Hiperkalcemia - co warto wiedzieć?

Redakcja Diagnostyki

10 października 2022

Przeczytasz w 7 minut

Udostępnij

Spis treści:

Hiperkalcemia – co to jest?
Wapń – funkcje w organizmie
Hiperkalcemia – jakie są objawy?
Hiperkalcemia – najczęstsze przyczyny
Hiperkalcemia a dieta
Źródła

Hiperkalcemia to zaburzenie gospodarki mineralnej organizmu, które definiuje się jako zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi. Ze względu na kluczową rolę tego pierwiastka w wielu procesach fizjologicznych, hiperkalcemia może prowadzić do licznych objawów chorobowych oraz powikłań zdrowotnych. Jakie dokładnie są funkcje wapnia w organizmie, co może prowadzić do wystąpienia hiperkalcemii, kiedy należy wykonać badanie stężenia wapnia we krwi oraz jak zapobiegać rozwojowi hiperkalcemii?

Hiperkalcemia – co to jest?

Hiperkalcemia to określenie na zbyt wysokie stężenia wapnia we krwi obwodowej. Zjawisko to jest dość rzadkie w populacji ogólnej. Najczęściej za rozwój hiperkalcemii odpowiada współwystępowanie określonych schorzeń, szczególnie o charakterze nowotworowym lub związanych z zaburzoną czynnością poszczególnych narządów endokrynnych.

Objawy hiperkalcemii zależne są od stopnia jej nasilenia. W przypadku nieznacznie przekroczonych górnych norm stężenia wapnia we krwi w większości przypadków hiperkalcemia pozostaje bezobjawowa. Warto jednak mieć na uwadze, że znacząca hiperkalcemia może prowadzić do wystąpienia groźnych dla zdrowia oraz życia powikłań, związanych chociażby z niebezpiecznymi zaburzeniami rytmu serca.

Wapń – funkcje w organizmie

Wapń to pierwiastek, który uczestniczy w prawidłowym funkcjonowaniu wielu narządów oraz układów w ciele człowieka. Znacząca większość tego pierwiastka (około 98%) obecna jest w kościach, gdzie wapń stanowi główny budulec tej tkanki. Ok. 2 % wapnia może podlegać szybkim wymianom, z czego połowa to tzw. wapń zjonizowany (aktywny biologicznie), a reszta jest związana z białkami, głównie z albuminą. Zasadowica nasila wiązanie wapnia z białkami, zmniejszając ilość wapnia zjonizowanego, kwasica ma wpływ odwrotny. Poza budową kości wapń odpowiada m.in. za przewodzenie impulsów nerwowych, które warunkują prawidłowe kurczenie się mięśni – w tym także mięśnia sercowego. Dodatkowo uczestniczy w procesach syntezy krwinek czerwonych, procesach krzepnięcia krwi oraz jest niezwykle istotny dla właściwej pracy układy nerwowego.

Stężenie wapnia we krwi kontrolowane jest poprzez wielopoziomowe, skomplikowane mechanizmy regulacyjne. Jednymi z najważniejszych elementów tego procesu są nerki, które odpowiadają za wydalanie nadmiaru wapnia organizmu wraz z moczem. Na poziomy omawianego pierwiastka wpływa także tarczyca (poprzez produkcję kalcytoniny), przytarczyce (poprzez produkcję parathormonu) oraz właściwe stężenia witaminy D. Różnego typu choroby wymienionych narządów mogą prowadzić do zaburzeń regulacji gospodarki mineralnej organizmu oraz rozwoju hipokalcemii lub hiperkalcemii.

Hiperkalcemia – jakie są objawy?

Hiperkalcemia o niewielkim nasileniu w większości przypadków przebiega w sposób bezobjawowy, a wykrywana jest przypadkowo podczas oznaczania stężeń elektrolitów we krwi. Ze względu na szerokie spektrum działania wapnia w organizmie jego zbyt duże stężenia mogą wywoływać objawy ze strony wielu układów oraz narządów. Do objawów hiperkalcemii zalicza się m.in. symptomy takie jak:

Ogólne osłabienie,
Nudności,
Wymioty,
Zaparcia,
Bóle brzucha,
Spadek lub całkowita utrata apetytu,
Pogorszenie siły mięśniowej,
Przewlekłe zmęczenie,
Nadmierna senność,
Zwiększone pragnienie,
Zwiększona częstotliwość mikcji oraz wzrost objętości oddawanego moczu,
Przyspieszenie tętna (tachykardia),
Zaburzenia rytmu serca,
Bóle głowy,
Zaburzenia koncentracji.

Długotrwała, nieleczona hiperkalcemia zwiększa ryzyko rozwoju kamicy nerkowej. Jest to stan chorobowy, w przebiegu którego dochodzi do odkładania się nierozpuszczalnych złogów mineralnych w obrębie nerek. Objawami tego schorzenia może być bardzo silny, napadowy ból zlokalizowany w okolicy lędźwiowej oraz krwiomocz. Wysokie stężenia wapnia we krwi zwiększają także ryzyko rozwoju ostrego zapalenia trzustki.

Ze względu na możliwe powikłania długotrwałej hiperkalcemii warto pamiętać o regularnym wykonywaniu badań profilaktycznych, które pozwolą na uwidocznienie nieprawidłowości sugerujących rozwój zaburzeń w obrębie gospodarki mineralnej organizmu.

Hiperkalcemia – najczęstsze przyczyny

Jedną z głównych przyczyn hiperkalcemii jest nadczynność przytarczyc. Przytarczyce to niewielkie narządy zlokalizowane na tylnej powierzchni tarczycy. Odpowiedzialne są za produkcję parathormonu. Hormon ten zwiększa stężenie wapnia we krwi m.in. poprzez wzrost wchłaniania tego pierwiastka z jelit, zwiększenie jego resorpcji w nerkach oraz bardziej nasilone uwalnianie wapnia z tkanki kostnej. W prawidłowych warunkach wysokie poziomy wapnia we krwi hamują produkcję parathormonu, co w konsekwencji skutkuje obniżeniem stężeń omawianego pierwiastka. W przebiegu nadczynności przytarczyc mechanizmy te są zaburzone, a parathormon uwalniany jest w nadmiernych ilościach.

Drugą najczęstszą przyczyną hiperkalcemii są choroby onkologiczne – mowa wówczas o tzw. hiperkalcemii nowotworowej. Hiperkalcemia nowotworowa może rozwijać się w przebiegu wielu mechanizmów, takich jak np. przerzuty nowotworu do kości lub produkcja przez guzy nowotworowe substancji wpływających na gospodarkę mineralną organizmu. Nowotworami, które najczęściej prowadzą do wystąpienia hiperkalcemii są różnego typu szpiczaki, białaczki, chłoniaki oraz rak nerki, płuca, sutka lub żołądka.

Opisane powyżej schorzenia odpowiedzialne są za ponad 90% przypadków hiperkalcemii w ogólnej populacji. Inne, rzadziej występujące przyczyny nadmiernych stężeń wapnia we krwi, obejmują m.in. zbyt wysokie poziomy witaminy D (najczęściej na skutek nieprawidłowej suplementacji tej substancji), nasiloną, nieleczoną nadczynność tarczycy, przewlekły stan unieruchomienia lub rzadkie zespoły genetyczne prowadzące do rozwoju hiperkalcemii.

Hiperkalcemia a dieta

Samo wysokie spożycie wapnia w znaczącej większości przypadku nie doprowadza do rozwoju hiperkalcemii. W sytuacji zdrowia, bez współwystępujących chorób nadmiar spożytego wapnia skutecznie usuwany jest z organizmu przez nerki. Warto jednak mieć na uwadze, że wiele chorób nerek może rozwijać się w sposób bezobjawowy – z tego powodu warto regularnie wykonywać badania profilaktyczne oraz unikać nadmiernego spożywania poszczególnych pierwiastków wraz z dietą.

W przypadku wykrycia hiperkalcemii w badaniach niezbędne jest przeprowadzenie pogłębionej diagnostyki w celu ustalenia przyczyny tej nieprawidłowości. Należy skonsultować się z lekarzem, który poza kompleksową interpretacją wyników badań zaplanuje dalsze postępowanie diagnostyczne oraz wdroży odpowiednie leczenie.