Kwasica mleczanowa - co to jest i jakie są jej objawy?

Kwasica mleczanowa jest jednym z rodzajów kwasicy metabolicznej, diagnozowanym najczęściej wśród chorych hospitalizowanych. Spowodowana jest wzrostem stężenia mleczanów, których nagromadzenie we krwi prowadzi do obniżenia jej pH poniżej wartości prawidłowych. Jest to stan obarczony dużym ryzykiem zgonu. Z jakiego powodu dochodzi do powstania kwasicy mleczanowej i jakie są jej objawy?

Co to jest kwasica mleczanowa?

Kwasica metaboliczna jest stanem, w którym we krwi wzrasta stężenie nielotnych kwasów, prowadzących do obniżenia jej pH. W jej stwierdzeniu istotne jest wyliczenie tzw. luki anionowej, czyli różnicy między stężeniem kationów (Na – sód) i anionów (Cl – chlorki i HCO3 – wodorowęglany) w surowicy. Kwasica mleczanowa jest przykładem kwasicy metabolicznej, w której obniżenie pH krwi wynika ze wzrostu stężenia mleczanów w surowicy. Diagnozowana jest wówczas, gdy pH krwi spada poniżej wartości <7,30 i stężenie mleczanów wrasta >5mmol/l, stężenie wodorowęglanów spada poniżej wartości <10 mmol/l, luka anionowa wzrasta >16 mmol/l. Zwykle w wynikach badań obserwowana jest hiperkaliemia (wysokie stężenie potasu) i prawidłowe stężenie sodu w surowicy.

Jakie są przyczyny kwasicy mleczanowej?

Wyróżnia się dwa rodzaje kwasicy mleczanowej – A i B.

Kwasica mleczanowa typu A jest skutkiem niedotlenienia tkanek. W przemianach beztlenowych, komórki „przetwarzają” glukozę w procesie glikolizy w sposób, który wykorzystuje proces fermentacji mlekowej i prowadzi do powstania kwasu mlekowego, czyli mleczanu. Kwasica mleczanowa typu A rozwija się wskutek niedotlenienia tkanek, powstałego w takich sytuacjach jak wstrząs (kardiogenny, hipowolemiczny, septyczny), niewydolność krążenia, niewydolność oddechowa, astma, zatrucie tlenkiem węgla i ciężka niedokrwistość.

Kwasica mleczanowa typu B wywołana jest chorobami narządów, które powinny metabolizować i usuwać mleczany z organizmu, a w wyniku upośledzenia ich funkcji dochodzi do ich nagromadzenia we krwi. Kwasica mleczanowa typu B rozwija się zatem wskutek chorób wątroby, nerek i w przebiegu powikłanej cukrzycy, w trakcie farmakoterapii metforminą (doustny lek przeciwcukrzycowy), w zatruciach alkoholem (etanol, metanol), salicylanami i cyjankiem oraz w chorobach nowotworowych.

Jakie są objawy kwasicy mleczanowej?

Kwasica mleczanowa nie ma typowych objawów. Objawami ze strony przewodu pokarmowego są nudności i wymioty, bóle brzucha i biegunka. Ze strony układu oddechowego może pojawić się tzw. oddech Kussmaula, czyli bardzo głęboki oddech o zwiększonej częstotliwości. Chory może uskarżać się na bóle mięśni i zawroty głowy. Będzie wykazywał również cechy hipotermii (spadek temperatury ciała) i odwodnienia (fałd skórny przedramienia po uciśnięciu nie powraca do pozycji wyjściowej). U pacjentów dość szybko rozwija się wstrząs ze znacznie obniżonym ciśnieniem tętniczym i zahamowaniem oddawania moczu. Występuje wysokie ryzyko śpiączki.

Kwasica mleczanowa – badania

W diagnostyce kwasicy mleczanowej bardzo istotnym badaniem jest gazometria krwi tętniczej (uwzględniająca m.in. pomiar pH krwi), pomiar stężenia glukozy, elektrolitów (sód, potas, chlorki), wodorowęglanów i mleczanów. Wyniki tych badań pozwalają na wyliczenie tzw. luki anionowej oraz zastosowanie właściwego algorytmu leczenia. Bardzo istotny jest wywiad z pacjentem lub jego rodziną, który pomaga w ustaleniu przyczyny kwasicy mleczanowej.

Kwasica mleczanowa – leczenie

Leczenie kwasicy mleczanowej polega przede wszystkim na usunięciu przyczyny wzrostu stężenia mleczanów we krwi, czyli wiąże się z terapią choroby podstawowej. Ze względu na stan pacjentów, leczenie kwasicy mleczanowej odbywa się na oddziale szpitalnym. Pacjenci wymagają właściwego nawodnienia, wyrównania zaburzeń elektrolitowych, tlenoterapii a niekiedy także wentylacji mechanicznej. W uzasadnionych przypadkach kwasicy mleczanowej niezbędna jest hemodializa, czyli usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii, toksyn oraz nadmiaru wody za pomocą specjalistycznej aparatury.