Dieta przed kolonoskopią. Co jeść przed kolonoskopią, a z czego zrezygnować?

Zmorą naszych czasów stał się siedzący styl życia i ograniczenie aktywności fizycznej prowadzące do rozwoju nadwagi i otyłości. Ponadto palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i źle zbilansowana dieta uboga w błonnik, owoce i warzywa i zdominowana przez cukry proste i tłuszcze nasycone zwiększają ryzyko wystąpienia chorób układu pokarmowego, w tym jelita grubego. W leczeniu chorób jelita grubego kluczową rolę odgrywa szybkie postawienie diagnozy, które umożliwia wdrożenie odpowiedniej terapii. Największą wartość diagnostyczną w przypadku podejrzenia chorób jelita grubego ma kolonoskopia. Czym jest kolonoskopia i jak przygotować się do badania?

Kolonoskopia – co to za badanie?

Kolonoskopia jest podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce chorób jelita grubego. Badanie wykonywane jest coraz częściej w znieczuleniu ogólnym przez lekarza gastroenterologa. Badanie polega na wprowadzeniu przez odbyt giętkiego endoskopu zaopatrzonego w kamerę oraz dodatkowe manipulatory umożliwiające w razie potrzeby pobieranie wycinków lub wykonywanie drobnych zabiegów. Podstawową zaletą kolonoskopii jest mała inwazyjność i bezpieczeństwo badania połączona z możliwością wizualnej oceny ścian jelita grubego przez lekarza wykonującego badanie. W celu zapewnienia odpowiedniego przebiegu badania i jakości uzyskanych wyników, istotne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta do badania. Szacuje się, że w ok. 20 – 30% przypadków przygotowanie jelita do badania jest nieodpowiednie, stając się tym samym podstawą do powtórnego wykonania badania.  Jednym z najważniejszych elementów przygotowania pacjentów jest wdrożenie odpowiednich zaleceń dietetycznych w okresie poprzedzającym kolonoskopię.

Co jeść przed kolonoskopią?

Ograniczenia dietetyczne wymagane przed wykonaniem badania należą do najtrudniejszych elementów przygotowania jelita do kolonoskopii. Niestety wielu pacjentów nie przestrzega zaleceń.

1. Przygotowanie do badania warto rozpocząć już tydzień wcześniej wprowadzając dietę lekkostrawną. Jadłospis przed kolonoskopią powinien eliminować konsumpcję alkoholu. Wraz ze zbliżaniem się terminu badania, reżim dietetyczny staje się bardziej ścisły.
2. Czego nie jeść przed kolonoskopią? Na 3-4 dni przed badaniem z diety należy wyłączyć produkty bogate w błonnik i nasiona. W przypadku gdy pacjent stosuje leki lub suplementy diety zawierające żelazo, w 4 dobie poprzedzającej badanie należy czasowo zaprzestać ich przyjmowania. Inne leki nie wymagają czasowej przerwy w przyjmowaniu, jednak w przypadku stosowania leków przeciwzakrzepowych (np. kwas acetylosalicylowy, acenokumarol,  rywaroksaban, eteksylan dabigatranu) należy o tym fakcie poinformować lekarza przed rozpoczęciem badania.
3. Na dwa dni przez planowanym terminem badania istotne jest zwiększenie ilości przyjmowanych płynów do ok. 2 litrów i jednoczesne zmniejszenie porcji przyjmowanych posiłków. Przykładowy jadłospis przed kolonoskopią uwzględniać może:
   • gotowane chude mięso,
   • chude ryby,
   • makarony i biały ryż,
   • białe pieczywo,
   • jaja gotowane,
   • chude mleko i przetwory mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu,
   • klarowane, przecedzone zupy.
   • Jednocześnie z diety należy wyeliminować: owoce świeże, suszone i kandyzowane i ich przetwory (dżemy, konfitury), brązowy ryż i razowy makaron, rośliny strączkowe, warzywa i produkty bogate
4. Dieta płynna przed kolonoskopią lub inaczej nazywana dietą niskoresztkową obowiązuje według obowiązujących rekomendacji w dniu poprzedzającym badanie. Jej zadaniem jest zapewnienie organizmowi wymaganego zapotrzebowania energetycznego przy jednoczesnym jak najmniejszym obciążeniu układu pokarmowego. Zaleca się przyjęcie lekkostrawnego śniadania w godzinach porannych. Po śniadaniu zabronione jest przyjmowanie stałych pokarmów. W dniu poprzedzające badanie należy dodatkowo przyjąć środki farmakologiczne przygotowujące jelito do badania według zaleceń lekarza. Nie należy samodzielnie przyjmować dodatkowych środków przeczyszczających. W tym dniu istotne jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia organizmu i przyjęcie 2 litrów płynów. Dozwolone jest przyjmowanie klarownych płynów takich jak:
   • woda,
   • herbata,
   • kawa (bez dodatku mleka)
   • klarowne, przecedzone zupy.
5. W dniu badania nie należy spożywać pokarmów, a na około 4 godziny przed badaniem należy zaprzestać przyjmowania jakichkolwiek płynów. Dieta przed kolonoskopią w znieczuleniu ogólnym nie odbiega od diety przed kolonoskopią w znieczuleniu miejscowym.

Dieta przed kolonoskopią – dlaczego jest ważna?

Zachowanie zaleceń żywieniowych w okresie poprzedzającym badanie jest czynnikiem w pełni zależnym od pacjenta, jego świadomości i zdyscyplinowania. Jednocześnie prawidłowe wdrożenie zaleceń dietetycznych i odpowiednie przygotowanie jelita grubego do badania jest najistotniejszym czynnikiem sprzyjającym prawidłowemu przebiegu kolonoskopii. Ponadto, dostępne dane wskazują, że nieprzestrzeganie wskazań dietetycznych i wynikające z tego nieprawidłowe przygotowanie do badania są głównymi czynnikami wpływającymi negatywnie na wartość diagnostyczną uzyskiwanych wyników badania, powodującymi konieczność jego powtórnego wykonania. Wydłużenie czasu niezbędnego do postawienia prawidłowej diagnozy w istotny sposób działa na niekorzyść pacjenta opóźniając wprowadzenie optymalnej terapii.

Dieta przed kolonoskopią – czy warto wydłużać?

Dążąc do odpowiednio przygotowania jelita grubego do kolonoskopii, wielu pacjentów stosuje restrykcyjny reżim dietetyczny na kilka dni przed planowanym badaniem. Według dostępnych wyników badań, wdrożenie diety resztkowej trzy dni przed kolonoskopią, nie przynosi korzyści w zakresie przygotowania jelit do badania w porównania do stosowania diety niskobłonnikowej jedynie w dniu poprzedzającym badanie.

Autor: dr n. o zdrowiu Piotr Choręza – specjalista w dziedzinie zdrowia publicznego

Bibliografia:

1. A Systematic Review and Meta-Analysis of Low-Residue Diet Versus Clear Liquid Diet: Which Is Better for Bowel Preparation Before Colonoscopy? Wu R, Ji WY, Yang C, Zhan Q. Gastroenterol Nurs. 2021; 44 (5): 341-352. 
2. A 3-day low-fibre diet does not improve colonoscopy preparation results compared to a 1-day diet: A randomized, single-blind, controlled trial. Taveira F, Areia M, Elvas L et al. United European Gastroenterol J. 2019; 7 (10): 1321-1329.
3. Clinical Trial: A Normocaloric Low-Fiber Diet the Day Before Colonoscopy Is the Most Effective Approach to Bowel Preparation in Colorectal Cancer Screening Colonoscopy. Alvarez-Gonzalez MA, Pantaleon MA, Flores-Le Roux JA et al. Randomized Dis Colon Rectum. 2019; 62 (4): 491-497.
4. The association among diet, dietary fiber, and bowel preparation at colonoscopy. Leszczynski AM, MacArthur KL, Nelson KP et al. Gastrointest Endosc. 2018; 88 (4): 685-694.
5. Impact of diet restriction on bowel preparation for colonoscopy. Nam SJ, Kim YJ, Keum B et al. Medicine (Baltimore). 2018; 97 (41): e12645. 
6. Optimizing colonoscopy preparation: the role of dosage, timing and diet. Puckett J, Soop M. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2012; 15 (5): 499-504.