Jak objawia się tęgoryjec u człowieka? Diagnostyka i leczenie tęgoryjca dwunastnicy

Tęgoryjec dwunastnicy to gatunek nicieni, którym zarazić się można na terenach strefy tropikalnej i subtropikalnej drogą przezskórną lub pokarmową. W większości przypadków choroba tęgoryjcowa przebiega bezobjawowo. U pozostałych osób pojawiają się m.in.: anemia, ból brzucha, biegunka.

Tęgoryjec dwunastnicy u człowieka powoduje chorobę zwaną ankylostomozą. Sprawdź, w jaki sposób dochodzi do zarażenia tym pasożytem i jak przedstawia się jego cykl rozwojowy. Dowiedz się więcej o objawach towarzyszących ankylostomozie oraz o jej procesie diagnostyczno-leczniczym.

Tęgoryjec dwunastnicy – co to jest?

Tęgoryjec dwunastnicy (Ancylostoma duodenale) to gatunek pasożyta, zaliczany do nicieni. Występuje głównie w strefie subtropikalnej i tropikalnej. Bardzo rzadko spotyka się go w Europie, głównie  w południowej części kontynentu. Największą zapadalność obserwuje się w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, w Afryce Subsaharyjskiej, w Oceanii, w Ameryce Południowej i Środkowej. Tęgoryjec dwunastnicy żyje w przewodzie pokarmowym człowieka od kilkunastu miesięcy do kilku lat. Żywi się nabłonkiem dwunastnicy i wyssaną z jego ściany krwią. Dorosłe osobniki tego pasożyta osiągają do 2 cm długości (średnio 5–13 mm) i mają jasnoróżowe ciało.

Jak dochodzi do zarażenia tęgoryjcem dwunastnicy?

Do zarażenia tęgoryjcem dwunastnicy dochodzi w wyniku połknięcia jaj obecnych na niedomytych warzywach i owocach lub w zanieczyszczonej wodzie. Larwy tęgoryjca dwunastnicy mogą przedostawać się do organizmu człowieka bezpośrednio przez skórę. Wwiercają się głównie przez skórę stóp i trafiają do naczyń krwionośnych. Stąd też wywoływana przez tęgoryjca dwunastnicy choroba nazywana bywa zwyczajowo „chorobą osób chodzących boso”. Zarażenie występuje najczęściej na terenach wiejskich. Sprzyjają mu niewłaściwa utylizacja ścieków, wilgotny i ciepły klimat. W rejonach endemicznych na ogół zarażają się dzieci. W ciągu życia wielokrotnie może dojść do zarażenia.

Tęgoryjec dwunastnicy – cykl rozwojowy

Samice tęgoryjca dwunastnicy codziennie składają nawet kilka tysięcy jaj. W wilgotnej glebie wylęgają się z nich larwy rabditopodobne. Po dwóch wylinkach (to proces zrzucenia zewnętrznej okrywy ciała) przekształcają się w larwy filariopodobne. To właśnie ta forma jest zdolna do zarażenia człowieka. Cykl rozwojowy tęgoryjca dwunastnicy w przypadku wniknięcia przezskórnego i drogą pokarmową przedstawia się nieco inaczej. W pierwszym przypadku po wniknięciu do ciała człowieka inwazyjne larwy tęgoryjca dwunastnicy przemieszczają się do krwiobiegu. Razem z krwią dostają się do płuc i światła drzewa oskrzelowego. Stąd razem z wydzieliną oskrzelową są odkrztuszane i połykane, po czym trafiają do przewodu pokarmowego. Dwunastnica jest ostatnim miejscem ich wędrówki w ludzkim ciele. To właśnie w początkowym odcinku jelita cienkiego tęgoryjec dwunastnicy składa jaja, larwy dojrzewają i pasożytują. W przypadku zarażenia drogą pokarmową nie występuje wędrówka larw, lecz już w przewodzie pokarmowym przekształcają się one w postacie dojrzałe.

Choroba wywołana przez tęgoryjca dwunastnicy

Zakażenie tęgoryjcem dwunastnicy wiąże się z rozwojem tęgoryjczycy, zwanej też chorobą tęgoryjcową bądź ankylostomozą. Z uwagi na to, że niegdyś często stwierdzana była wśród górników, dla jej określenia używano nazw „choroba górników” czy „blednica egipska”. W przeważającej części przypadków, bo u ponad 90% wszystkich zarażonych, ma ona bezobjawowy przebieg.

U pozostałych osób ta choroba pasożytnicza układu pokarmowego powoduje rozmaite dolegliwości. W miejscu przedostania się larw inwazyjnych przez skórę mogą pojawiać się świąd i zmiany skórne w formie grudek. Przechodząc przez skórę, larwy tęgoryjca dwunastnicy wydzielają liczne substancje, w tym m.in. enzymy proteolityczne, antykoagulanty, immunomodulatory. W płucach prowadzą do powstania odczynu toksyczno-alergicznego, w efekcie którego gromadzą się w nich granulocyty kwasochłonne (eozynofile). Konsekwencją tego stanu mogą być nacieki płucne. Przejście pasożytów przez płuca objawia się niekiedy kaszlem, dusznością, skurczem oskrzeli

Chorobie tęgoryjcowej towarzyszą: zaburzenia trawienne, bóle brzucha, krwawienie do przewodu pokarmowego, niedokrwistość z niedoboru żelaza (anemia). U dzieci mogą występować niedobory białkowo-energetyczne, które prowadzą do powstania zaburzeń rozwoju psychoruchowego. W przypadku długotrwałej i ciężkiej inwazji tęgoryjczyca powoduje śmierć. Tęgoryjec amerykański (nekator amerykański),  (. Necator americanus) wywołuje podobne zespoły objawów klinicznych.

Co ciekawe, spotkać się można z doniesieniami na temat łagodniejszego przebiegu niektórych schorzeń autoimmunologicznych (m.in. choroby Leśniowskiego-Crohna, alergii, astmy) u osób z łagodnym zakażeniem tęgoryjcem dwunastnicy. W zagranicznych ośrodkach naukowych trwają badania nad kontrolowanym zakażeniem tęgoryjcem dwunastnicy w celach terapeutycznych.

Tęgoryjec dwunastnicy – na czym polega leczenie?

Rozpoznanie choroby tęgoryjcowej opiera się na znalezieniu jaj pasożyta w kale. We krwi nierzadko stwierdzana jest znaczna eozynofilia – zwiększona liczba granulocytów kwasochłonnych (eozynofili),  Jednakże z uwagi na zbliżony obraz kliniczny w stawianiu diagnozy powinno się wziąć pod uwagę również inne przyczyny niedokrwistości: glistnicę i węgorczycę. Leczenie zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy polega na podaniu albendazolu bądź mebendazolu. Albendazol to lek przeciwpasożytniczy o szerokim działaniu na robaki płaskie (płazińce) i obłe (obleńce). Mebendazol stosowany jest w zakażeniu pojedynczym lub mieszanym przewodu pokarmowego przez robaki obłe. W przypadku silnej anemii prowadzi się suplementację żelazem.

W jaki sposób zapobiegać zakażeniom tęgoryjcem dwunastnicy?

Jako kluczowe elementy profilaktyki zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy wymieniane są następujące działania:

• unikanie chodzenia boso po glebie,
• zakładanie rękawiczek ochronnych w czasie pracy w ciepłej i wilgotnej glebie,
• dokładne mycie warzyw i owoców przed spożyciem,
• picie wody z pewnych źródeł, a w czasie wyjazdu na tereny zwiększonego ryzyka zakażenia spożywanie wyłącznie wody butelkowanej.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. J. Cianciara, J. Juszczyk, Choroby zakaźne i pasożytnicze, t. 2, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012.
2. J. Morozińska-Gogol, Parazytologia medyczna kompendium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
3. T. Ferenc, Zarys parazytologii medycznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.