Dieta antyhistaminowa – co jeść, a czego unikać?

Dieta antyhistaminowa zalecana jest osobom, u których podejrzewa się lub zdiagnozowano nietolerancję histaminy. Warto wiedzieć, co jeść, a czego unikać w codziennym jadłospisie, aby wyeliminować/złagodzić objawy związane z tym typem nietolerancji pokarmowej.

Czym jest histamina?

Histamina jest uważana za jedną z najbardziej toksycznych biogennych amin. Jej optymalna ilość w organizmie zapewnia poprawność wielu procesów – histamina bierze udział w licznych, ważnych procesach w organizmie, takich jak np. skurcze mięśni gładkich, gojenie ran, wydzielanie kwasu żołądkowego, regulacja rytmu snu itd. Histaminę wytwarza organizm, powszechnie występuje również w żywności (niekiedy w dużych ilościach) – można ją znaleźć zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i w organizmach zwierzęcych.

Nietolerancja histaminy

Nietolerancja histaminy (NH) to nietolerancja pokarmowa należąca do zespołu nietolerancji amin biogennych. Szacuje się, że NH może występować u około 1% populacji ogólnej. Wywołana jest zaburzeniem równowagi pomiędzy ilością histaminy dostarczonej do organizmu wraz z pożywieniem i histaminy uwalnianej z komórek organizmu, a zdolnością organizmu do jej rozkładu – nadmiar aminy wchłania się do krwiobiegu, wywołując określone objawy. Taka sytuacja najczęściej związana jest ze zmniejszeniem aktywności enzymów:

• oksydazy diaminowej (ang. diamine oxidase DAO) – enzymu odpowiedzialnego za rozkład histaminy,
• N-metylotransferazy histaminowej (ang. Histamine N-methyltransferase, HNMT) – enzymu przekształcającego histaminę w przestrzeniach wewnątrzkomórkowych.

Spożycie histaminy (lub innych amin biogennych) w normalnie tolerowanej dawce powoduje u niektórych osób nieimmunologiczną odpowiedź organizmu – tj. reakcję bez udziału mechanizmów immunologicznych IgE-zależnych i IgE-niezależnych, jak i komórkowych. Obejmuje ona szeroki i niespecyficzny zakres objawów o różnym natężeniu (choć zwykle mają umiarkowane nasilenie), do których należą między innymi:

• skóra: rumień, świąd, obrzęki, pokrzywka;
• narząd wzroku: obrzęk powiek, łzawienie i swędzenie oczu;
• układ pokarmowy: mdłości, wymioty, biegunki, bóle brzucha;
• układ oddechowy: kaszel, kichanie, katar, trudności z oddychaniem;
• ośrodkowy układ nerwowy: apatia, nadmierna senność, bezsenność, migreny;
• układ sercowo-naczyniowy: arytmia, nadciśnienie tętnicze;
• układ rozrodczy: bolesne i obfite menstruacje.

Osoby borykające się z nietolerancją histaminy powinny wiedzieć, że niektóre leki mogą zwalniać  metabolizm tej aminy biogennej przez DAO oraz HNMT – przyjęcie każdego farmaceutyku powinno więc być konsultowane z lekarzem. Niebagatelny wpływ na pojawienie się objawów związanych z NH mają również przyjmowane pokarmy oraz napoje. Symptomy nietolerancji pojawiają się zwykle około 30 minut po spożyciu posiłku i najczęściej mijają w ciągu kilku godzin.

Czym jest dieta antyhistaminowa?

Dieta antyhistaminowa (zwana inaczej dietą niskohistaminową) to sposób odżywiania, którego celem jest złagodzenie/redukcja objawów związanych z nietolerancją histaminy; nie należy jej traktować jako dietę odchudzającą. Dieta antyhistaminowa to złoty standard diagnostyczny nietolerancji histaminy – ocena odpowiedzi organizmu na jej stosowanie stanowi kluczowy warunek potwierdzenia rozpoznania (o nietolerancji histaminy można powiedzieć, jeśli dwa typowe, wcześniej występujące objawy NH nie pojawiają się ponownie po eliminacji histaminy z diety).

W diagnostyce nietolerancji histaminy, oprócz stosowania diety, niekiedy wykorzystuje się testy uzupełniające, do których należy między innymi oznaczenie poziomu DAO w surowicy. Należy jednak wspomnieć, że niektórzy autorzy podważają wartość diagnostyczną tego parametru.

Sprawdź pakiet badań: https://diag.pl/sklep/pakiety/e-pakiet-badania-przed-dieta/

Dieta antyhistaminowa – co jeść?

Niemal wszystkie produkty spożywcze oraz napoje zawierają pewną ilość histaminy (od poniżej jednego do nawet kilku tysięcy mg/kg). Z tego powodu, całkowite wyeliminowanie tej bioaminy z jadłospisu jest niemal niemożliwe. W artykułach świeżych, aminy jest jednak mniej niż w produktach zepsutych, starzejących się, sfermentowanych. Dlatego dieta antyhistaminowa opiera się głównie na pokarmach świeżych, jak najmniej przetworzonych.

Do produktów, które nie zawierają istotnych ilości histaminy, należą między innymi:

• produkty zbożowe: pieczywo (chleb, bułki), makaron, ryż, płatki zbożowe, proso, gryka;
• świeże warzywa: sałata, ogórek, cukinia, dynia, brokuły, kalafior, czosnek, cebula, cykoria, rzodkiewka, karczoch, nasiona roślin strączkowych (soczewica, fasola, ciecierzyca);
• świeże owoce:  gruszka, jabłko, wiśnia, rabarbar, brzoskwinia, morela, jagody, arbuz;
• oleje roślinne;
• świeże lub natychmiast zamrożone mięso: wołowina, jagnięcina, cielęcina, drób, wieprzowina;
• świeże lub natychmiast zamrożone ryby: pstrąg, flądra, sandacz, dorsz, mintaj, halibut;
• świeża, dobrej jakości gotowana szynka;
• nabiał: gotowane jaja, masło, twaróg, mozzarella;
• desery: lody, jogurty, kompoty, sorbety;
• napoje: woda mineralna, woda sodowa, kawa, herbata ziołowa i owocowa, domowe soki z dozwolonych owoców i warzyw;
• inne: miód, dżemy z dozwolonych owoców, grzyby, popcorn, owocowe gumy do żucia, zioła.

Dieta antyhistaminowa – czego nie jeść?

Czego nie powinny jeść osoby cierpiące na nietolerancję histaminy? Przede wszystkim pokarmów i napojów bogatych w histaminę – ich wyeliminowanie ma na celu redukcję kumulacji histaminy w osoczu krwi, a tym samym ustąpienie objawów. Dieta antyhistaminowa zakłada powstrzymanie się od spożywania produktów, które szybko się psują, wobec których nie zachowano odpowiednich warunków chłodzenia. Należy zrezygnować z pokarmów z długim terminem przydatności do spożycia, długo trzymanych w cieple lub odgrzewanych (dotyczy to głównie dań mięsnych i rybnych).

Warto również wiedzieć, że niektóre produkty, które nie zawierają histaminy, ale są bogate w inne aminy biogenne (putrescynę, kadawerynę, tyraminę), mogą powodować pojawienie się klinicznych symptomów u osób cierpiących na nietolerancję histaminy (metabolizm wyżej wymienionych amin również wymaga obecności enzymu DAO).

Dieta antyhistaminowa zaleca również ostrożność związaną ze spożyciem żywności, która może skutkować zwiększonym uwalnianiem histaminy. Osoby cierpiące na nietolerancję histaminy powinny obserwować swój organizm również pod kątem pokarmów, które zakłócają działanie enzymów, odpowiedzialnych za jej degradację.

Oto produkty, których spożywanie nie jest zalecane w diecie antyhistaminowej:

• kiszone warzywa, np. ogórki, kapusta;
• fermentowane produkty mleczne: jogurty, kefiry itp.;
• fermentowane produkty sojowe: miso, tempeh, sos sojowy;
• drożdże i ekstrakty drożdżowe;
• półtwarde dojrzewające sery: camembert, gouda, feta, parmigiano, cheddar;
• twarde, dojrzałe sery: grana padano, parmezan;
• produkty w puszkach, konserwy rybne;
• owoce morza i skorupiaki;
• mięsne produkty wędzone: boczek, szynka, ryby, kiełbasa;
• ryby (również wędzone): łosoś, makrela, tuńczyk;
• ocet;
• orzechy: ziemne, pistacje, włoskie, migdały;
• warzywa: bakłażan, szpinak, szparagi, pomidory oraz produkty pochodne: sosy, koncentraty, ketchup;
• kakao, czekolada;
• owoce: większość owoców cytrusowych (np. limonka, pomarańcza, grejpfrut), truskawki, awokado, banany, ananasy, śliwki;
• napoje alkoholowe, głównie: piwo, szampan, czerwone wino;
• herbata: czarna, zielona, mate;
• niektóre przyprawy: cynamon, curry, anyż, goździk, chili;
• napoje energetyczne i fermentowane.

Warto zaznaczyć, że każda osoba cierpiąca na NH ma inną granicę nietolerancji histaminy; zauważono także zróżnicowane stężenia histaminy w różnych próbkach tego samego produktu. Dlatego nie ma jednej, opracowanej przez lekarzy i dietetyków listy produktów, których należy bezwzględnie unikać (bardzo często źródła podają rozbieżne informacje dotyczące żywności, którą należy wyeliminować).

Dieta antyhistaminowa – jadłospis

Jak skomponować dietę antyhistaminową? Przede wszystkim nad jej ułożeniem powinien czuwać dietetyk. Zadaniem specjalisty jest zaproponowanie nie tylko jadłospisu eliminacyjnego, ale również zbilansowanych posiłków, które są zarówno urozmaicone, smaczne, odżywcze, jak i zgodne z preferencjami osoby dotkniętej nietolerancją histaminy.

Oprócz diety, bardzo ważne są również: edukacja osób cierpiących na NH, ich zaangażowanie oraz samoobserwacja pod kątem reakcji organizmu na spożywane produkty (w razie pojawienia się objawów produkty takie należy wyeliminować z jadłospisu). Lekarz i dietetyk często wymagają od pacjenta prowadzenia tzw. dzienniczka żywieniowego, w którym notowane są informacje na temat spożytych posiłków, objawów oraz ogólnego samopoczucia.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/badania-przed-dieta-co-warto-zbadac-gdy-chcemy-zaczac-diete/

Suplementacja diety antyhistaminowej

W łagodzeniu/eliminowaniu objawów związanych z nietolerancją histaminy, można rozważyć również wprowadzenie suplementacji egzogennym enzymem DAO. Dotychczasowe, nieliczne badania kliniczne pokazują, że takie postępowanie daje możliwość rozszerzenia jadłospisu o produkty zawierające większą ilość histaminy, co poprawia komfort życia. Warto jednak zaznaczyć, że zasadność stosowania suplementacji wymaga dalszych badań i analiz.