Fibromialgia - objawy, przyczyny, leczenie

Fibromialgia zaliczana jest to grupy chorób reumatycznych tkanek miękkich, czyli takich których podłożem jest stan zapalny, a objawem ból tkanek okołostawowych, czyli mięśni i ścięgien przebiegający z możliwym ograniczeniem ruchomości stawów. Ze względu na towarzyszące schorzeniu objawy – zaburzenia poznawcze i psychiczne, fibromialgia wymaga bardziej wszechstronnego podejścia w porównaniu do pozostałych chorób reumatycznych. Z jakiego powodu rozwija się fibromialgia i jakie jest postępowanie po jej stwierdzeniu?

Jakie są objawy fibromialgii?

Głównym i bardzo doskwierającym pacjentom objawem jest uogólniony, mięśniowo – stawowy ból praktycznie całego ciała, związany z nadmiernie wyczulonym na stymulację bodźcami układem nerwowym. Ból najczęściej ma charakter przewlekły oraz może, ale nie musi towarzyszyć mu sztywność stawów. Ból może pojawiać się w odpowiedzi na bodźce, które u zdrowego człowieka nie wywołują reakcji bólowej np. ciepło, hałas, lub silne zapachy. Zgłaszana przez pacjentów bolesność ma najczęściej charakter symetryczny i obejmuje obszary kręgosłupa, szyi oraz duże stawy – biodrowe, barkowe, łokciowe i kolanowe. Dodatkowymi objawami jest przewlekające się w czasie zmęczenie, zaburzenia snu związane ze spadkiem nocnej produkcji melatoniny, upośledzenie funkcji poznawczych (mgła mózgowa, pogorszenie pamięci i uwagi, utrudnione logiczne myślenie, utrudniony proces podejmowania decyzji) oraz zaburzenia emocjonalne i depresja. Wśród współtowarzyszących dolegliwości wymienia się również zaburzenia żołądkowo – jelitowe np. zespół jelita nadwrażliwego, zaparcia, biegunki, nudności, wymioty; bolesność przy oddawaniu moczu, wzmożoną potliwość, uczucie zimnych stóp i dłoni, zaburzenia czucia obejmujące kończyny górne i dolne (parestezje), migreny oraz suchość w jamie ustnej. Pacjent może mieć poczucie braku tchu i kołatania serca. Często pierwsze objawy pojawiają się po doznanym urazie lub trudnej dla pacjenta sytuacji stresowej. Dane literaturowe pokazują, że choroba ujawnia się zwykle między 30 a 50 rokiem życia, aż 8 razy częściej zapadają na nią kobiety, a liczba chorych stanowi od 2 nawet do 5% populacji europejskiej.

Fibromialgia – przyczyny

Podejrzewa się, że fibromialgia jest chorobą, która rozwija się w wyniku nałożenia się na siebie działania czynników genetycznych (uwarunkowanie rodzinne), środowiskowych, neurologicznych, immunologicznych (związanych z funkcją układu odpornościowego) i hormonalnych. W etiologii choroby uwzględnia się także wcześniejsze narażenie pacjenta na czynnik zakaźny np. na wirusa EBV, parwowirusa oraz bakterie wywołujące brucelozę i boreliozę. U pacjentów stwierdza się nieprawidłowe stężenia wielu neuroprzekaźników (substancji przenoszących sygnały między komórkami nerwowymi np. dopamina, serotonina, noradrenalina) oraz przewagę cytokin prozapalnych nad przeciwzapalnymi, co wskazuje na przewlekle toczący się w organizmie stan zapalny. Wymienione nieprawidłowości prawdopodobnie odpowiadają za niewłaściwe przetwarzanie bólu i nadmierne wyczulenie układu nerwowego na odbierane bodźce.

Fibromialgia – badania

Ze względu na wieloobjawowość choroby, diagnostyka fibromialgii jest znacznie utrudniona. Badania obrazowe i biochemiczne badania laboratoryjne, ze względu na uzyskane często prawidłowe wyniki, niestety nie mają zastosowania w diagnostyce fibromialgii, choć mogą być przydatne do wykluczenia innych chorób. Fibromialgia najczęściej różnicowana jest z zespołem przewlekłego zmęczenia, w którym objawami eliminującymi rozpoznanie fibromialgii jest gorączka lub stan podgorączkowy, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła i brak bólu w typowych dla fibromialgii tzw. punktach uciskowych.

Diagnozę choroby stawia się na podstawie kryteriów diagnostycznych fibromialgii, opracowanych w 2019 roku przez Amerykańskie Towarzystwo Bólowe (AAPT). Postawienie diagnozy wymaga stwierdzenia wielomiejscowego bólu (przynajmniej w 6 we wskazanych w wytycznych punktach uciskowych), zaburzeń snu lub zmęczenia oraz utrzymywania się objawów powyżej 3 miesięcy. Proces diagnozowania pacjenta mogą utrudniać choroby współtowarzyszące. Niejednokrotnie zdarza się, że fibromialgia przebiega wraz z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) lub innymi chorobami reumatycznymi.   

Fibromialgia – leczenie

Ponieważ nie znana jest przyczyna choroby, fibromialgię leczy się jedynie w sposób pozwalający na znoszenie jej uciążliwych objawów. W leczeniu fibromialgii stosuje się leki przeciwbólowe (inne niż niesteroidowe leki przeciwzapalne), ale także leki przeciwdepresyjne, ze względu na towarzyszące chorobie zaburzenia psychiczne i trudności w zasypianiu.  Pacjenta zachęca się do postępowania niefarmakologicznego, m.in. psychoterapii, fizjoterapii (krioterapia, pobyty senatoryjne) oraz zwiększenia w miarę możliwości wysiłku fizycznego. Pozytywne efekty w znoszeniu bólu uzyskuje się stosując także akupunkturę i wodolecznictwo (zabiegi z wykorzystaniem wody).

Bibliografia

1. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021.
2. Physiopathology of fibromyalgia. García Rodríguez DF, Abud Mendoza C. Reumatol Clin (Engl Ed). 2020 May-Jun;16(3):191-194. doi: 10.1016/j.reuma.2020.02.003. Epub 2020 Apr 9. PMID: 32279983
3. Fibromialgia. Keczmer P, Krawczyk-Wasielewska A, Samborski W. Reumatologia News 2/2018
4. Fibromialgia w praktyce lekarza rodzinnego. Kanecki K, Tyszko P. Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 2, 59–65
5. Fibromialgia – multidyscyplinarne podejście. Binkiewicz-Glińska A, Bakuła S, Tomczak H, Landowski J, Ruckemann-Dziurdzińska K, Zaborowska-Sapeta K, Kowalski I, Kiebza W. Psychiatr. Pol. 2015; 49(4): 801–810