Dobry cholesterol - jak można podnieść jego poziom?

W dzisiejszych czasach często słyszy się o „dobrym” oraz o „złym” cholesterolu. Za tymi określeniami kryją się kolejno frakcja HDL lipoprotein oraz frakcja LDL, jednak na podstawie samych nazw trudno ocenić, który cholesterol oraz dlaczego nazywany jest tym „dobrym”. Różnica jest znacząca, jako że odpowiednie stężenia tych związków we krwi bezpośrednio przekładają się na ogólny stan zdrowia oraz funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Warto wiedzieć co kryje się za tymi pojęciami, z czym związane są zaburzenia w obrębie stężeń cholesterolu we krwi oraz w jaki sposób zadbać o właściwe poziomy dobrego cholesterolu.

Dobry cholesterol – co to jest?

„Dobrym” cholesterolem nazywana jest frakcja lipoprotein o wysokiej gęstości, czyli HDL (ang. High-Density Lipoprotein). Lipoproteiny to specyficzne kompleksy białkowe, które odpowiedzialne są za transport związków tłuszczowych we krwi. Za transport cholesterolu we krwi odpowiadają w głównej mierze dwie grupy lipoprotein – lipoproteiny HDL oraz LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości). Z tego powodu w badaniach diagnostycznych nazwa ich często upraszczana jest do określeń „cholesterol HDL” oraz „cholesterol LDL”. Ze względu na korzystny wpływ stężeń poszczególnych frakcji lipoprotein na stan zdrowia układu sercowo-naczyniowego frakcja, HDL nazywana jest „dobrym cholesterolem”, podczas gdy lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL) nazywane są „złym cholesterolem”.

Cholesterol to organiczny związek tłuszczowy (lipidowy), który pełni wiele istotnych funkcji. Jest on obecny w błonach wszystkich komórek ludzkiego ciała, dzięki czemu mogą utrzymywać one właściwy kształt. Dodatkowo, obecność cholesterolu w błonach komórkowych warunkuje prawidłową ich przepuszczalność dla licznych substancji oraz pierwiastków chemicznych. Cholesterol stanowi niezwykle ważny element syntezy wielu hormonów, takich jak m.in. hormony płciowe (estrogeny, testosteron) oraz hormony nadnerczy – glikokortykosteroidy. Bierze także udział w przemianach witaminy D oraz produkcji kwasów żółciowych, niezbędnych do prawidłowego przebiegu procesów trawienia.

Frakcja HDL lipoprotein nazywana jest „dobrym” cholesterolem, ponieważ istnieje naukowo udowodniona odwrotna korelacja między stężeniami cholesterolu HDL we krwi, a częstością występowania chorób sercowo-naczyniowych. Oznacza to, że wyższe poziomy frakcji HDL związane są ze zmniejszoną zapadalnością na choroby serca. Lipoproteiny HDL pełnią istotną rolę w usuwaniu nadmiernych ilości związków tłuszczowych z krwi żylnej poprzez transport cholesterolu do wątroby, gdzie związek ten jest przetwarzany. Dodatkowo, lipoproteiny HDL wywierają protekcyjne działanie na ściany naczyń tętniczych, co chroni je przed rozwojem miażdżycy.

Wysokie poziomy lipoprotein LDL z kolei związane są ze zwiększonym ryzykiem rozwoju licznych schorzeń, w szczególności miażdżycy. Z tego powodu ta grupa lipoprotein określana jest mianem „złego” cholesterolu”.

Rozwój miażdżycy związany jest z odkładaniem się określonych związków tłuszczowych (w tym dużych ilości cholesterolu) wewnątrz ścian naczyń tętniczych. Są to tzw. blaszki miażdżycowe, które poprzez swój rozmiar zmniejszają światło naczynia krwionośnego, co utrudnia przepływ krwi. W skrajnych przypadkach blaszki miażdżycowe mogą całkowicie zamknąć światło naczynia lub też pękać co prowadzi do powstania skrzepliny oraz rozwoju poważnych powikłań związanych z niedokrwieniem określonego narządu. Długotrwała, nieleczona miażdżyca może prowadzić do przewlekłej choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej), zawału mięśnia sercowego lub też udaru mózgu.

Badanie poziomu dobrego cholesterolu

Ze względu na korzystny wpływ na zdrowie sercowo-naczyniowej frakcji HDL lipoprotein (czyli tzw. „dobrego cholesterolu”), warto zadbać o utrzymywanie jego wysokich poziomów we krwi. Badaniem, które pozwala na sprawdzenie stężeń poszczególnych związków tłuszczowych w organizmie jest lipidogram. Ten test diagnostyczny umożliwia dokładną kontrolę funkcjonowania metabolizmu tłuszczowego poprzez oznaczenie 5 parametrów związanych z przetwarzaniem związków lipidowych. W ramach  lipidogramu oznaczane są następujące parametry:

• Frakcja HDL lipoprotein (tzw. „dobry cholesterol”).
• Frakcja LDL lipoprotein (tzw. „zły cholesterol”),
• Trójglicerydy,
• Cholesterol całkowity,
• Cholesterol nie-HDL (wszystkie rodzaje tzw. „złego cholesterolu”).

Dzięki wczesnemu wykryciu zaburzeń lipidowych możliwe jest sprawne wdrożenie odpowiedniego leczenia, które pozwoli na przywrócenie równowagi pomiędzy poziomami poszczególnych związków tłuszczowych oraz znacząco zmniejszy ryzyko występowania chorób układu sercowo-naczyniowego. Lipidogram stanowi jedno z podstawowych badań profilaktycznych (razem z m.in. morfologią krwi, oznaczeniem poziomów kreatyniny oraz innymi). Osobom dorosłym zaleca się przeprowadzanie tych testów laboratoryjnych ok. raz w roku.

W określonych przypadkach może być korzystne częstsze wykonywanie tego badania – dokładny zakres badań profilaktycznych oraz odstęp czasu pomiędzy ich przeprowadzaniem zależny jest od uwarunkowań zdrowotnych pacjenta. W celu odpowiedzialnego zaplanowania pełnej profilaktyki należy skonsultować się z lekarzem.

Dobry cholesterol norma

Normy stężeń cholesterolu HDL we krwi są zależne od płci osoby badanej. Najnowsze badania z zakresu kardiologii ustaliły normy „dobrego cholesterolu” na następujących poziomach:

• Dla kobiet – stężenia cholesterolu HDL powinny być wyższe niż 50 mg/dl,
• Dla mężczyzn – cholesterol HDL powinien utrzymywać się na poziomie powyżej 40 mg/dl.

Dokładny zakres norm (poprawniej zakresów referencyjnych)  dobrego cholesterolu każdorazowo powinien zostać wyszczególniony na wynikach badań diagnostycznych, które wydawane są pacjentowi. Ze względu na możliwe odmienności w zakresie metodologii przeprowadzenia tychże testów ich rezultaty każdorazowo należy zestawić z wartościami referencyjnymi obecnymi na otrzymanych wynikach. W przypadku  rozbieżności należy skonsultować się z lekarzem, który zinterpretuje rezultaty badan oraz (jeżeli występuje taka konieczność) zleci dalsza diagnostykę i zaplanuje optymalne postępowanie lecznicze.

Jak podnieść poziomy dobrego cholesterolu

Ze względu na liczne, prozdrowotne działania cholesterolu HDL warto dbać o utrzymywanie prawidłowych, wysokich,  poziomów tego związku w organizmie. Na obniżenie poziomów „dobrego cholesterolu” oraz wzrost stężeń cholesterolu LDL wpływa wiele czynników, z których najważniejszą rolę odgrywa nieprawidłowa dieta (bogata w cukry oraz tłuszcze nasycone), brak aktywności fizycznej oraz siedzący tryb życia. Aby podnieść poziomy „dobrego cholesterolu” należy przede wszystkim zmienić wymienione, szkodliwe nawyki.

W układaniu codziennego jadłospisu należy ograniczyć spożywanie niezdrowych tłuszczów nasyconych. Tłuszcze zwierzęce warto zastąpić tłuszczami o pochodzeniu roślinnym, takimi jak np. oliwa z oliwek. Liczne badania naukowe wykazały, że spożywanie tego rodzaju oleju zwiększa poziomy cholesterolu HDL we krwi. W przypadku współwystępowania otyłości należy dążyć do odpowiedzialnej redukcji masy ciała. Można to osiągnąć poprzez zmniejszenie kaloryczności spożywanych codziennie posiłków oraz włączenie do swojego życia aktywności fizycznej. Szczególnie korzystny wpływ na wzrost stężeń cholesterolu HDL wykazują ćwiczenia aerobowe.

W niektórych przypadkach w celu unormowania stężeń poszczególnych związków tłuszczowych może być konieczne dołączenie leczenia farmakologicznego. Z tego powodu, w przypadku występowania nieprawidłowości w wynikach lipidogramu warto skonsultować się z lekarzem. Na podstawie historii choroby, wyników badań diagnostycznych oraz dodatkowych uwarunkowań zdrowotnych będzie on w stanie zaplanować najlepsze dla danej osoby dalsze postępowanie diagnostyczno-lecznicze.