Depresja w ciąży - objawy, jak sobie radzić?

Ciąża jest to czas pełen emocji i pozytywnych uczuć, ale może też być wyzwaniem dla kobiet, a także dużym obciążeniem psychicznym. Chociaż wiele kobiet doświadcza różnych stanów oraz zmian emocjonalnych, a także nastrojów w trakcie ciąży, to depresja w tym okresie może być poważnym problemem, który wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne zarówno matki, jak i dziecka. Pomimo że depresja w ciąży jest powszechna, wciąż pozostaje tematem tabu, który rzadko jest poruszany publicznie. Warto przeanalizować różne aspekty depresji w ciąży, jej przyczyny, objawy i możliwe skutki dla kobiet i ich dzieci. Oprócz tego należy przedstawić wszystkie sposoby, jakie można zastosować, aby pomóc kobietom radzić sobie z depresją w trakcie ciąży i jakie wsparcie medyczne jest dostępne dla kobiet potrzebujących pomocy.

Depresja a ciąża – przyczyny depresji

Szacuje się, że depresja w ciąży przyszłych mam dotyczy 10–20% ciężarnych. Podczas ciąży, wiele kobiet doświadcza intensywnych zmian hormonalnych, które często mogą przyczynić się do rozwoju depresji. Zaburzenia pracy mózgu związane z hormonami mogą być powodem rozpoczęcia choroby. Jednakże, nie jest to jedyna przyczyna choroby. Trudne sytuacje życiowe typu: obawa przed zmianą sytuacji życiowej, traumy, brak wsparcia ze strony partnera, śmierć, rozwód, przełomowy moment w życiu to również czynniki, które mogą wpłynąć na stan psychiczny kobiety w ciąży. Zdarza się, że kobiety, które zmagały się z licznymi obawami i stresami związanymi z ciążą, porodem i zdrowiem dziecka, zaczynają chorować na depresję. Niejednokrotnie kobiety, które doświadczyły wcześniej zaburzeń nastroju, są bardziej narażone na rozwój depresji w ciąży. Dodatkowo nie można zapominać o uwarunkowaniach genetycznych, które mogą prowadzić do wystąpienia depresji w ciąży.

Depresja na początku ciąży – czy tylko wtedy?

Depresja ciążowa dotyka przede wszystkim kobiet, które nie planowały swojej ciąży. Najczęściej pojawia się w pierwszym trymestrze, ale może pojawić się również w trzecim trymestrze, z powodu obaw o zdrowie dziecka oraz porodu (depresja okołoporodowa). Innym czynnikiem ryzyka jest strach przed niespełnieniem się w roli matki i obawa przed ogromną odpowiedzialnością, jaką niesie ze sobą wychowanie dziecka.

Depresja w ciąży – objawy

Wykrycie depresji w ciąży stanowi trudność, ponieważ na wczesnym etapie ciąży kobieta może doświadczać zmęczenia, obniżonego samopoczucia oraz intensywnych emocji. Jeśli jednak te emocje nie ustępują i nie ma poprawy nastroju, warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą w tej dziedzinie, czyli psychiatrą. Depresja w ciąży może manifestować się w różnorodny sposób, nie ograniczając się jedynie do obniżenia nastroju i płaczliwości. W trakcie choroby, kobiety mogą doświadczać objawów takich jak:

• zaburzenia snu,
• nadmierna senność lub bezsenność,
• uczucie zmęczenia i wyczerpania,
• brak zdolności do odczuwania radości,
• rezygnacja z pasji i zainteresowań,
• negatywne myśli,
• smutek,
• obniżone poczucie własnej wartości,
• obniżona samoocena,
• poczucie winy,
• trudności w podejmowaniu decyzji,
• utrata zainteresowań,
• utrata apetytu lub nadmierny apetyt,
• potrzeba izolowania się,
• rezygnacja z kontaktów społecznych,
• trudności z koncentracją.

Często depresja towarzyszy również dolegliwościom somatycznym, takim jak bóle głowy, brzucha, kręgosłupa lub piersi, które nie mają innej zidentyfikowanej przyczyny. Kobiety ciężarne dotknięte depresją często zaniedbują również swoją higienę osobistą i wygląd. Należy szczególnie uważać na objawy depresji, które sugerują myśli samobójcze. Kobiety w ciąży, które widzą przyszłość w czarnych barwach lub otwarcie przyznają, że nie mają chęci do życia, powinny skonsultować się z lekarzem. Myśli samobójcze są poważnym sygnałem ostrzegawczym, który nie może być zlekceważony, ponieważ u części kobiet może doprowadzić do próby samobójczej.

Depresja w ciąży – konsekwencje dla płodu i dziecka

Podczas ciąży matka i dziecko stanowią ze sobą nierozerwalną jedność. Wszelkie działania, jakie podejmuje matka, w tym sposób odżywiania, styl życia, a także emocje, które przeżywa, mają wpływ na rozwijający się płód oraz na dziecko po porodzie, nawet w jego dorosłym życiu. Niestety, to samo odnosi się do depresji. Według badań, choroba depresyjna u kobiety w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia tej choroby u jej dziecka. Szczególnie niebezpieczna jest depresja, która pozostaje nieleczona, ponieważ w znacznym stopniu wpływa na zdrowie dziecka. Przyszła matka w stanie depresji może zaniedbywać swoje zdrowie i dobrze samopoczucie, co wpływa na zdrowie płodu. Z tego powodu dzieci kobiet cierpiących na depresję w ciąży często rodzą się przedwcześnie, a ich punktacja w skali Apgar jest niższa. Ponadto, dzieci rozwijające się w organizmie matki cierpiącej na depresję mogą doświadczać problemów emocjonalnych, bywać bardziej nerwowe, a także doświadczać trudności w nawiązywaniu relacji z matką. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby jak najszybciej zdać sobie sprawę z problemu i szukać pomocy u specjalisty. Depresja w ciąży zwiększa prawie dwukrotnie ryzyko wystąpienia przedwczesnego porodu, cukrzycy oraz konieczności wykonania cesarskiego cięcia. W dłuższej perspektywie wpływa negatywnie na rozwój dziecka, zarówno pod względem emocjonalnym, jak i społecznym.

Depresja w ciąży – konsekwencje

Depresja w ciąży ma poważne konsekwencje dla zdrowia i rozwoju dziecka oraz relacji między matką a dzieckiem. Wpływa na poziom kortyzolu we krwi matki i rozwijającego się płodu, co może prowadzić do zaburzeń w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dziecka. Ponadto, ciężarna z depresją często zaniedbuje swoje zdrowie, co może wpłynąć na zdrowie dziecka, a nawet przyczynić się do poronienia lub porodu przedwczesnego. Zaniechanie leczenia depresji w ciąży zwiększa aż dwukrotnie ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego oraz zachorowania na cukrzycę. Depresja może wpłynąć zarówno na kondycję fizyczną matki, jak i dziecka, u którego może wystąpić niska masa urodzeniowa oraz mniejszy obwód głowy. Niestety w nielicznych przypadkach może również dojść do śmierci płodu. Warto zwrócić uwagę na ten problem i skonsultować się z lekarzem w przypadku wystąpienia objawów depresji w ciąży.

Depresja w ciąży – leczenie

Po pierwsze trzeba zrozumieć, że depresja to nie tylko przejściowe uczucie smutku. To poważne zaburzenie psychiczne, które wymaga skutecznego leczenia i specjalistycznej pomocy. W przypadku depresji w ciąży konieczna jest fachowa pomoc i zastosowanie odpowiedniego leczenia, aby powrócić do zdrowia. Niemniej warto wiedzieć, jak można samodzielnie radzić sobie z chorobą i wspomóc proces terapeutyczny.

Przede wszystkim należy zdawać sobie sprawę z problemu i otworzyć się na rozmowę z bliską osobą na temat swojego samopoczucia. Istotne jest także dbanie o siebie i zapewnienie sobie odpowiedniego odpoczynku, snu, relaksu oraz przyjemności. Można skorzystać z różnego rodzaju form relaksu, takich jak wycieczki do SPA, spacery na łonie natury, czy po prostu spotkania z przyjaciółmi i ulubionymi zajęciami. Ważne jest także prowadzenie odpowiedniej aktywności fizycznej, dostosowanej do wymogów ciąży, gdyż podczas ćwiczeń organizm wydziela endorfiny i serotoniny, odpowiedzialne za dobre samopoczucie.

Depresja w ciąży może być leczona za pomocą różnych metod, takich jak:

• farmakoterapia (stosowanie leków przeciwdepresyjnych),
• psychoterapia indywidualna lub grupowa.

Wszelkie formy terapii powinny być dobierane z uwzględnieniem możliwego ryzyka dla zdrowia płodu i pod nadzorem specjalisty z dziedziny psychiatrii oraz ginekologii. Właściwy dobór metody leczenia depresji w ciąży jest bardzo istotny, aby minimalizować negatywne skutki dla zdrowia matki i dziecka. Najskuteczniejszym sposobem na leczenie depresji w ciąży jest konsultacja z psychiatrą, który postawi diagnozę i zaproponuje odpowiednie leczenie dla przyszłej mamy. Warto wybrać psychiatrę, który jednocześnie jest psychoterapeutą, ale na początku leczenia kluczowe jest skonsultowanie się właśnie z psychiatrą. Dodatkowo, istnieją różnego rodzaju grupy wsparcia i terapie (na które można zostać skierowanym przez lekarza), gdzie kobieta może podzielić się swoimi lękami i myślami, otrzymując nieocenione wsparcie.

Należy pamiętać, że farmakoterapia nie jest pierwszym wyborem w przypadku kobiet w ciąży. Nie należy samodzielnie decydować o przyjmowaniu leków, ponieważ może to zaszkodzić zarówno matce, jak i dziecku. W razie potrzeby odpowiednie leki zostaną przepisane przez psychiatrę, który dobierze najlepsze rozwiązanie dla pacjentki.

Od 1 stycznia 2019 roku w Polsce wprowadzono nowe standardy opieki okołoporodowej. Teraz, w czasie rozmowy przeprowadzonej przez położną lub lekarza ginekologa między 11 a 14 tygodniem ciąży oraz między 34 a 37 tygodniem ciąży, określa się stan psychiczny kobiety w ciąży. Dodatkowo, istnieje możliwość wykonania badań przesiewowych, które pomagają zdiagnozować depresję. Szczególnie narażone na wystąpienie depresji są kobiety w drugim i trzecim trymestrze ciąży.

Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

1. Association between diabetes and perinatal depression among low-income mothers. Kozhimannil KB, Pereira MA, Harlow BL. JAMA. 2009 Feb 25;301(8):842-7.
2. Epidemiology and causes of preterm birth. Goldenberg RL, Culhane JF, Iams JD, Romero R. Lancet. 2008 Jan 5;371(9606):75-84.
3. Perinatal depression–assessment and management. Buist A. Aust Fam Physician. 2006 Sep;35(9):670-3
4. Depression during pregnancy. Ryan D, Milis L, Misri N. Can Fam Physician. 2005 Aug;51(8):1087-93.
5. Psychosocial assessment and management of depression and anxiety in pregnancy. Key aspects of antenatal care for general practice. Austin MP. Aust Fam Physician. 2003 Mar;32(3):119-26