Andropauza (przekwitanie u mężczyzn) – objawy, wiek, łagodzenie symptomów

Czy przekwitanie u mężczyzn to choroba czy może tylko przesąd? Zaburzenia hormonów płciowych i ich następstwa to nie tylko domena Pań. Przekwitanie męskie, tzw. andropauza, określana naukowo „zespołem LOH” –  zespołem późnego hipogonadyzmu (ang. late-onset hypo-gonadism), spowodowane jest głównie rozpoczynającą się w pewnym wieku życia u mężczyzn postępującą niewydolnością hormonalną jąder. Zmiany te znajdują odbicie w pogorszeniu jakości życia i powodują poważne problemy zdrowotne. Do niedawna uważano, że po prostu tak musi być, bo „starość nie radość”. Dziś, dzięki osiągnięciom medycyny, mężczyźni mogą cieszyć się pełnią życia do coraz późniejszego wieku.

Andropauza – historia problematyki

Problemy starzejących się mężczyzn pozostawały długo na marginesie medycyny. W 1999 roku, ogłoszonym przez ONZ Międzynarodowym Rokiem Seniora, w Genewie powołano Międzynarodowe Towarzystwo do Studiów nad Starzeniem się Mężczyzn (International Society for the Study of the Aging Male – ISSAM). Towarzystwo postawiło sobie za cel, doskonalenie metod diagnostyki zmian związanych z procesem starzenia się mężczyzn, oraz opracowanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Towarzystwo organizuje międzynarodowe zjazdy co dwa lata.

Przekwitanie u mężczyzn – rosnący problem

Problem starzenia dotyczy coraz większej części naszego społeczeństwa.

Odsetek ludności Polski powyżej 65 roku życia wynosił w 2008 roku 13,5%, a w 2017 roku 16,5%. Odsetek dla grupy powyżej 60 lat wzrósł, odpowiednio, z 18,6% do 23,7%.  W 2006 roku w Polsce żyło ponad 5,2 miliona mężczyzn powyżej 50. roku życia, a 2,55 miliona Panów przekroczyło 60. rok życia. Dane demograficzne pokazują systematyczne starzenie się naszego społeczeństwa, co jest typowe dla krajów wysoko  rozwiniętych. W 1980 roku mężczyźni po 50. stanowili 12,3%, w 2006 już 13,7% całego społeczeństwa. Szacuje się, że w 2030 roku, mężczyźni powyżej 65. roku życia, będą stanowili ponad 20% całego społeczeństwa. Grupa ta będzie wymagała szczególnej opieki medycznej, zarówno w zakresie szeroko rozumianej diagnostyki medycznej jak i leczenia.

Andropauza – wiek. Kiedy zaczyna doskwierać niedobór androgenów?

Zaburzenia związane z niedoborem androgenów (męskie hormony płciowe) u starszych mężczyzn były znane od dawna i stosowano do ich zdefiniowania szereg różnych określeń. Już w 1939 roku August Werner nazwał zaburzenia występujące u mężczyzn „męskim klimakterium”. Na początku lat 90-tych XX wieku wprowadzono pojęcie „andropauzy”, które miało być odpowiednikiem „menopauzy” występującej u kobiet.
Z biegiem czasu  starano się zaburzenia te zdefiniować bardziej precyzyjnie, czy to jako zespół ADAM (ang. androgen deficiency in the aging male –  niedobór androgenów u starzejących się mężczyzn), czy zespół PADAM (ang. partial androgen deficiency in the aging male –  częściowy niedobór androgenów u starzejących się mężczyzn).

W końcu wprowadzono nowe pojęcie tzw. późny hipogonadyzm (LOH), który jest związany z gorszą czynnością hormonalną jąder u mężczyzn w okresie starzenia się (po 50. roku życia).
ISSAM podaje następującą definicję zespołu późnego hipogonadyzmu (LOH): „LOH jest to kliniczny i biochemiczny zespół związany z zaawansowany wiekiem, charakteryzujący się typowymi
objawami i obniżeniem poziomu testosteronu w surowicy krwi. Wynikiem tego mogą być znaczące zmiany w jakości życia i niepożądany wpływ na funkcjonowanie wielu układów narządowych”.

Ocenia się, że andropauza dotyka około 20-30% mężczyzn po 60. roku życia, 30-40% mężczyzn po 70. roku życia i aż 40-50% mężczyzn po 80. roku życia. Zaczyna się zwykle w sposób powolny i podstępny, stopniowo nasilając się wraz z wiekiem.

Endokrynologiczne zmiany u starzejących się mężczyzn nie ograniczają się tylko do męskich hormonów płciowych – androgenów. Dotyczą one także innych hormonów: hormonu wzrostu (GH), dehydroepiandrosteronu (DHEA), melatoniny czy hormonu tarczycy oraz niektórych nośników hormonów, takich jak SHBG.

Andropauza – objawy. Jak męskie przekwitanie wpływa na zdrowie i jakość życia?

LOH (czyli przekwitanie męskie, andropauza) jest głównie spowodowany, rozpoczynającą się stopniowo, w pewnym wieku życia u mężczyzn, niewydolnością hormonalną jąder – a bardziej precyzyjnie, zmniejszaniem się poziomu hormonów, za co w głównej mierze odpowiedzialny jest spadek produkcji testosteronu.
Testosteron, uważany za typowo męski, odpowiedzialny jest za libido i sprawność seksualną, za stan fizyczny i psychiczny, ogólnie za wigor i energię życiową Najbardziej dotkliwe objawy andropauzy obejmują problemy z erekcją, ale także zaburzenia w oddawaniu moczu, tycie, łysienie, spadek siły mięśniowej czy problemy z pamięcią. Oczywistym jest, że wymienione dolegliwości nie pozostają obojętne i utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Problemy z erekcją ma co czwarty mężczyzna po 50.  roku życia, co  często jest przyczyną depresji, zmniejszenia poczucia własnej wartości, nieudanych prób współżycia, a w konsekwencji  przykrych reakcji ze strony partnerki. Wreszcie,  zmiany takie mogą prowadzić do całkowitej rezygnacji z życia seksualnego lub wręcz przeciwnie –  poszukiwania aprobaty i docenienia swoich możliwości seksualnych u młodszych partnerek i w efekcie do problemów w życiu rodzinnym. Trzeba  jednak zaznaczyć, że płodność mężczyzn (w przeciwieństwie do kobiecej menopauzy) obniża się tylko nieznacznie – parametry spermiogramu pozostają często prawidłowe.

Kolejnym problemem są zaburzenia związane z gruczołem krokowym – prostatą. Pojawiają się kłopoty z oddawaniem moczu, którym niekiedy towarzyszy ból. Dolegliwości te wymagają konsultacji z lekarzem specjalistą – urologiem.

Zaburzenia hormonalne to nie tylko problemy z erekcją czy nadmiernym odkładaniem się tkanki tłuszczowej. Są także przyczyną rozwoju miażdżycy, nadciśnienia zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej, osteopenii i osteoporozy. Sprzyjają rozwojowi zaburzeń wodno- elektrolitowych i pogarszają funkcjonowanie układu krwiotwórczego. Nadwaga lub otyłość jest nie tylko problemem natury wizualnej, ale wiąże się z insulinoopornością, negatywnie wpływa na ogólny stan zdrowia i powodować może problemy z kręgosłupem oraz stawami i związane z tym dolegliwości.

Objawami bardzo często towarzyszącymi zaburzeniom hormonalnym w okresie andropauzy są: nerwowość, pogorszenie zdolności kojarzenia i problemy z pamięcią, zaburzenia snu, łatwe męczenie się, poczucie nie nadążania za zmianami w pracy i w życiu.

Objawów towarzyszących andropauzie może być więcej. W ich powstawaniu należy uwzględnić nie tylko predyspozycje genetyczne,  ale i tryb życia, sposób odżywiania się czy towarzyszące  mężczyznom nałogi. Wszystko to może stać się przyczyną popadania w stany melancholii, przemyśleń, podsumowań i bilansów dokonań życiowych, a nawet poważnych kryzysów osobowościowych co często rzutuje na jakość życia osobistego, rodzinnego i zawodowego.

Istnieje jednak możliwość przywrócenia dobrego samopoczucia i uniknięcia niepotrzebnych stresów. Zastosowanie odpowiedniego leczenia w postaci hormonalnej terapii zastępczej (podobnie jak u Pań), poprzedzonego badaniem lekarskim wykonaniem właściwych badań (m.in. laboratoryjnych), pozwala cały czas cieszyć się dobrym samopoczuciem i zdrowiem fizycznym.

Jak zidentyfikować źródło problemów?

W diagnozowaniu LOH nieocenioną pomoc niesie medyczna diagnostyka laboratoryjna. Badania laboratoryjne wykonywane z próbki pobranej krwi obejmują szereg parametrów, a w szczególności: badania morfologiczne, biochemiczne i hormonalne.

Naukowcy opracowali standardy postępowania w zakresie diagnozowania, leczenia i monitorowania zespołu LOH. Ustalono następujące, typowe cechy zespołu LOH:

• Zmniejszone seksualne pożądane (libido) oraz jakość i częstość współżycia.
• Zmiany nastroju z towarzyszącym zmniejszeniem aktywności intelektualnej.
• Zaburzenia snu.
• Obniżenie mięśniowej masy ciała z towarzyszącą utratą siły.
• Wzrost tkanki tłuszczowej.
• Zmniejszenie owłosienia ciała i zmiany skórne.
• Zmniejszenie gęstości mineralnej kości wywołujące osteopenię, osteoporozę i wzrost ryzyka złamań kości.

Ustalono również listę badań laboratoryjnych krwi, przydatnych w diagnostyce LOH:

• stężenie testosteronu całkowitego
• stężenie SHBG (ang. sex hormon binding globulin – globulina wiążąca hormony płciowe)

Do rozpoznania hipogonadyzmu uznanymi parametrami są całkowity i wolny testosteron (wyliczany w oparciu o wynik całkowitego testosteronu i SHGB lub mierzony metodą bezpośrednią).
W przypadkach poziomu testosteronu poniżej normy lub w dolnej granicy normy badanie należy wykonać ponownie i dodatkowo oznaczyć stężenie hormonu LH.

W przypadkach kiedy dominują objawy związane z zaburzeniami erekcji powinny być wykonane badania profilu lipidowego (cholesterol i jego pochodne) i badania stanu układu naczyniowego. Problemy mogą mieć źródło w chorobach układu krążenia, a nie w zmianach hormonalnych.
Inne zmiany hormonalne mogące mieć miejsce u mężczyzn w podeszły wieku nie zawsze są związane bezpośrednio z zespołem LOH (późny hipogonadyzm), ale mogą mu towarzyszyć.
Zmiany te dotyczyć mogą: hormonów tarczycy, kortyzolu, DHEA i pochodnej – DHEA-S, melatoniny, GH (hormon wzrostu). Jeżeli są podejrzenia dotyczące zmian w zakresie tych parametrów powinny być one zbadane!

Ile kosztują badania hormonalne, jak i gdzie je wykonać?

Jeśli zależy nam na czasie i wygodzie,  badania hormonalne (jak i każde badania laboratoryjne) można bez skierowania od lekarza wykonać w niepublicznym laboratorium medycznym. Największą siecią dysponuje firma DIAGNOSTYKA, obecna w kilkudziesięciu miastach Polski (www.diag.pl). Kompleksowe badanie to koszt kilkudziesięciu złotych. Badania takie może również zlecić lekarz-androlog i wtedy są one finansowane przez NFZ.
Należy pamiętać, aby do Punktu Pobrań przyjść na czczo, tzn. aby odstęp od ostatniego posiłku wynosił ok. 10 godz. i rano (między 7 a 9), gdyż niektóre hormony wykazują zmienność dobową. Wskazane jest, by w okresie przed badaniem  uzupełnić płyny w organizmie przez wypicie szklanki wody lub słabej nieocukrzonej herbaty.

SPRAWDŹ GOTOWY PAKIET >>> Badania hormonalne dla mężczyzn

Przekwitanie u mężczyzn – jak odzyskać dawne siły?

Jednoznaczne wyniki, oparte na obrazie klinicznym i badaniach laboratoryjnych wykazujące niski poziom testosteronu w surowicy powinny być wskazaniem do pojęcia leczenia (substytucji) testosteronem. Testosteron jako hormon anaboliczny ma wpływ m.in. na zwiększenie masy mięśniowej i wzmocnienie kości, wpływa także na poziom glukozy we krwi.

Dostępne obecnie na rynku preparaty testosteronu, podawane domięśniowo, podskórnie, doustnie lub naskórne (w formie plastrów), są bezpieczne i skuteczne. Właściwy dobór preparatu musi być wspólną decyzją lekarza i pacjenta, przy uwzględnieniu wszystkich aspektów wybranej formy leku jak: wygoda stosowania, cena i skuteczność drogi podawania.

Terapia testosteronem ma na celu wyrównanie braków w stężeniu tego hormonu. Nie jest to terapia odmładzająca, ale terapia mająca mężczyźnie przywrócić jego normalny stan psychofizyczny, a jednocześnie funkcje seksualne.

Wydaje się, że tego typu terapia może także zapobiegać rozwojowi cukrzycy i chorobie wieńcowej. Należy pamiętać, że tego rodzaju leczenie wymaga szczególnego monitorowania stanu zdrowia. Dotyczy to szczególnie oceny stanu gruczołu krokowego, układu krwiotwórczego, gospodarki lipidowej i hormonalnej. Nie mniej istotne są badania układu kostnego. Jeśli doświadczasz objawów andropauzy, nie zwlekaj z wizytą u lekarza. Odpowiednie postępowanie pomoże przywrócić Ci siły. Mężczyzna w wieku dojrzałym poddany zastępczejj terapii testosteronowej może dalej prawidłowo funkcjonować i w pełni korzystać z życia.

ZOBACZ e-PAKIET DLA MĘŻCZYZNY