Czym jest zgorzel Fourniera? Jakie mogą być konsekwencje zbyt późnego leczenia?

Zgorzel Fourniera to dość rzadka choroba zapalna o gwałtownym przebiegu, prowadząca do wystąpienia zmian martwiczych w okolicy narządów płciowych zewnętrznych. Nieleczona może wywołać sepsę, a jej śmiertelność wynosi nawet 40%. Dowiedz się, jakie objawy mogą świadczyć o zgorzeli Fourniea oraz jakie mogą być konsekwencje zbyt późno wdrożonego leczenia.

Zgorzel Fourniera – co to jest? Przyczyny choroby

Zgorzel Fourniera jest dość rzadką chorobą zapalną, charakteryzującą się występowaniem zmian zapalnych, a następnie martwiczych w okolicy zewnętrznych narządów płciowych, odbytu i krocza. U mężczyzn, z uwagi na obraz kliniczny, bywa nazywana zapaleniem moszny Fourniera. Pierwszego opisu schorzenia dokonał już w 1883 roku Alfred Fournier, specjalista dermatologii i wenerologii, od którego nazwiska pochodzi nazwa choroby. Zgorzel Fourniera występuje dość rzadko (stanowi przyczynę mniej niż 0,02% hospitalizacji), prawie 10 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. Mimo iż choroba może rozwinąć się w każdym wieku i u obu płci, to najczęściej rozpoznaje się ją u mężczyzn między 50. a 79. rokiem życia. Przebieg choroby u kobiet jest zwykle cięższy, częściej potrzebują one wentylacji mechanicznej (respiratoroterapii) i są bardziej narażone na zgon.

Zgorzel Fourniera wiąże się z gwałtownie rozwijającym się zapaleniem tkanek miękkich, zakażeniem, zakrzepicą okolicznych naczyń krwionośnych i postępującą martwicą. Szybki przebieg schorzenia prowadzi do wczesnego objęcia tkanek jamy brzusznej procesem chorobowym i objawów sepsy (posocznicy). Szacuje się, iż śmiertelność u pacjentów ze zgorzelą Fourniera wynosi aż 40%, dlatego nie należy bagatelizować objawów choroby i jak najszybciej szukać pomocy lekarskiej.

Co jest przyczyną zgorzeli Fourniera? Choroba jest rezultatem zakażenia skóry, tkanki podskórnej i głębiej położonych tkanek przez bakterie tlenowe i beztlenowe, najczęściej gronkowce, paciorkowce i bakterie jelitowe.

Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zgorzeli Fourniera?

Zgorzel Fourniera może wystąpić u osób zdrowych (26–30% przypadków), częściej jednak diagnozuje się ją u pacjentów z chorobami towarzyszącymi. Do czynników ryzyka tego schorzenia zalicza się m.in.:

• płeć męską,
• miażdżycę tętnic,
• nadużywanie alkoholu,
• cukrzycę,
• chemioterapię, przewlekłe leczenie steroidami,
• stosowanie narkotyków,
• zakażenie HIV,
• otyłość, niedożywienie,
• niewydolność wątroby, nerek,
• choroby nowotworowe (m.in. rak prostaty, jelita grubego, białaczkę).

Większą śmiertelność obserwuje się u pacjentów z niewyrównaną cukrzycą, chorobami serca i niewydolnością nerek.

Objawy zgorzeli Fourniera

Jakie objawy mogą świadczyć o zgorzeli Fourniera? Pierwszym zgłaszanym przez pacjentów symptomem jest zwykle ból, świąd lub nadwrażliwość na dotyk w okolicy krocza bądź narządów płciowych zewnętrznych. Bywa, iż chory zgłasza przebyty niedawno uraz lub zabieg operacyjny okolicy, w której pojawiają się dolegliwości. Do innych objawów zgorzeli Fourniera należą:

• zaczerwienienie i obrzęk okolicy krocza, worka mosznowego u mężczyzn lub warg sromowych u kobiet,
• gorączka, dreszcze,
• nudności, wymioty,
• zatrzymanie moczu,
• przyspieszenie akcji serca (tachykardia),
• wyciek ropny ze zmian skórnych.

Typowym objawem zgorzeli Fourniera jest silny ból, nieproporcjonalny do stwierdzanych na początku choroby zmian skórnych. Wraz z postępem schorzenia obserwuje się kolejne symptomy – na skórze pojawiają się pęcherze i czarne przebarwienia, a podskórnie można wyczuć nagromadzone powietrze. W okolicy zmian może być wyczuwalny charakterystyczny odór zgnilizny. W zaawansowanej zgorzeli Fourniera dołączają objawy sepsy – obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, tachykardia, wysoka gorączka, przyspieszenie oddechu i niewydolność narządów.

Jak rozpoznać zgorzel Fourniera? Na czym polega leczenie?

Właściwe rozpoznanie choroby u pacjentów ze zgorzelą Fourniera bywa nie lada wyzwaniem. Diagnoza jest stawiana przede wszystkim na podstawie obrazu klinicznego, a badania krwi, posiewy i badania obrazowe mają jedynie charakter pomocniczy. U chorych konieczne jest wykonanie badań krwi – morfologii, poziomu elektrolitów, stężenia CRP i prokalcytoniny, gazometrii i równowagi kwasowo-zasadowej. Do badań obrazowych, które są przydatne w diagnostyce, należą: USG (umożliwia wykrycie m.in. gazu w tkance podskórnej – jego obecność w worku mosznowym jest niemal patognomoniczna dla zgorzeli Fourniera u mężczyzn), badania RTG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.

Zgorzel Fourniera wymaga pilnego leczenia chirurgicznego (resekcji wszystkich tkanek martwiczych). Uważa się, że w przypadkach gdy diagnoza nie jest pewna, właściwym postępowaniem jest leczenie operacyjne. Konieczne jest też podjęcie równolegle terapii farmakologicznej – szeroko wachlarzowej antybiotykoterapii, płynoterapii, a w razie konieczności także stosowanie leków wazopresyjnych (m.in. noradrenaliny, dopaminy) u pacjentów z sepsą.

Jakie mogą być konsekwencje zbyt późnego leczenia zgorzeli Fourniera? Niezgłoszenie się do lekarza odpowiednio wcześnie lub opóźnienie w ustaleniu rozpoznania i we wdrożeniu właściwego leczenia może prowadzić do wystąpienia sepsy, co wiąże się ze zwiększeniem ryzyka zgonu chorego.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. Leslie S., Rad J., Foreman J., Fournier Gangrene, „StatPearls” 2022, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549821/.
2. Lewis G. i in., Fournier’s Gangrene Diagnosis and Treatment: A Systematic Review, „Cureus” 2021, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8605831/.