typowych objawów odpowiada nasilony stan zapalny w obrębie jelit, który poważnie uszkadza struktury morfologiczne tych narządów oraz zaburza ich funkcjonowanie.
Wyróżnia się kilka typów czerwonki. Klasyfikacja zależna jest od czynnika etiologicznego, który odpowiedzialny jest za rozwój choroby. Najczęściej czerwonka wywoływana jest przez bakterie – wówczas nazywana jest czerwonką bakteryjną. W większości przypadków czerwonkę bakteryjną wywołują bakterie z rodzaju Shigella – choroba wówczas może być nazywana także shigellozą.
W dzisiejszych czasach czerwonka bakteryjna występuje przede wszystkim w tak zwanych krajach rozwijających się – z tego powodu istotne jest zwracanie uwagi na niepokojące objawy podczas wyjazdów turystycznych w te rejony świata. Nie oznacza to jednak, że do wystąpienia tej choroby nie może dojść w Polsce. Co roku odnotowuje się do kilkudziesięciu przypadków tego schorzenia w naszym kraju, przy czym nawet 85% z nich wymaga hospitalizacji oraz leczenia w ramach oddziału szpitalnego. Najbardziej narażone na rozwój czerwonki bakteryjnej są małe dzieci, szczególnie przebywające w dużych skupiskach ludzkich, jak np. żłobki lub przedszkola. Zwiększone ryzyko wystąpienia omawianego schorzenia występuje także wśród osób starszych z chorobami współistniejącymi, które przebywają w różnego typu zakładach opiekuńczych. Dodatkowo, na rozwój czerwonki narażone bardziej są osoby cierpiące na różnego typu zaburzenia odporności, na przykład w przebiegu infekcji wirusem HIV lub na skutek stosowania leków immunosupresyjnych.
Co wywołuje czerwonkę bakteryjną?
Za rozwój czerwonki bakteryjnej odpowiadają bakterie z rodzaju Shigella. Te mikroskopijne organizmy chorobotwórcze zaliczane są do rodziny Enterobacteriaceae. Niektóre bakterie z tej rodziny występują w naturalnej, fizjologicznej, florze jelitowej. Poszczególne gatunki z rodziny Enterobacteriaceae klasyfikowane są jako względnie chorobotwórcze – oznacza to, że mogą one doprowadzić do rozwoju choroby w określonych warunkach, na przykład znacznego obniżenia odporności na skutek leczenia immunosupresyjnego.
Bakterie Shigella, blisko związane z gatunkiem Escherichia coli, zalicza się do bakterii bezwzględnie chorobotwórczych. Obecność nawet 10 do 100 komórek bakteryjnych w obrębie przewodu pokarmowego wystarcza do wywołania czerwonki bakteryjnej oraz rozwoju objawów chorobowych.
Wyróżnia się 4 główne serogrupy pałeczek Shigella, które różnią się od siebie budową oraz właściwościami biologicznymi. Są to:
- Grupa A – Shigella dysenteriae,
- Grupa B – Shigella flexneri,
- Grupa C – Shigella boydi,
- Grupa D – Shigella sonnei.
Morfologicznie wszystkie bakterie Shigella są gram-ujemnymi pałeczkami, które nie posiadają rzęsek oraz zdolności do poruszania się. Ze względu na wysokospecjalistyczną adaptację do określonych warunków życiowych, pałeczki Shigella są względnie trudne pod względem hodowli laboratoryjnej – z tego powodu badanie posiewu bakteriologicznego, który ukierunkowany jest na wykrycie Shigelli w materiale biologicznym od pacjenta wymaga specjalnego przygotowania.
Czerwonka bakteryjna – jak dochodzi do zakażenia?
Czerwonkę bakteryjną zalicza się do tak zwanych „chorób brudnych rąk”. Do zakażenia dochodzi na drodze przeniesienia bakterii do jamy ustnej poprzez dotykanie ust lub też wraz ze spożywanym pokarmem oraz poprzez picie skażonej wody. Do środowiska bakterie dostają się wraz z kałem osoby chorującej na czerwonkę lub będącej bezobjawowym nosicielem bakterii rodzaju Shigella. Dodatkowo, patogeny te mogą być transportowane przez muchy i inne owady, a także na drodze stosunków seksualnych. Okres przeżycia bakterii poza organizmem człowieka zależny jest od podtypu serologicznego patogenu.
Po dostaniu się do organizmu człowieka bakteria przylega do ścian jelita grubego oraz wnika do wnętrza komórek nabłonkowych tego odcinka przewodu pokarmowego. W obrębie tych komórek oraz warstwy podśluzówkowej jelita dochodzi do dalszego namnażania się bakterii. Za rozwój objawów czerwonki bakteryjnej odpowiadają produkowane przez nie enterotoksyny oraz lokalny stan zapalny wywołany odpowiedzią immunologiczną organizmu.
Czerwonka bakteryjna – jakie są objawy?
Dokładny przebieg choroby oraz obraz kliniczny czerwonki bakteryjnej zależne są od wielu czynników, między innymi od serotypu bakterii Shigella wywołującego chorobę, dodatkowych obciążeń zdrowotnych chorego, jego stanu odżywienia oraz immunokompetencji. Choroba najciężej przebiega u osób z chorobami współistniejącymi lub w złym ogólnym stanie zdrowia przed zakażeniem.
Okres wylęgania czerwonki bakteryjnej zazwyczaj wynosi od 1 do 4 dni. Oznacza to, że pierwsze dolegliwości chorobowe pojawiają się najczęściej w przeciągu 4 dni od momentu wniknięcia patogenów do organizmu.
W pierwszej fazie choroby mogą pojawić się dolegliwości takie jak:
- Gorączka,
- Słabo nasilona, wodnista biegunka,
- Ogólne pogorszenie samopoczucia,
- Pogorszenie apetytu,
- Jadłowstręt,
- Bóle brzucha o charakterze kurczowym,
- Wymioty,
- Uczucie parcia na stolec.
W niektórych przypadkach czerwonka może ustąpić samoistnie po wstępnej fazie tego schorzenia. U innych chorych może dojść do dalszego rozwoju choroby oraz pojawienia się objawów ostrego zapalenia jelita grubego, takich jak np. częste, krwiste biegunki. Po około tygodniu dolegliwości zazwyczaj ustępują.
Nieleczone zakażenie bakterią Shigella oraz towarzyszące mu zapalenie jelit może prowadzić do rozwoju groźnych dla życia i zdrowia powikłań. Jedną z najbardziej niebezpiecznych komplikacji jest rozsiane zakażenie, które w krótkim czasie może skutkować znacznym pogorszeniem się stanu zdrowia chorego oraz wystąpieniem sepsy. Inne, możliwe powikłania czerwonki bakteryjnej to m.in. zaburzenia metabolizmu energetycznego organizmu, toksyczne rozdęcie okrężnicy, porażenie perystaltyki jelit, perforacja ściany jelita grubego oraz uogólnione zaburzenia funkcjonowania organizmu wywołane odwodnieniem i towarzyszącymi mu zaburzeniami stężeń poszczególnych elektrolitów, jak m.in. sód oraz potas.
Z powodu możliwych, ciężkich następstw czerwonki bakteryjnej w przypadku zauważenia objawów typowych dla tej choroby należy niezwłocznie uzyskać pomoc lekarską. Dzięki odpowiednio wczesnej interwencji możliwe jest rozpoczęcie właściwej terapii, która pozwoli na zmniejszenie nasilenia objawów chorobowych oraz znaczące zminimalizowanie ryzyka rozwoju powikłań zdrowotnych.
Jakie badania wykonać w przypadku czerwonki bakteryjnej?
W celu rozpoznania czerwonki bakteryjnej niezbędne jest przeprowadzenie określonych badań laboratoryjnych, jako że trafna diagnoza jedynie na podstawie obrazu klinicznego chorego jest niemożliwa. W celu wykrycia bakterii z rodzaju Shigella, które odpowiadają za rozwój choroby należy wykonać badanie bakteriologiczne próbki kału. Test ten może także zostać wykonany z wymazu z odbytu.
Dzięki przeprowadzeniu tych badań możliwe jest precyzyjne określenie gatunku drobnoustroju, który wywołuje schorzenie u danego pacjenta. Dodatkowo, podczas badań bakteriologicznych wykonywany jest antybiogram. Test ten polega na ocenie wrażliwości danego szczepu bakterii na poszczególne antybiotyki, dzięki czemu lekarz prowadzący może dobrać najbardziej odpowiedni schemat leczenia. W przypadku zlecenia przez lekarza antybiotykoterapii należy ściśle przestrzegać zaleceń, zarówno w zakresie dawkowania preparatu, jak i całkowitego czasu jego stosowania.
W określonych przypadkach lekarz może zadecydować o konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań, takich jak m.in. morfologia krwi, czy pomiar we krwi stężenia CRP, prolaktyny lub stężeń poszczególnych elektrolitów. Jest to szczególnie istotne w przypadku pacjentów z dodatkowymi obciążeniami zdrowotnymi, którzy są bardziej narażeni na rozwój ewentualnych powikłań.
Czerwonka bakteryjna – na czym polega profilaktyka?
Na ten moment nie jest dostępna szczepionka, która w sposób skuteczny chroniłaby przed infekcją wywoływaną bakteriami z rodzaju Shigella. Z tego powodu niezwykle istotna jest właściwa profilaktyka, która pozwola na skuteczne uniknięcie czerwonki bakteryjnej.
Do podstawowych zasad profilaktycznych należy przestrzeganie właściwej higieny. Wynika to z mechanizmu transmisji bakterii odpowiedzialnych za rozwój czerwonki, które najczęściej bytują na skażonej żywności oraz w zanieczyszczonej wodzie. Do zasad właściwego zapobiegania zakażeniom można zaliczyć m.in.:
- Prawidłowe, regularne mycie rąk,
- Właściwe mycie oraz przygotowywanie żywności,
- Właściwe przechowywanie żywności,
- Utrzymywanie czystości miejsc takich jak toalety, łazienki.
W przypadku podróży do krajów, gdzie czerwonka bakteryjna występuje częściej należy uważać na to, co spożywa się lokalnie. Warto unikać nieprzetworzonej termicznie żywności, lodu do różnego typu napojów oraz dokładnie myć warzywa oraz owoce.
Czerwonka bakteryjna – leczenie
W określonych przypadkach, szczególnie u osób bez dodatkowych obciążeń zdrowotnych czerwonka może nie wymagać zastosowania leczenia przyczynowego. W większości jest to choroba samoograniczająca się, która mija w sposób samoistny. Leczenie dodatkowe obejmuje wówczas stosowanie właściwej, lekkostrawnej diety, dbanie o właściwe nawodnienie (doustne lub dożylne) oraz podawanie leków objawowych, takich jak m.in. leki przeciwgorączkowe oraz przeciwbólowe.
U osób z dodatkowymi, współwystępującymi obciążeniami zdrowotnymi oraz w przypadku ciężkiego przebiegu choroby lekarz może zadecydować o włączeniu leczenia z wykorzystaniem antybiotyków. Farmakoterapia czy antybiotykoterapia ustalane są w sposób indywidualny i wymagają dokładanego przestrzegania.
Istotne jest, aby nie stosować jakichkolwiek leków w przebiegu czerwonki bakteryjnej bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Stanowczo przeciwwskazane jest stosowanie leków przeciwbiegunkowych, które hamują perystaltykę jelit. W przypadku biegunki bakteryjnej mogą one doprowadzić do zwiększonego namnażania się bakterii w świetle przewodu pokarmowego oraz lokalnego wzrostu stężenia toksyn, co może mieć bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia konsekwencje.
Bibliografia:
https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/163918,czerwonka-bakteryjna
https://www.nhs.uk/conditions/dysentery/
