Kwasica oddechowa - przyczyny, objawy, leczenie

Redakcja Diagnostyki

19 maja 2023

Przeczytasz w 7 minut

Udostępnij

Spis treści:

Kwasica oddechowa i metaboliczna
Kwasica oddechowa ostra i przewlekła
Kwasica oddechowa – przyczyny
Kwasica oddechowa – objawy
Kwasica oddechowa a gazometria
Kwasica oddechowa – rokowania

Kwasica oddechowa nie jest chorobą – to stan będący następstwem zatrzymania w organizmie dwutlenku węgla z powodu upośledzonej wentylacji. w takiej sytuacji dochodzi do zaburzania równowagi kwasowo-zasadowej organizmy w spadku pH krwi poniżej wartości 7.35. Przyczyny kwasicy oddechowej są różne, może być ona efektem wielu schorzeń.

Kwasica oddechowa i metaboliczna

Utrzymanie właściwego pH krwi jest niezbędne do funkcjonowania organizmu, głównie na poziomie procesów enzymatycznych, metabolicznych oraz wewnątrzkomórkowych. W prawidłowych warunkach wartość pH krwi wynosi od 7,35 do 7,45.

Za równowagę kwasowo-zasadową odpowiedzialne są przede wszystkim dwa narządy: płuca i nerki oraz układy buforowe krwi i kości. W przypadku gdy przestają one poprawnie funkcjonować i nie są w stanie skutecznie usuwać toksyn, może dojść do zakwaszenia organizmu – wówczas do czynienia mamy z kwasicą (łac. acidosis).
Rodzaje kwasicy:

Kwasica oddechowa

Wynika z upośledzenia procesu wydalania dwutlenku węgla przez płuca – efektem tego jest gromadzenie się w organizmie zbyt dużej ilości gazu. W przypadku niewydolności oddechowej, której skutkiem jest nieprawidłowa wymiana gazowa pomiędzy pęcherzykami płucnymi a naczyniami krwionośnymi, pojawia się stan, zwany hiperkapnią (wzrost ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla) oraz hipoksemia (obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu). W rezultacie dochodzi do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej i pojawienia się kwasicy oddechowej.

Kwasica metaboliczna (nieoddechowa)

Występuje w sytuacji, gdy zostaje zaburzona równowaga kwasowo-zasadowa: dochodzi do nagromadzenia we krwi zbyt dużej ilości nielotnych substancji o charakterze kwaśnym (których organizm nie jest w stanie się pozbyć) lub spadku stężenia nielotnych substancji zasadowych.
Stan taki może być spowodowany np. niedoborem insuliny, zatruciem alkoholem, niedotlenieniem tkanek, niewydolnością nerek czy przewlekłymi biegunkami.

Kwasica oddechowa ostra i przewlekła

Kwasica oddechowa (podobnie zresztą jak metaboliczna) może wystąpić w formie zarówno ostrej, jak i przewlekłej. Ta pierwsza przybiera ciężką postać, potencjalnie jest niebezpieczna i wymaga pilnej interwencji lekarskiej. Dochodzi do niej na skutek gwałtownego pogorszenia się wentylacji pęcherzykowej w płucach, czego efektem jest nagłe zatrzymanie dwutlenku węgla w organizmie (zapalenie lub
obrzęk płuc, odma opłucnowa, nagłe zatrzymanie krążenia, zatrucie lekami).

Jeśli zmniejszona wentylacja pęcherzykowa trwa dłużej niż dobę – do czynienia mamy z kwasicą oddechową przewlekłą, która zwykle przebiega łagodnie, wywołują ją choroby przewlekłe układu mięśniowo-szkieletowego, twardzina, zespół bezdechu sennego, przedłużające się zapalenie płuc, miopatie.

Kwasica oddechowa – przyczyny

Kwasica oddechowa ma zróżnicowaną etiologię.

Przyczyny kwasicy oddechowej to np.:

astma o ostrym przebiegu,
schorzenia płuc (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc, odma płucna, zapalenie płuc),
niewydolność układu krążenia (np. nagłe zatrzymanie krążenia, udar mózgu),
przedawkowanie niektórych leków (np. niektórych środków przeciwdepresyjnych czy zwiotczających mięśnie),
schorzenia neurologiczne (np. zapalenie istoty szarej, guz mózgu),
pojawienie się ciała obcego w drogach oddechowych.

Kwasica oddechowa może być również konsekwencją dystrofii mięśniowej, urazów kręgosłupa na poziomie odcinka szyjnego lub piersiowego czy kifoskoliozy.

Kwasica oddechowa – objawy

Objawy kwasicy oddechowej są nieswoiste i zależą od charakteru jej przebiegu. Jeśli przybiera postać ostrą, wówczas zaobserwować możemy silny niepokój, duszności, przyspieszone tętno i oddech, halucynacje oraz utratę przytomności. Taki stan wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Jeśli chory jest nieprzytomny i przestał oddychać, należy wezwać pogotowie i szybko przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową.

W przypadku kwasicy oddechowej o przebiegu przewlekłym, chory cierpi przede wszystkim na uczucie zmęczenia, bóle głowy, apatię, ma problemy ze skupieniem się i sennością. Często u pacjenta występuje przekrwienie spojówek. Najbardziej charakterystycznym symptomem kwasicy oddechowej (dotyczy to zarówno kwasicy o przebiegu ostrym jak i przewlekłym) jest świadczące o niedotlenieniu zasinienie nosa, warg czy błony śluzowej jamy ustnej. Symptomy te wskazują na wystąpienie tzw. sinicy centralnej.

Kwasica oddechowa a gazometria

Aby skutecznie leczyć kwasicę oddechową, niezbędne jest ustalenie przyczyny, która ją wywołała. Podstawowym badaniem diagnostycznym, umożliwiającym rozpoznanie kwasicy oddechowej, jest gazometria krwi tętniczej. Panel wykonanych łącznie badań obejmuje pomiar pH, ciśnienia parcjalnego tlenu (pO2) i ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla (pCO2). Wynik pozwala lekarzowi ocenić efektywność wymiany gazowej oraz równowagę kwasowo-zasadową organizmu. Celem badania jest również zdiagnozowanie mechanizmu powstawania kwasicy oddechowej, co pozwala na określenie jej przyczyny. Przy pobieraniu krwi do gazometrii używa się specjalnych strzykawek, które uniemożliwiają kontakt pobranego materiału z powietrzem.

Kwasica oddechowa – rokowania

Leczenie oraz rokowania dotyczące kwasicy oddechowej zależą w głównej mierze od właściwego rozpoznania choroby podstawowej oraz stopnia jej zaawansowania. Dlatego lekarz, oprócz gazometrii krwi tętniczej, najczęściej zaleca przeprowadzenie innych badań, umożliwiających zdiagnozowanie przyczyn zbyt dużej ilości dwutlenku węgla we krwi. Są to między innymi badania obrazowe (RTG klatki piersiowej, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa) oraz dodatkowe badania laboratoryjne krwi (np. poziom elektrolitów, stężenie mocznika, glukozy, kreatyniny).

Podstawowym celem terapii jest przywrócenie prawidłowej wentylacji pęcherzykowej. Jest to możliwe między innymi dzięki utrzymaniu drożności dróg oddechowych i, właściwej wentylacji zależnej od dostarczaniu tlenu.

Bibliografia: