![badania profilaktyczne serca](/_next/image/?url=https%3A%2F%2Fmedia.diag.pl%2Fwp-content%2Fuploads%2Fsites%2F5%2F2022%2F05%2F13101239%2FBadania-profilaktyczne-serca-kiedy-nalezy-je-wykonac.jpg&w=1920&q=75)
Czym mogą byś spowodowane szmery w sercu u dorosłych i dzieci?
Osłuchiwanie serca jest jednym z podstawowych elementów badania przedmiotowego i powinno być regularnie wykonywane w gabinecie lekarskim. Umożliwia ocenę tonów serca i miarowości jego akcji, a także wykrycie nieprawidłowych dodatkowych zjawisk osłuchowych. Należą do nich m.in. szmery, które są spowodowane turbulentnym przepływem krwi. Dowiedz się, jakie mogą być przyczyny szmerów w sercu i jakie objawy mogą im towarzyszyć.
![przyczyny szmerów w sercu](https://media.diag.pl/wp-content/uploads/sites/5/2023/01/18162341/szmery-w-sercu-1.jpg)
Szmery w sercu – czym są?
Szmer w sercu jest nieprawidłowym zjawiskiem osłuchowym stwierdzonym podczas osłuchiwania serca. Najczęściej jest wykrywany przypadkowo podczas badania przedmiotowego, ale zawsze wymaga pogłębienia diagnostyki, może bowiem świadczyć o chorobach serca i naczyń krwionośnych lub schorzeniach ogólnoustrojowych. Szmery w sercu są spowodowane turbulentnym przepływem krwi, którego przyczyn jest bardzo wiele – od łagodnych szmerów u dzieci i u kobiet w ciąży po ciężkie wady zastawek serca stanowiące zagrożenie życia pacjenta.
![badania na serce](https://media.diag.pl/wp-content/uploads/sites/5/2022/05/05114729/pakiet-badan-na-serce.png)
Rodzaje szmerów nad sercem
Szmer nad sercem wymaga dokładnej oceny, która umożliwia wstępne określenie prawdopodobnej przyczyny jego obecności. Lekarz, który podczas badania przedmiotowego stwierdza szmer w okolicy serca, określa jego cechy, m.in.:
- lokalizację – szmer jest zwykle słyszalny w innym stopniu w różnych okolicach klatki piersiowej; punkt największej głośności może sugerować, która struktura w sercu odpowiada za jego powstawanie, np. szmer w drugiej okolicy międzyżebrowej prawej może być związany z wadą zastawki aortalnej, a szmer w okolicy koniuszka serca z wadą zastawki dwudzielnej (mitralnej);
- promieniowanie – np. szmer niedomykalności zastawki dwudzielnej zwykle promieniuje do okolicy lewej pachy;
- głośność – oceniana w sześciopunktowej skali Levine’a, gdzie 1 oznacza bardzo cichy szmer, a 6 szmer słyszalny stetoskopem, który nie dotyka klatki piersiowej chorego;
- moment występowania – wyróżnia się szmery skurczowe (między pierwszym i drugim tonem serca), rozkurczowe (między drugim i pierwszym tonem serca) i skurczowo-rozkurczowe.
Szmery mogą też pojawiać się, zanikać i zmniejszać lub zwiększać głośność w zależności od przyjętej pozycji ciała, fazy oddechowej czy stosowanych leków (nitratów).
Najczęstsze przyczyny szmerów nad sercem
Szmer w sercu u osoby dorosłej lub u dziecka wzbudza często niepokój pacjenta lub rodzica. Objaw ten towarzyszy m.in. wadom zastawkowym – zwężeniu lub niedomykalności zastawki aortalnej, dwudzielnej (mitralnej) bądź trójdzielnej czy też zwężeniu zastawki płucnej. Może również świadczyć o nieprawidłowych połączeniach w sercu, np. obecności otworu w przegrodzie międzyprzedsionkowej lub międzykomorowej czy przetrwałego przewodu tętniczego Botalla, który jest niezbędny w życiu płodowym, a po urodzeniu powinien ulec zamknięciu. Do innych przyczyn szmerów nad sercem należą: inne wady wrodzone serca (np. tetralogia Fallota), zapalenie wsierdzia, a nawet niektóre choroby ogólnoustrojowe, np. niedokrwistość czy nadczynność tarczycy. Oddzielnego omówienia wymagają szmery niewinne, które bywają stwierdzane u dzieci lub kobiet w ciąży i nie wiążą się z żadnym procesem chorobowym.
Szmery niewinne u dzieci – czy są niebezpieczne?
Szmery nad sercem są najczęstszą przyczyną zgłaszania się rodziców z dzieckiem do kardiologa. Szacuje się, że nawet 72% dzieci ma na którymś etapie dzieciństwa i wieku nastoletniego słyszalny szmer w sercu. U większości występuje on przejściowo, podczas gdy u części jest nadal stwierdzany w wieku dorosłym. Szmer nad sercem u noworodka wymaga dokładnego zebrania wywiadu od matki na temat przebiegu ciąży (w tym przebytych w trakcie ciąży infekcji i cukrzycy ciążowej) i dokładnego badania dziecka. Głośny szmer u noworodka może oznaczać wadę serca, podczas gdy cichy bywa związany z zamykaniem się przewodu tętniczego Botalla.
Szmery niewinne u dzieci nie wiążą się z występowaniem innych objawów i nie wymagają leczenia. Nie stanowią zagrożenia dla ich zdrowia i nie są wskazaniem do ograniczenia ich aktywności fizycznej.
Szmer w sercu – co dalej?
U osób, u których stwierdzono nowo powstały szmer i niepokojące objawy (np. ból w klatce piersiowej, duszność, obrzęki, sinicę), konieczna jest pilna diagnostyka, obejmująca przede wszystkim badanie EKG, badania krwi oraz badanie echokardiograficzne (echo serca). Przezklatkowe echo serca jest badaniem obrazowym, które w nieinwazyjny sposób pozwala na ocenę struktur serca i jego czynności. Umożliwia rozpoznanie wad zastawkowych, zapalenia wsierdzia czy rozwarstwienia aorty. U niektórych pacjentów (np. ze znaczną otyłością) konieczne może być wykonanie przezprzełykowego badania echokardiograficznego.
Sprawdź badania dostępne w e-PAKIECIE SERCOWYM.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia:
- Thomas S., Heaton J., Makaryus A., Physiology, Cardiovascular Murmurs, „StatPearls” 2022, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK525958/.
- Mejia E., Dhuper S., Innocent Murmur, „StatPearls” 2022, dostęp online: grudzień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507849/.