20 grudnia 2022 - Przeczytasz w 5 min

Kiedy warto wykonać test ciążowy?

Apteczne testy ciążowe potwierdzają obecność podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG) w moczu. Za produkcję tego hormonu odpowiada trofoblast i łożysko i zwykle rozpoczyna się ona już na początku 2. tygodnia po zapłodnieniu. Pierwsze objawy ciąży mogą być niespecyficzne, np.: nudności, wymioty czy nadwrażliwość na zapachy. Z tego powodu warto wykonać test, ponieważ jego wynik pozwoli wstępnie potwierdzić podejrzenia. Aby rozpoznać ciążę, należy jednak udać się do lekarza ginekologa i wykonać zlecone przez niego badania. Dowiedz się, w jaki sposób i po jakim czasie od stosunku można zrobić test ciążowy.

Jak przebiega początek ciąży?

Podczas owulacji w organizmie kobiety dochodzi do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego w obrębie gonady. Wówczas do jajowodu uwalnia się oocyt. Komórka jajowa i plemnik, które pochodzą od przyszłych rodziców, mogą połączyć się ze sobą, co prowadzi do zapłodnienia. Przebiega ono w bańce jajowodu i w jego wyniku powstaje zygota. Zygota zaczyna się intensywnie dzielić i około 8. dnia rozwoju przechodzi do stadium zarodka. W miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego powstaje natomiast ciałko żółte. Ma ono za zadanie wydzielać hormony, które podtrzymują przebieg ciąży.

Na początku 2. tygodnia ciąży następuje implantacja, czyli zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy. Jego komórki dalej dzielą się bardzo intensywnie. Później różnicują się one w tzw. listki zarodkowe, a z nich w przyszłości rozwijają się odpowiednie tkanki i narządy. Na tym etapie pojawiają się zawiązki układów, które następnie dojrzewają podczas okresu płodowego ciąży. Rozpoczyna się on od 9. tygodnia rozwoju i trwa aż do porodu.

Co umożliwia rozwój ciąży?

Równolegle z dojrzewaniem płodu i zarodka pojawiają się struktury, które umożliwiają prawidłowy przebieg ciąży. Należą do nich:

  • łożysko,
  • pępowina,
  • błony płodowe, czyli: owodnia, kosmówka, omocznia i pęcherzyk żółtkowy.

Łożysko składa się z części płodowej i matczynej. Zaczyna rozwijać się około 7. dnia od zapłodnienia, jednak osiąga pełną dojrzałość dopiero pod koniec I trymestru ciąży. Łożysko umożliwia wzrost i dojrzewanie płodu aż do momentu porodu, ponieważ m.in.:

  • zapewnia wymianę gazową między matką a płodem,
  • dostarcza mu substancje budulcowe i odżywcze,
  • uczestniczy w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii płodu,
  • wydziela hormony niezbędne dla rozwoju ciąży, m.in.: gonadotropinę kosmówkową (hCG), laktogen łożyskowy (hPL) i estrogeny.

Gonadotropina kosmówkowa

Gonadotropina kosmówkowa,  hCG (ang. human chorionic gonadotropin ) pojawia się we krwi i moczu kobiety ciężarnej już na początku 2. tygodnia po zapłodnieniu. Hormon jest wydzielany przez komórki trofoblastu zarodka, a następnie komórki łożyska i jego obecność stanowi jedną z pierwszych oznak ciąży. Najwyższy poziom gonadotropiny kosmówkowej występuje między 60. a 80. dniem rozwoju ciąży. Następnie stężenie tego hormonu znacznie spada i ponownie wzrasta podczas III trymestru.

Gonadotropina kosmówkowa przede wszystkim działa na ciałko żółte, które powstaje po uwolnieniu nie w pełni dojrzałej komórki jajowej w miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego. Pobudza je do produkcji progesteronu, czyli hormonu podtrzymującego ciążę. Ciałko żółte spełnia swoją funkcję aż do czasu wykształcenia się dojrzałego łożyska, które następnie przejmuje tę rolę.

Gonadotropina kosmówkowa pobudza także bezpośrednio rozwój płodu, m.in.:

  • bierze udział w aktywacji jego gruczołów dokrewnych, np. tarczycy i nadnerczy,
  • wspiera działanie grasicy, nerek i wątroby,
  • zapoczątkowuje dojrzewanie jąder i jajników.

Jakie mogą być pierwsze objawy ciąży?

Objawy ciąży, zwłaszcza we wczesnym okresie, mogą być niejednoznaczne. Z tego powodu na początkowych etapach kobieta może nie być świadoma swojego stanu. Jednak pojawienie się określonych dolegliwości sugeruje obecność ciąży. Wśród nich wyróżnia się jej przypuszczalne, prawdopodobne i pewne objawy.

Jakie są przypuszczalne objawy ciąży?

Objawy, które są określane jako przypuszczalne, mogą towarzyszyć ciąży, ale także wielu innym sytuacjom, np. zaburzeniom hormonalnym czy zakażeniom. Ich obecność nie pozwala na rozpoznanie ciąży. Stwierdzenie takich dolegliwości powinno jednak skłonić do wykonania testu ciążowego i udania się na wizytę do ginekologa. Wśród przypuszczalnych objawów ciąży wyróżnia się m.in.:

  • brak miesiączki,
  • nudności i wymioty,
  • powiększenie, tkliwość i bolesność piersi,
  • dużą wrażliwość na zapachy,
  • zaburzenia oddawania moczu,
  • niechęć do niektórych pokarmów,
  • ruchy płodu,
  • zmęczenie, senność i omdlenia,
  • plamienie, a nawet krwawienia w czasie, gdy powinna wypadać miesiączka, świadczące o implantacji zarodka.

Jakie są prawdopodobne objawy ciąży?

Występowanie objawów prawdopodobnych również nie uprawnia do rozpoznania ciąży. Ich obecność może jednak skłonić do umówienia się na kontrolną wizytę do lekarza ginekologa. Należą do nich np.:

  • powiększenie obwodu brzucha (zwykle od około 12.–14. tygodnia ciąży),
  • zmiany w okolicy szyjki macicy,
  • dodatni wynik testu ciążowego.

Jakie są pewne objawy ciąży?

Stwierdzenie przez lekarza pewnych objawów ciąży pozwala na potwierdzenie tego stanu. Wśród nich można wymienić przede wszystkim:

  • wysłuchanie czynności serca płodu za pomocą stetoskopu (zwykle od około 17. tygodnia ciąży),
  • wyczucie ruchów płodu przez badającego (w III trymestrze ciąży),
  • uwidocznienie pęcherzyka płodowego, a następnie zarodka i płodu w badaniu USG, które jest możliwe już od 3. tygodnia po zapłodnieniu.

Na czym polega test ciążowy?

Testy ciążowe są dostępne do kupienia bez recepty w drogeriach i aptekach stacjonarnych czy internetowych. Umożliwiają one wykrycie w moczu podjednostki beta gonadotropiny kosmówkowej (beta-hCG).

Kiedy można wykonać test ciążowy?

Gonadotropina kosmówkowa zaczyna być produkowana przez trofoblast i   łożysko już na początku 2. tygodnia ciąży. Testy ciążowe wykazują się dużą czułością i pozwalają na wykrycie w moczu nawet niewielkich ilości beta-hCG. Wynik może być wiarygodny już od około 8. dnia po zapłodnieniu, czyli 4.–7. dnia po implantacji zarodka.

Jak wykonać test ciążowy?

Przed wykonaniem testu należy dokładnie zapoznać się z jego instrukcją. Następnie należy nanieść kroplę moczu na specjalną błonę nitrocelulozową w okienku kasetki. Znajdują się na niej przeciwciała rozpoznające cząsteczki beta-hCG. Mogą one wiązać podjednostki gonadotropiny kosmówkowej znajdującej się  w moczu kobiety. W ten sposób powstaje kompleks, który zostaje wykryty przez test. Łączy się on z kolejnym przeciwciałem i daje barwną reakcję. O pozytywnym wyniku testu świadczy pojawienie się dwóch kolorowych pasków w miejscu kontrolnym i wynikowym kasetki.

Test ciążowy można wykonać o każdej porze dnia. Najwyższy poziom gonadotropiny kosmówkowej występuje jednak w godzinach porannych. Z tego powodu test ciążowy najlepiej zrobić po nocnym odpoczynku.

Jak potwierdzić wiarygodność testu ciążowego?

Testy ciążowe z dużym prawdopodobieństwem wskazują na obecność ciąży. Jednak ostatecznie potwierdzić lub wyeliminować ten stan może tylko lekarz ginekolog. Specjalista najczęściej przeprowadza m.in. badanie ginekologiczne, USG i zleca pomiar stężenia beta-hCG we krwi.

Test ciążowy może wskazywać fałszywy wynik np.:

  • gdy został wykonany zbyt wcześnie lub po terminie przydatności zestawu,
  • w przebiegu choroby nerek lub tarczycy,
  • na skutek zaburzeń układu rozrodczego, takich jak: obecność torbieli jajników, zaśniadu groniastego czy raka kosmówki,
  • podczas przyjmowania niektórych leków, m.in. antydepresyjnych czy hormonalnych,
  • u kobiet w okresie menopauzy.

Jeżeli po wykonaniu testu ciążowego jego wynik sugeruje ciążę, należy udać się na konsultację do lekarza ginekologa. Do czasu potwierdzenia tego stanu przez specjalistę warto unikać wszystkich używek, m.in. alkoholu czy papierosów oraz intensywnego wysiłku fizycznego. Należy także uważać na kontakt z promieniowaniem rentgenowskim, chemikaliami i farbami czy powstrzymać się od korzystania z sauny oraz solarium.

Autor: Monika Nowakowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

  1. M. Biela, M. Szafarowska, Diagnostyka ciąży, „Ginekologia po Dyplomie” 2017, nr 2.
  2. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t.1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, s. 6–21, 54–56.
  3. G. Bręborowicz, Położnictwo i ginekologia, t.4, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2020, s. 300.
Powiązane pakiety

e-PAKIET DLA KOBIET W CIĄŻY (PODSTAWOWY)
Badania zakwalifikowane do tego pakietu zostały dobrane tak, by określić ogólną kondycję ciężarnej i identyfikować niedomagający organ lub układ, jednocześnie określając nasilenie procesu chorobowego. Przy doborze testów zwrócono szczególną uwagę na badania parametrów istotnych dla prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka oraz rozpoznanie najczęściej występujących w trakcie ciąży i wymagających niezwłocznej korekcji deficytów w organizmie matki. Wszystkie badania wykonywane są we krwi. Najważniejszym celem badania morfologii (obrazu) krwi ciężarnej jest rozpoznanie anemii i deficytu żelaza we krwi. Rozszerzoną oceną gospodarki żelazem - zapasu żelaza w organizmie i wydajności przyswajania, zapewnia oznaczenie ferrytyny i kwasu foliowego. Stan zapalny rozpoznawany jest na podstawie stężenia białka C-reaktywnego (CRP) i określonej w morfologii krwi ilości białych krwinek. Ilość płytek krwi daje wgląd w sprawność układu krzepnięcia krwi. Stężenie glukozy umożliwia rozpoznanie powikłania ciąży w postaci cukrzycy ciążowej. Aktywność tarczycy ciężarnej, istotna dla m.in. rozwoju intelektualnego dziecka, określana jest przez pomiar TSH. Szeroki zestaw parametrów wątroby pozwala na kontrolę funkcji wątroby i gospodarki białkowej organizmu, równocześnie na rozpoznanie zapalenia wątroby, w tym na tle wirusowym. Stężenie kreatyniny, łącznie ze stężeniem wapnia jest wskaźnikiem pracy nerek. Pomiary wapnia i powiązanego z wapniem magnezu, charakteryzują status wapnia w organizmie matki i stan układu kostnego, narażonego na deficyty wywołane przez rozwój płodu. Związana z rozwojem płodu wzmożona przemiana materii u matki (obciążająca dodatkowo nerki), może wpływać na zaburzenia stężenia elektrolitów we krwi, których miarą są dwa najistotniejsze: sód i potas. Proponowany panel stanowi uzupełnienie badań ujętych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.   Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1-2 dni robocze.* *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.

e-PAKIET DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ
Badania ujęte w tym pakiecie układają się w dwie grupy. Pierwsza grupa informuje o ogólnej kondycji organizmu kobiety, a w przypadku istnienia patologii wskazuje zaatakowany organ lub układ i identyfikuje nasilenie procesu chorobowego. Druga grupa obejmuje badania szczególnie istotne dla kobiety planującej ciążę, sygnalizujące ewentualne kłopoty z zajściem w ciążę i utrzymaniem ciąży oraz określa odporność przyszłej matki na choroby zakaźne niegroźne dla dorosłej kobiety, lecz zagrażające rozwijającemu się płodowi, przebiegowi ciąży i dziecku w trakcie porodu i w okresie niemowlęcym. Badania wykonywane są we krwi. Morfologia (obraz) krwi pozwala na rozpoznanie anemii, stanów zapalnych, zakażeń i chorób pasożytniczych, autoimmunologicznych i nowotworowych. W diagnostyce zapalenia i zakażenia, analiza białych krwinek wzmocniona jest przez zestawienie z wynikami OB i stężeniem białka C-reaktywnego (CRP). Ilość płytek krwi charakteryzuje układ krzepnięcia. Stężenie glukozy umożliwia rozpoznanie cukrzycy. Stężenie cholesterolu pozwala na wstępną na oceną gospodarki lipidowej, zagrożenia miażdżycą, ocenę ryzyka chorób serca i naczyń, nadciśnienia itd. ALT w zestawieniu z oznaczeniem cholesterolu i OB obrazuje stan i funkcje wątroby; stężenie kreatyniny, łącznie ze stężeniem wapnia, jest wskaźnikiem pracy nerek. Pomiary wapnia i powiązanego z wapniem magnezu, charakteryzują stan układu kostnego i są pomocne w ocenie funkcji mięśni i serca, a także układu nerwowego. Choroby tarczycy, zagrażające matce i groźne dla płodu, są rozpoznawane na podstawie stężenia TSH. Szczególne zagrożenie dla utrzymania ciąży i prawidłowego rozwoju dziecka stanowią choroby zakaźne, m.in. wirusowe: różyczka i cytomegalia, pierwotniakowa toksoplazmoza, bakteryjna kiła. Znajomość poziomu odporności na patogeny wywołujące te choroby pozwala na stosowanie adekwatnej profilaktyki. Rozpoznanie chorób przenoszonych droga płciową (kiły i chlamydiozy) umożliwia wdrożenie, jeszcze przed zajściem w ciążę, odpowiedniej terapii. Stężenie przeciwciał anty-HBS jest miarą odporności na zakażenie HBV, istotnej w przypadku konieczności stosowania inwazyjnych metod leczniczych. Badaniem szczególnie istotnym w planowaniu ciąży jest oznaczenie hormonu prolaktyny (PRL) i przeciwciał przeciwko kardiolipinie. Wyniki obu badań wskazują na potencjalne trudności z zapłodnieniem i utrzymaniem ciąży.

e-PAKIET DLA KOBIET W CIĄŻY (INFEKCYJNY)
Badania wchodzące w skład pakiet mają na celu monitorowanie stopnia odporności (statusu serologicznego) ciężarnej na drobnoustroje stanowiące zagrożenie głównie dla płodu (Toksoplasma, wirusy: różyczki, cytomegalii i parwowirozy), inaczej mówiąc ryzyka zakażenia matki i płodu w trakcie ciąży. Choroby wywoływane przez pozostałe patogeny zagrażają obojgu: matce i płodowi: kiła i HIV (HCV i chlamydie głównie matce). Ich rozpoznanie u ciężarnej i odpowiednia terapia zmniejsza zagrożenie przeniesienia choroby na płód. Wszystkie badania wykonywane są we krwi. Stałe monitorowanie statusu serologicznego (odporności) ciężarnej w stosunku do drobnoustrojów uwzględnionych w pakiecie testów pozwala na opracowanie taktyki postępowania optymalnej dla zminimalizowania ryzyka zakażenia w trakcie ciąży i lub podjęcia odpowiedniej terapii. W większości przypadków choroby te stanowią większe ryzyko dla płodu niż dla matki. Obecność przeciwciał IgG swoistych dla: toksoplazmy (pierwotniak) i wirusów: różyczki, parwowirozy i cytomegalii świadczy o długotrwałym kontakcie z antygenami patogenów i praktycznie wyklucza możliwość niedawnego zakażenia lub zakażenia w najbliższym czasie. Brak swoistych przeciwciał IgG wiąże się z koniecznością przestrzegania przez ciężarną określonych środków ostrożności dla uniknięcia zakażenia. Patogeny chorób ujętych w pakiecie przenoszą się od matki na płód wywołując poważne następstwa w przypadku urodzenia lub są przyczyną utraty ciąży lub martwego urodzenia. Rozpoznanie przebiegającego w trakcie ciąży zakażenia krętkiem kiły i wirusami: HIV i HCV umożliwia wdrożenie terapii ograniczającej ilość wirusów i ryzyko przeniesienia choroby na płód. Wyleczenie zakażenia chlamydią przed rozwiązaniem eliminuje możliwość przeniesienia bakterii w okresie porodu i okołoporodowym.
Powiązane badania

Beta-HCG
HCG całkowita. Pomiar stężenia ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG) w surowicy, stosowany w potwierdzaniu i ocenie rozwoju ciąży; w rozpoznawaniu ciąży pozamacicznej i samoistnego poronienia; w diagnostyce powikłań ciąży: m.in. nadciśnieni