Guzki Heberdena – jak się objawiają?

Jednym z objawów choroby zwyrodnieniowej stawów rąk są tzw. guzki Heberdena. Są to narośla kostne w obrębie stawów międzypaliczkowych dalszych, które powodują zniekształcenia palców. Jak leczyć guzki Heberdena?

Czym są guzki Heberdena i Boucharda?

Stawy międzypaliczkowe palców rąk to struktury, które często objęte są procesem zwyrodnieniowym (tzw. artroza palców rąk), skutkiem czego na ich powierzchni grzbietowej pojawiają się nieestetyczne wyrośla kostne. Należą do nich:

• guzki Heberdena – wyrośla kostne w stawach międzypaliczkowych dalszych (ang. distal interphalangeal, DIP). Ich nazwa pochodzi od nazwiska brytyjskiego lekarza Williama Herberdena, który jako pierwszy je opisał;
• guzki Boucharda – tego rodzaju zmiany pojawiają się znacznie rzadziej, atakują stawy międzypaliczkowe bliższe (ang. proximal interphalangeal, PIP). Nazwa tych wyrośli kostnych pochodzi od francuskiego patologa, Charlesa Josepha Boucharda.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

Jak wspomniano wcześniej, guzki Heberdena są jednym z symptomów choroby zwyrodnieniowej. Wyróżnia się 6 postaci klinicznych choroby zwyrodnieniowej stawów ręki. Są to:

• guzki Heberdena i guzki Boucharda – jedynym objawem są charakterystyczne wyrośla w stawach międzypaliczkowych dalszych i bliższych;
• postać guzkowa –obecności  guzków Heberdena i/lub Boucharda towarzyszą  zmiany zwyrodnieniowe stawów międzypaliczkowych rąk;
• postać bezguzkowa – pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe w stawach międzypaliczkowych rąk bez guzków Heberdena lub Boucharda;
• postać nadżerkowa – u chorego diagnozuje się podchrzęstne nadżerki;
• postać uogólniona – obok choroby zwyrodnieniowej stawów rąk występują zmiany zwyrodnieniowe w innych stawach;
• postać z zajęciem stawów podstawy kciuka.

Wraz z postępowaniem choroby zwyrodnieniowej stawów ręki, dochodzi do uszkodzeń kości, mięśni, ścięgien czy więzadeł. Dlatego ważne jest jak najszybsze zdiagnozowanie choroby i wdrożenie skutecznego leczenia.

Guzki Heberdena – przyczyny

Guzki Heberdena są typowym objawem postaci guzkowej pierwotnej choroby zwyrodnieniowej stawów rąk. Najczęściej występuje ona rodzinnie, zwłaszcza u kobiet. Pojawia się głównie u osób po 55. roku życia.

Czynnikami ryzyka mogą być długotrwałe obciążenia i urazy mechaniczne dłoni, wynikające z wykonywanego zawodu (np. krawiectwo, praca związana z systematycznym i intensywnym pisaniem na klawiaturze komputera) czy uprawianej dyscypliny sportowej (np. siatkówka, piłka ręczna).

Guzki Heberdena – objawy

Guzki Heberdena mogą się powiększać, powodując deformację stawów – palce są zniekształcone, a nieestetyczny wygląd dłoni zwraca uwagę. Zmiany pojawiają się na wszystkich palcach, choć najczęściej  występują na palcu drugim, a najrzadziej na czwartym. Bywa, że chorzy nie cierpią na uciążliwe objawy, związane z obecnością wyrośli kostnych w stawach międzypaliczkowych dalszych –guzki stanowią jedynie problem kosmetyczny/estetyczny.

Zdarza się jednak, że do lekarza zgłaszają się osoby, skarżące się na ból o różnym natężeniu w stawach rąk: od niewielkiego aż po intensywny, utrudniający funkcjonowanie. Ból może nasilać się pod wpływem zimna, czasami bywa mocniejszy po przebudzeniu się, kiedy dochodzi do pierwszych, po nocnej przerwie, ruchów w stawie (tzw. ból startowy). Niekiedy pojawia się również upośledzenie funkcji stawów: występują problemy ze zginaniem i prostowaniem palców, zwłaszcza o poranku (tzw. sztywność poranna). Skóra w ich obrębie bywa zaczerwieniona i tkliwa – zmianom czasami może towarzyszyć miejscowy odczyn zapalny. Gdy schorzenie jest mocno zaawansowane, chory ma problemy z osłabieniem siły palców, trudności w chwytaniu drobnych przedmiotów. To może skutkować kłopotami z wykonywaniem precyzyjnych czynności, takich jak np. wiązanie buta czy zapinanie guzików.

Guzki Heberdena – do jakiego lekarza należy się udać?

W przypadku zaobserwowania zgrubień/wyrośli w obrębie stawów międzypaliczkowych, należy udać się do lekarza ortopedy lub reumatologa. Specjalista w pierwszej kolejności przeprowadza wywiad z pacjentem na temat dolegliwości, zażywanych leków oraz ogólnego stanu zdrowia. Następnie przystępuje do badania fizykalnego. Lekarz ogląda stawy pod kątem obecności guzków Heberdena oraz innych patologicznych zmian w okolicy dłoni. Przeprowadza ocenę i lokalizację bolesności palpacyjnej, testuje zakres ruchów palców. Sprawdza, czy nie pojawia się wysięk, trzeszczenia w stawach.

Specjalista może zlecić również wykonanie specjalistycznych badań, które pomagają w diagnostyce różnicowej. Należą do nich między innymi:

• badania obrazowe: głównie RTG, rzadziej rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, USG;
• badania laboratoryjne: OB, CRP, analiza płynu stawowego.

Guzki Heberdena – leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne guzków Heberdena ma na celu zmniejszenie przykrych objawów bólowych oraz poprawę ruchomości stawów. W tym celu stosuje się głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne, najczęściej w formie doustnej, rzadziej w postaci maści czy żelów. W sytuacji pojawienia się dużego bólu, lekarz może zadecydować o miejscowym podaniu bezpośrednio do chorego stawu kortykosteroidów. Istnieją również leki zawierające siarczan chondroityny, które hamują wzrost zmian  – warto o nie zapytać lekarza.

Guzki Heberdena – rehabilitacja

Bardzo istotnym elementem walki z dolegliwościami, jakie dają guzki Heberdena, jest odpowiednia aktywność fizyczna – ćwiczenia mające na celu utrzymanie stawów w dobrej formie najlepiej przeprowadzać pod okiem rehabilitanta. Niekiedy ulgę mogą przynieść zabiegi z zakresu fizykoterapii, takie jak np. laseroterapia, ultradźwięki czy pole magnetyczne. Niewskazane jest noszenie ciężkich przedmiotów, dźwiganie siatek z zakupami itp.

Guzki Heberdena – leczenie operacyjne

Wyrośla kostne stawów międzypaliczkowych można usunąć operacyjnie, choć ta metoda ich leczenia ma ograniczone zastosowanie. Wykorzystywana jest w wyjątkowych sytuacjach, kiedy inne metody leczenia bólu i ruchomości nie przynoszą zamierzonego efektu lub guzki stanowią wyjątkowo duży problem estetyczny, który powoduje wycofanie się chorego z życia społecznego.

Dieta na guzki Heberdena

W przypadku zmian zwyrodnieniowych stawów (zarówno międzypaliczkowych, jak i innych, takich jak biodrowe, kolanowe czy łokciowe), bardzo istotne jest odpowiednie odżywianie się.

Warto postawić na nieprzetworzone, ekologiczne warzywa i owoce, zdrowe tłuszcze oraz pełnoziarniste produkty zbożowe. Należy unikać potraw, które inicjują i nasilają stan zapalny w organizmie. Są to między innymi: alkohol, słodkie napoje, słodycze, żywność wysokoprzetworzona, tytoń. W przypadku obróbki termicznej produktów, najlepsze będzie gotowanie w wodzie/na parze oraz duszenie. Trzeba unikać smażenia w głębokim tłuszczu. Warto przestrzegać również zasad bezpiecznego grillowania.