Dopamina i jej rola w organizmie

Dopamina to hormon niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zwyczajowo nazywana bywa „hormonem szczęścia”. Sprawdź, jakie funkcje pełni i do czego doprowadzić może nieprawidłowe jej stężenie. Dowiedz się, jakie badania pozwalają na ocenę poziomu dopaminy.

Dopamina – co to jest?

Dopamina to hormon syntezowany, przechowywany i uwalniany przede wszystkim przez komórki ośrodkowego układu nerwowego (a dokładnie przez ich zakończenia nerwowe) oraz w nerkach (przez kanaliki nerkowe i nerkowe naczynia krwionośne). W mniejszym stopniu przez m.in. pęcherzyki płucne, naczynia krwionośne płuc i serca, trzustkę. Dopamina to bezpośredni prekursor noradrenaliny i adrenaliny. Związki te należą do grupy katecholamin, czyli pochodnych aminokwasu tyrozyny.

Za co odpowiada dopamina?

Dopamina jest głównym neuroprzekaźnikiem. Oznacza to, że odpowiada za przekazywanie informacji pomiędzy komórkami nerwowymi. W związku z tym pełni w organizmie rozliczne funkcje, zarówno w zakresie kondycji fizycznej i intelektualnej, jak i komfortu psychicznego. Do głównych zadań dopaminy należą:

• regulacja poziomu ciśnienia tętniczego krwi, 
• regulacja inicjacji ruchów – napędu ruchowego, koordynacji i napięcia mięśni, koordynacji motoryczno-zmysłowej, uczenia przestrzennego i utrzymania postawy ciała;
• regulacja gospodarki hormonalnej – pracy gruczołów wydzielania wewnętrznego, szczególnie wydzielania prolaktyny przez przysadkę mózgową;
• kontrola procesów psychicznych i emocjonalnych – wpływ na samopoczucie, poziom energii życiowej, przekazywanie i przetwarzanie bodźców emocjonalnych;
• udział w procesach zapamiętywania i uczenia się;
• udział w procesach syntezy węglowodanów;
• regulacja poziomu motywacji i procesów związanych z uzyskaniem nagrody;
• zwiększanie dopływu krwi do nerek i szybkości filtracji kłębuszkowej;
• zmniejszanie aktywności limfocytów, czyli rodzaju białych krwinek;
• regulacja laktacji;
• zapewnienie satysfakcji seksualnej, wzmacnianie uczucia euforii w stanie zakochania;
• regulacja skłonności do uzależnień i zaburzeń neurologicznych, takich jak: choroba Parkinsona, schizofrenia i inne choroby psychiczne.

Przeczytaj także: Serotonina – jaką rolę pełni w organizmie?

Jak sprawdzić poziom dopaminy w organizmie?

Aby sprawdzić poziom dopaminy w organizmie, można wykonać badanie krwi lub moczu. W pierwszym przypadku materiałem do analizy jest próbka krwi pobrana zazwyczaj z naczynia w zgięciu łokciowym. Z uwagi na dobowe zmiany stężenia dopaminy badanie powinno być przeprowadzone w godzinach porannych. Pacjent powinien być na czczo – ostatni posiłek zaleca się spożyć do godziny 18.00 dnia poprzedniego. Z lekarzem kierującym na badanie należy też omówić kwestię odstawienia leków. 

Drugim sposobem jest badanie poziomu dopaminy w dobowej zbiórce moczu. Zadaniem pacjenta jest zaopatrzenie się w naczynie, do którego zbierany będzie mocz. Powinno ono mieć średnio 2-3 l objętości, podziałkę i zakrętkę. Na rynku spotkać można przeznaczone do tego badania akcesoria. 

Dobową zbiórkę moczu rozpoczyna się rano, ale od drugiej porcji moczu. Do naczynia dodaje się następnie stabilizator (10 ml 6N HCl). Gdy uzbiera się 1 l moczu, do naczynia dodaje się kolejną fiolkę stabilizatora. Mocz zbierany jest przez dobę. Ostatnia porcja zbiórki to pierwszy poranny mocz z dnia następnego. Pojemnik z moczem należy przechowywać w chłodnym miejscu. Po zakończeniu zbiórki należy odczytać objętość moczu, wymieszać całą objętość i odlać próbkę do jednorazowego pojemnika, który opisuje się imieniem, nazwiskiem, czasem rozpoczęcia i zakończenia zbiórki oraz uzyskaną całkowitą objętością moczu. Próbkę do analizy powinno się możliwie szybko dostarczyć do punktu badań. 

Badanie dopaminy zarówno w krwi, jak i w dobowej zbiórce moczu nie wiąże się dla pacjenta z żadnymi ograniczeniami.

Przeczytaj także: Zaburzenia hormonalne – objawy, które najczęściej na to wskazują.

Objawy nieprawidłowego poziomu dopaminy w organizmie

Z wynikami badania dopaminy należy zgłosić się do lekarza. Specjalista oceni je przy uwzględnieniu innych badań, w tym m.in. wywiadu, badania przedmiotowego. Zarówno nadmiar, jak i niedobór dopaminy jest bowiem niebezpieczny. Za nieprawidłowy poziom tego hormonu odpowiadać mogą liczne schorzenia. 

Niedobór dopaminy

Niedobór dopaminy bywa związany m.in. z: 

• uszkodzeniem mózgu, 
• zapaleniem mózgu, 
• silnym niedoborem magnezu, 
• chorobą Parkinsona, 
• niedoczynnością tarczycy, 
• toksycznym działaniem leków. 

Niski poziom dopaminy obserwuje się również u osób z ADHD. O niedoborze dopaminy świadczyć mogą m.in.: apatia, sztywność mięśni, lęki, zniechęcenie, spadek energii, obniżenie motywacji, pogorszenie samopoczucia, zaburzenia koordynacji ruchów, drżenie spoczynkowe mięśni i niewyraźna mowa, poczucie zagrożenia, trudności w panowaniu nad emocjami, chroniczne zmęczenie, stany depresyjne, obniżenie popędu seksualnego.

Nadmiar dopaminy

Chwilowy wzrost poziomu dopaminy obserwowany jest w sytuacji ekspozycji na stres lub w silnych emocjach. Nadmiar dopaminy może być wynikiem przyjmowania substancji uzależniających; pojawia się w przebiegu chorób nowotworowych, np. guza chromochłonnego, ganglioneuromy (zwojaka), neuroblastomy (nerwiaka zarodkowego). 

Zbyt wysokiemu poziomowi dopaminy towarzyszą takie objawy, jak: 

• problemy z koncentracją, 
• roztrzęsienie, 
• gonitwa myśli, 
• urojenia i halucynacje, 
• niezdolność do obiektywnej oceny rzeczywistości, 
• gubienie wątku, 
• problemy ze snem, 
• nadpobudliwość psychoruchowa i nieuzasadniona agresja, 
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi. 

Specjaliści podkreślają, że nadmiar dopaminy może powodować schizofrenię czy pląsawicę.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian