CRP, ilościowo

CRP (białko C-reaktywne), jest czułym wskaźnikiem ostrych stanów zapalnych o różnym pochodzeniu. Poziom CRP, jednego z tzw. białek ostrej fazy, wzrasta w surowicy i osoczu w trakcie ogólnej, niespecyficznej odpowiedzi na infekcje (głównie bakteryjne) oraz  w wyniku stanu zapalnego  bez tła infekcyjnego, jak: arterioskleroza (miażdżyca), uszkodzenie mięśnia sercowego o podłożu niedokrwiennym, choroby reumatyczne, urazy (np. rozległe oparzenia, zranienia, zabiegi operacyjne) i choroby nowotworowe. Widoczny wzrost stężenia CRP następuje w 4 do 8 godz. od pojawienia się przyczyny, stąd, w odróżnieniu od OB, oznaczenie CRP jest istotne w stanach ostrych. Wykorzystywane jest także w monitorowaniu przebiegu leczenia wymienionych stanów chorobowych. Ilościowe oznaczenie CRP ma zastosowanie w ocenie rokowania u chorych z niektórymi chorobami nowotworowymi, a ultraczułe w ocenie ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia. CRP jest białkiem ostrej fazy, syntetyzowanym w wątrobie pod wpływem cytokin prozapalnych (szczególnie IL-6). Fizjologiczne stężenie CRP nie przekracza 5 mgL, stężenie większe niż 10 mg/L uznawane jest za patologiczne, a dalszy jego wzrost może być drastyczny – po 24-48 godzinach od pojawienia się przyczyny nawet 1000-krotny. Fizjologiczna rola CRP polega na rozpoznawaniu i eliminacji obcych patogenów (bakterii, grzybów i pasożytów) oraz potencjalnie toksycznych substancji endogennych uwalnianych z uszkodzonych tkanek (fragmenty komórek, DNA).

Podwyższone stężenia: 
zakażenia bakteryjne, zakażenia wirusowe, infestacje pasożytnicze, stany zapalne miejscowe i uogólnione, posocznica, choroby reumatyczne, choroby autoimmunologiczne, oparzenia, urazy chirurgiczne, martwica tkanek, choroba Crohna, ostre zespoły wieńcowe, niektóre nowotwory.

Czynnik reumatoidalny, lipemia.

CRP, czyli białko C-reaktywne to substancja, której stężenie we krwi bardzo często oznaczane jest w przebiegu diagnozowania licznych chorób. Podwyższone poziomy tego białka najczęściej świadczą o rozwoju stanu zapalnego, który może pojawić się w organizmie z wielu przyczyn. Kiedy należy oznaczyć poziom CRP we krwi, na czym polega badanie CRP oraz o czym może świadczyć podwyższone lub też za niskie CRP?

CRP, czyli białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein) zaliczane jest do tak zwanych „białek ostrej fazy”. Jest to grupa białek obecnych we krwi, które są produkowane przez wątrobę w większych ilościach w odpowiedzi na toczący się proces zapalny w organizmie. CRP, poza wątrobą, syntezowane jest także w komórkach tłuszczowych. W warunkach zdrowia poziomy CRP we krwi zazwyczaj utrzymują się na dość niskich poziomach.

Fizjologicznie białko C-reaktywne umożliwia prawidłowy przebieg odpowiedzi odpornościowej organizmu na różnego typu zakażenia. Poprzez wiązanie się ze specyficznymi cząsteczkami chemicznymi na powierzchni bakterii CRP umożliwia aktywację kompleksu dopełniacza oraz dalsze niszczenie i rozkładanie mikroorganizmów chorobotwórczych. Dodatkowo CRP bierze udział w procesach fagocytozy obumarłych komórek organizmu.

Ze względu na mechanizm aktywacji wytwarzania białek ostrej fazy, do wzrostu stężenia CRP we krwi może dochodzić także w przebiegu procesów zapalnych niezwiązanych z infekcją, takich jak m.in. choroby reumatyczne, różnego typu urazy, niektóre choroby onkologiczne lub różnego typu schorzenia autoimmunologiczne. W przebiegu tych schorzeń dochodzi do zwiększonego uwalniania przez uszkadzane komórki tzw. cytokin prozapalnych, które stymulują produkcję białek ostrej fazy przez wątrobę – w tym także CRP. Z tego względu badanie CRP najczęściej przeprowadzane jest jednoczasowo wraz z innymi testami diagnostycznymi.

Dzięki uwzględnieniu wielu parametrów laboratoryjnych w połączeniu z badaniem CRP, lekarz prowadzący może w sposób precyzyjny ustalić przyczynę dolegliwości chorobowych danego pacjenta oraz dobrać indywidualne, dalsze postępowanie diagnostyczno-lecznicze. W celu zaplanowania kompleksowego panelu badań diagnostycznych należy więc konsultować się z lekarzem, który będzie odpowiedzialny za dalsze prowadzenie leczenia danej osoby.

Badanie CRP to jeden z podstawowych testów diagnostycznych, zlecanych praktycznie we wszystkich chorobach, które mogą wykazywać komponentę zapalną. Przeprowadzenie tego badania zalecane jest w przypadku, gdy chory  doświadcza dolegliwości, które mogą wskazywać na rozwój infekcji lub stanów zapalnych o innej etiologii. Warto pamiętać, że stężenia CRP we krwi charakteryzują się dość dużą zmiennością. Po ok. 24-48 godzinach od pojawienia się czynnika wyzwalającego stan zapalny stężenie CRP osiągnąć może nawet 1000 krotny wzrost. Do normalizacji poziomów CRP dochodzi najczęściej w przeciągu tygodnia od wyeliminowania procesu chorobowego odpowiedzialnego za wzrost stężeń tego białka, choć dokładny czas różni się w zależności od tego, co było przyczyną podwyższonych wartości CRP.

Przykładowe jednostki chorobowe, w których oznaczenie stężenia CRP we krwi pozwala na wykrycie stanu zapalnego to między innymi:

• Zakażenia bakteryjne,
• Zakażenia grzybicze,
• Zakażenia wirusowe,
• Zakażenia pasożytnicze,
• Autoimmunologiczne choroby zapalne,
• Choroby tkanki łącznej (choroby reumatyczne),
• Określone rodzaje nowotworów.

Odmiana standardowego badania CRP, czyli tzw. wysoko czułe testy CRP (hsCRP – ang. high-sensitivity C-reactive protein) wykorzystywane są do oceny ryzyka sercowo-naczyniowego. Podwyższony poziom CRP we krwi związany jest ze wzrostem ryzyka różnego typu chorób sercowo-naczyniowych, takich jak przewlekła choroba wieńcowa lub zawał mięśnia sercowego. Zależność ta wynika z występowania stałego, nisko nasilonego stanu zapalnego powstającego na skutek miażdżycy naczyń tętniczych. W grupie ryzyka rozwoju tego schorzenia są szczególnie osoby, które cierpią na dyslipidemię (nieprawidłowe stężenia związków tłuszczowych we krwi) oraz osoby: otyłe, palące papierosy oraz prowadzące siedzący tryb życia, z niewielką aktywnością fizyczną.

Wykonanie badania CRP często zlecane jest jako element ogólnej diagnostyki, ze względu na dużą czułość w wykrywaniu stanu zapalnego.. Z tego powodu bardzo często zlecane jest przy  każdej wizycie u lekarza, niezależnie od przyczyny.

Dokładne dolegliwości występujące w przebiegu chorób ze stanem zapalnym zależne są od przyczyny rozwoju schorzenia, jego zlokalizowania, ogólnego stanu zdrowia pacjenta, a także wielu innych czynników. Najczęstsze, ogólne dolegliwości związane ze stanem zapalnym mogą obejmować:

• Gorączkę o różnym nasileniu,
• Uogólnione pogorszenie samopoczucia,
• Uczucie rozbicia,
• Zwiększoną potliwość,
• Bóle mięśni,
• Bóle stawów,
• Nasilone zmęczenie.

Opisane powyżej dolegliwości dotyczą uogólnionego stanu zapalnego. W przypadku zlokalizowanego zapalenia, na przykład na skutek zakażenia miejscowego, wyróżnia się pięć, typowych dolegliwości. Są to:

• Zaczerwienienie,
• Ból,
• Wzrost temperatury,
• Obrzęk,
• Zaburzenia funkcjonowania narządu/tkanki.

Badanie stężenia CRP przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej pacjenta, która najczęściej pobierana jest z naczynia krwionośnego zlokalizowanego w dole łokciowym. Ten test laboratoryjny nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed zgłoszeniem się na pobranie krwi zaleca się wypicie około dwóch szklanek wody w celu lepszego wypełnienia łożyska naczyniowego oraz ułatwienia procesu pobrania próbki krwi.

Inne badania laboratoryjne, zlecone jednoczasowo mogą wymagać specjalnych przygotowań. Z tego powodu przed zgłoszeniem się na badania należy dokładnie sprawdzić jakie testy mają zostać wykonane oraz jak wygląda przygotowanie do tych badań.

W celu interpretacji wyników badania CRP należy zestawić otrzymane stężenie białka C-reaktywnego we krwi z zakresem referencyjnym, który każdorazowo umieszczany jest na wydawanej pacjentowi dokumentacji. Każde laboratorium medyczne może stosować nieznacznie różniące się od siebie metody analityczne, przez co normy dla poszczególnych parametrów diagnostycznych także mogą być różne.

Stężenie CRP we krwi zależne jest od wielu czynników, takich jak m.in. wiek, masa ciała, schorzenia współwystępujące, tryb życia, poziom aktywności fizycznej oraz wiele innych. Podwyższone wartości CRP we krwi nie w każdym przypadku świadczą o toczącym się, niebezpiecznym procesie chorobowym, jednak ze względu na możliwy rozwój komplikacji oraz innych konsekwencji zdrowotnych nieleczonego schorzenia, nieprawidłowe wyniki tego badania należy każdorazowo skonsultować z lekarzem. Dokładne określenie przyczyn nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych może wymagać przeprowadzenia dodatkowych testów.

Fizjologiczne stężenie CRP nie przekracza 5 mgL, stężenie większe niż 10 mg/L uznawane jest za patologiczne. Podwyższone stężenie białka C-reaktywnego we krwi wskazuje na trwający stan zapalny w organizmie. Samo badanie CRP nie jest jednak w stanie jednoznacznie określić źródła zapalenia. Jednakże orientacyjnie podaje się, że infekcje wirusowe powodują wzrost CRP do wartości w zakresie 10-40 mg/L, infekcje bakteryjne i ostre stany zapalne w zakresie 40-200 mg/L, a ciężkie infekcje bakteryjne i rozległe urazy powyżej 200 mg/L. W celu precyzyjnego ustalenia etiologii stanu zapalnego należy zestawić otrzymane wyniki badania CRP z objawami doświadczanymi przez pacjenta, wywiadem chorobowym, współwystępującymi czynnikami ryzyka oraz wynikami innych badań laboratoryjnych, takich jak np. morfologia krwi obwodowej lub oznaczenie stężenia prokalcytoniny.

Przykładowe choroby, które mogą prowadzić do wzrostu stężenia CRP we krwi to m.in. infekcje wirusowe, infekcje bakteryjne, zakażenia pasożytnicze, zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych, stan po rozległym urazie, nasilona reakcja alergiczna, zapalenie trzustki, choroby zapalne układu pokarmowego, nowotwory, choroby autoimmunologiczne oraz wiele innych.

CRP poniżej zakresu referencyjnego nie stanowi powodów do obaw –  w znaczącej większości przypadków jest to fizjologiczna norma, która świadczy o braku stanu zapalnego w organizmie. Warto mieć na uwadze, że w kontekście nowotworów niskie CRP nie wyklucza choroby onkologicznej, jako że nie wszystkie nowotwory prowadzą do wzrostu stężeń białka C-reaktywnego we krwi. W celu dokładnej oceny stężeń CRP w zakresie bardzo niskich wartości zaleca się przeprowadzenie wysoko czułego testu CRP, czyli hsCRP. Badanie to jest szczególnie przydatne w ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego u osób z obciążającym wywiadem kardiologicznym.