Dyslipidemia, czyli zaburzenia gospodarki lipidowej – objawy i charakterystyka

Zaburzenia gospodarki lipidowej stanowią istotny czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego. Przyczyną często jest niezdrowy styl życia (nieodpowiednia dieta, brak aktywności fizycznej, otyłość), ale ważną rolę odgrywają także uwarunkowania genetyczne i współistnienie innych chorób. Co to jest dyslipidemia i jak ją rozpoznać?

Dyslipidemia – co to jest?

Dyslipidemia to zaburzenie stężenia lipidów i lipoprotein w osoczu krwi. Wśród dyslipidemii wyróżnia się:

• hipercholesterolemię, która cechuje się nieprawidłowym, zbyt wysokim stężeniem cholesterolu LDL w surowicy (prawidłowy i pożądany poziom cholesterolu LDL wyznacza się indywidualnie dla konkretnego pacjenta, w zależności od jego całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego. U osób zdrowych, stężenie cholesterolu LDL powinno wynosić < 3 mmol/L),
• dyslipidemię aterogenną, w której współwystępuje podwyższony poziom trójglicerydów (1,7-5,6 mmol/L), zbyt niski poziom cholesterolu HDL (< 1 mmol/L u mężczyzn i <1,2 mmol/L u kobiet) oraz obecność nieprawidłowych, małych, gęstych cząsteczek LDL,
• ciężką hipertriglicerydemię, którą według niektórych wytycznych rozpoznaje się, gdy stężenie trójglicerydów przekracza 5,6 mmol/L, a według innych, dopiero od wartości 10 mmol/L lub 11,3 mmol/L.

Diagnostyka dyslipidemii

W celu analizy lipidogramu (profilu lipidowego), ocenia się poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji HDL i LDL oraz trójglicerydów. Tradycyjnie, wykonanie takich badań wymaga pobrania krwi na czczo, po upływie 12-14 godzin od ostatniego posiłku. To szczególnie istotne w przypadku badań kontrolnych w trakcie leczenia pacjentów z hipertriglicerydemią. Natomiast, według aktualnego stanowiska Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego, EAS (ang. The European Atherosclerosis Society)  i Europejskiej Federacji Chemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej, EFLM (ang. European Federation of Clinical Chemistry and Laboratory Medicine), w celu badań przesiewowych i oceny ryzyka, pobieranie próbek krwi na czczo, nie jest konieczne. Badanie przesiewowe w kierunku dyslipidemii warto wykonać u mężczyzn powyżej 40 r.ż. i kobiet 50 r.ż.

Warto również pamiętać, że u niektórych osób, istnienie zaburzeń lipidowych jest bardziej prawdopodobne (do tej grupy należą m.in. osoby z objawami z układu sercowo-naczyniowego, osoby ze stwierdzoną miażdżycą, chorzy na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, przewlekłą chorobę nerek, otyłość, przewlekłe choroby autoimmunologiczne, a także osoby blisko spokrewnione z pacjentami cierpiącymi na ciężką dyslipidemię lub przedwczesną chorobę niedokrwienną serca). Tacy pacjenci powinni zwrócić szczególną uwagę na kontrolne badania lipidogramu i pozostawać pod opieką lekarza.

Badania laboratoryjne możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Pamiętaj by wyniki badań zawsze skonsultować z lekarzem, bowiem lipidogram ocenia się w oparciu o indywidualnie określoną kategorię ryzyka sercowo-naczyniowego. Przykładowo, dana wartość cholesterolu LDL, u niektórych pacjentów może mieścić się w granicach normy i nie wymagać żadnej interwencji, u innych może być jedynie wskazaniem do zmiany stylu życia, a u jeszcze innych – wymagać także leczenia farmakologicznego.

Dyslipidemia – przyczyny

W rozwoju dyslipidemii, rolę odgrywają zarówno czynniki środowiskowe jak i genetyczne. Dyslipidemia aterogenna często rozwija się na podłożu insulinooporności, u osób otyłych, chorych na cukrzycę typu 2 i z zespołem metabolicznym. W hipercholesterolemii zwraca się dużą uwagę na nieprawidłowe odżywianie i brak dostatecznej aktywności fizycznej. Hipercholesterolemia rodzinna związana jest z mutacjami genowymi. Warto pamiętać o schorzeniach współistniejących, które predysponują do zaburzeń gospodarki lipidowej. Należą do nich: niedoczynność tarczycy, zespół nerczycowy, przewlekła niewydolność nerek, zespół Cushinga, jadłowstręt psychiczny, niektóre choroby wątroby, a także działanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów czy progestagenów). Podłożem hiperlipoproteinemii typu V są skłonności genetyczne, współistnienie dodatkowych chorób, picie alkoholu lub przyjmowanie niektórych lekarstw. Rodzinny zespół chylomikronemii to choroba uwarunkowana genetycznie.

Zaburzenia lipidowe – objawy

W wielu przypadkach, dyslipidemie nie dają żadnych charakterystycznych objawów. Pośrednią wskazówką sugerującą istnienie zaburzeń lipidowych, może być np. otyłość. W hipercholesterolemii rodzinnej, można czasem zaobserwować żółtaki (czyli żółtawe grudki będące złogami cholesterolu odkładającego się w skórze oraz na ścięgnach), nawracające stany zapalne ścięgna Achillesa czy rąbek starczy rogówki.

W ciężkiej hipertriglicerydemii z obecnością chylomikronów, pierwszym objawem może być napadowy ból brzucha i ostre zapalenie trzustki.

Dyslipidemia – leczenie

W leczeniu zaburzeń lipidowych zaleca się modyfikacje stylu życia (ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i zastępowanie ich nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, zmniejszenie masy ciała, zwiększenie aktywności fizycznej, ograniczenie spożycia alkoholu) oraz leczenie farmakologiczne. W terapii stosuje się przede wszystkim statyny, ale w zależności od sytuacji, także ezetymib, inhibitory PCSK9, żywice jonowymienne, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, lomitapid czy aferezę LDL. W razie zwiększonego stężenia trójglicerydów, spadek ich poziomu można uzyskać stosując fibraty.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020