Kaszel krtaniowy - czym jest i jak go rozpoznać?

Kaszel krtaniowy jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt w gabinecie lekarza rodzinnego. Może mieć charakter ostry lub przewlekły i często wymaga włączenie odpowiedniego leczenia. Szczekający kaszel, zwany także kaszlem krtaniowym, występuje częściej u dzieci. Dowiedz się, jak go rozpoznać i na czym polega jego leczenie.

Czym jest kaszel?

Kaszel jest nieswoistym mechanizmem obronnym organizmu, mającym na celu usuwanie ciał obcych i wydzieliny z dróg oddechowych. Jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza, zarówno w populacji ludzi dorosłych, jak i dzieci. Ze względu na czas trwania kaszlu dzieli się go na ostry (<3 tygodnie), podostry (3–8 tygodni) i przewlekły (>8 tygodni). Charakter kaszlu może być natomiast suchy, wilgotny lub szczekający, nazywany również kaszlem krtaniowym. Ten ostatni jest często spotykany u dzieci w przebiegu chorób zapalnych krtani i może mu towarzyszyć charakterystyczny dźwięk, tzw. świst krtaniowy.

Kaszel – jakie są jego przyczyny?

Najczęstszą przyczyną kaszlu są zakażenia dróg oddechowych powodujące tzw. przeziębienie czy ostre zapalenie oskrzeli. W przeważającej części są one powodowane przez czynniki wirusowe, a jedynie w około 10% przez zakażenie bakteryjne. Do innych przyczyn kaszlu należą m.in.:

• ostre zapalenie nosa i zatok – najczęściej o etiologii wirusowej, związane z nadmierną produkcją wydzieliny, która drażniąc drogi oddechowe, wyzwala odruch kaszlu;
• krztusiec – infekcja wywołana przez bakterię Bordetella pertussis; charakterystyczne w przebiegu krztuśca są nagłe napady silnego kaszlu, trwające do kilku minut, często prowadzące do wymiotów;
• astma – kaszel u pacjentów z astmą jest spowodowany zarówno zwężeniem dróg oddechowych, jak i nadmierną produkcją wydzieliny;
• przewlekła obturacyjna choroba płuc – związana z nieodwracalnym (w przeciwieństwie do astmy) zwężeniem dróg oddechowych; u chorych obserwuje się często mokry kaszel i przewlekłą duszność;
• alergiczny nieżyt nosa – kaszel jest w tym przypadku konsekwencją spływania wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła;
• niewydolność serca – przyczyną kaszlu u chorych z niewydolnością serca jest zastój krwi w naczyniach płucnych;
• zapalenie płuc – może mieć zarówno etiologię wirusową, jak i bakteryjną; nadmierna ilość wydzieliny w drogach oddechowych stymuluje odruch kaszlu;
• zatorowość płucna – groźna dla życia choroba wywołana zablokowaniem przepływu krwi w naczyniach płucnych przez materiał zatorowy; objawem zatorowości płucnej mogą być m.in. kaszel, duszność i krwioplucie;
• choroba refluksowa przełyku – może być przyczyną przewlekłego kaszlu nawet u 40% pacjentów; kaszel jest w tym przypadku konsekwencją podrażnienia krtani i gardła przez cofającą się z żołądka kwaśną treść pokarmową i może nasilać się w pozycji leżącej.

Przyczyną przewlekłego kaszlu może być również proces nowotworowy (w tym rak płuc), który zawsze należy brać pod uwagę podczas diagnostyki i różnicowania przyczyny dolegliwości.

Jak rozpoznać kaszel krtaniowy?

Kaszel krtaniowy jest zwykle dość łatwy do rozpoznania z uwagi na charakterystyczne brzmienie. Jest suchy, uporczywy i przypomina szczekanie psa, stąd jego inna nazwa – kaszel szczekający. Pojawia się w przebiegu zapalenia krtani, częściej u dzieci niż u dorosłych, i niejednokrotnie nasila się w godzinach nocnych. Mogą mu towarzyszyć inne objawy: chrypka, utrata głosu, ból gardła i trudności z przełykaniem, gorączka, osłabienie, duszność i świst wdechowy. W przypadku wystąpienia kaszlu krtaniowego, szczególnie u najmłodszych dzieci, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który po badaniu podmiotowym i przedmiotowym zaleci ewentualną dalszą diagnostykę i leczenie.

Szczekający kaszel – jakie badania wykonać?

Rozpoznanie zapalenia krtani u osób ze szczekającym kaszlem i innymi objawami jest zwykle stawiane na podstawie przeprowadzenia dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego. W przypadku wątpliwości diagnostycznych lekarz może zalecić wykonanie badań dodatkowych, m.in. morfologii krwi oraz badania poziomu CRP. W rzadkich przypadkach konieczne jest badanie mikrobiologiczne (posiew) odkrztuszanej wydzieliny.

Jak długo trwa kaszel przy zapaleniu krtani?

Ostre zapalenie krtani ma zwykle łagodny, samoograniczający przebieg i trwa od 3 do 7 dni, ale kaszel może utrzymywać się nawet do 3 tygodni. W przypadku kaszlu trwającego powyżej 3 tygodni rozpoznaje się przewlekłe zapalenie krtani, wymagające diagnostyki w kierunku nadkażenia bakteryjnego. W różnicowaniu jego przyczyn warto również wziąć pod uwagę refluks żołądkowo-przełykowy.

Jak wyciszyć kaszel krtaniowy? Metody leczenia

Leczenie pacjentów z kaszlem krtaniowym ma zwykle charakter objawowy i obejmuje oszczędzanie głosu, nawilżanie dróg oddechowych (inhalacje z soli fizjologicznej), unikanie substancji drażniących drogi oddechowe (w szczególności dymu tytoniowego i alkoholu) oraz dietę. Zaleca się nawodnienie (w przypadku osób z gorączką odpowiednio większe) oraz czasowe wykluczenie z jadłospisu ostrych przypraw i potraw. Antybiotyki nie powinny być stosowane rutynowo – czasami podaje się je osobom z bardzo nasilonymi objawami lub podejrzeniem nadkażenia bakteryjnego. W przypadku szczekającego kaszlu, duszności i świstu wdechowego zaleca się podanie leków sterydowych – wziewnie, doustnie lub domięśniowo, a czasem również adrenaliny w nebulizacji.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. S. Sharma, M. Hashmi, M. Alhajjaj, Cough, „StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493221/.
2. G. Gupta, K. Mahajan, Acute Laryngitis, „StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534871/.