Leukopenia (niski poziom leukocytów) – objawy, przyczyny i leczenie

Leukopenia to stan obniżenia liczby leukocytów we krwi obwodowej poniżej 4000/μL. Przyczyny mogą być rozmaite, począwszy od niegroźnych przejściowych zaburzeń, aż po niebezpieczne choroby. Ustalenie, która subpopulacja leukocytów jest odpowiedzialna za leukopenię, szczegółowy wywiad kliniczny i dokładne badanie fizykalne stanowią podstawę postępowania.

Co to jest leukopenia?

Leukocyty czyli białe krwinki stanowią podstawowy element układu odpornościowego. Wśród leukocytów wyróżnia się agranulocyty – limfocyty i monocyty oraz granulocyty – neutrofile, eozynofile i bazofile. W prawidłowych warunkach, całkowita liczba leukocytów we krwi wynosi od 4000 do 10 000/μL. Zbyt niski poziom leukocytów (<4 tys./μL) to leukopenia.

Przyczyny mogą być rozmaite, pamiętaj jednak, by nie poszukiwać ich samodzielnie. Interpretację ilości leukocytów zawsze rozpatruje się bowiem łącznie z analizą liczebności ich subpopulacji (limfocytów, monocytów, neutrofili, eozynofili i bazofili) i w oparciu o szczegółowy wywiad i badanie fizykalne pacjenta. Za niski poziom białych krwinek wymaga więc konsultacji lekarskiej.

Leukopenia – diagnostyka

 

Morfologia krwi to jedno z najbardziej podstawowych i najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych. Jest prosta do wykonania i niedroga, a wyniki pozwalają wstępnie ocenić ogólny stan zdrowia i ukierunkować ewentualną dalszą diagnostykę. Morfologia krwi z rozmazem polega na ilościowej i jakościowej analizie składu krwi obwodowej, w której ocenie podlegają czerwone krwinki, białe krwinki i płytki krwi. To właśnie dzięki temu badaniu, dowiesz się, że masz za mało leukocytów. Taki wynik stanowczo wymaga konsultacji z lekarzem, który zbierze wywiad i dokładnie Cię zbada. Ustalenie, która linia komórkowa jest przyczyną niedostatecznej ilości leukocytów będzie kluczowe w kontekście dalszego postępowania (w praktyce klinicznej, leukopenia najczęściej spowodowana jest neutropenią czyli spadkiem ilości neutrofili, ale przyczyną może być także limfocytopenia czyli spadek liczby limfocytów).

Nie mniej ważna jest także analiza liczebności pozostałych elementów morfotycznych: krwinek czerwonych i płytek krwi. Kolejne kroki będą zależały od podejrzewanej przyczyny leukopenii. W większości przypadków, ewentualne pogłębienie diagnostyki będzie mogło być prowadzone w trybie ambulatoryjnym. Niemniej jednak, w niektórych sytuacjach, pacjent może wymagać pilnej diagnostyki i leczenia w warunkach szpitalnych. Potrzebne może okazać się wykonanie innych badań laboratoryjnych (np. ocena parametrów wątroby, nerek, test w kierunku zakażenia wirusem HIV) czy badanie szpiku kostnego.

Leukopenia – przyczyny

Przyczyny zbyt niskiej liczby białych krwinek są różnorakie. Najczęściej obserwuje się leukopenię wtórną w przebiegu infekcji wirusowych czy spowodowaną obecnością chorób ogólnoustrojowych. Czasem jest jedynie przejściowym zaburzeniem, o niewielkim znaczeniu klinicznym, innym razem może stanowić wyraz poważnej choroby. Warto pamiętać, że niewielki odsetek zdrowej populacji (około 5%) może mieć nieco mniej lub więcej leukocytów, niż uznano za normę i nie będzie to świadczyć o nieprawidłowości.

Przyczyny leukopenii obejmują m.in.:

• Przebycie ostrej infekcji wirusowej lub bakteryjnej,
• Choroby nowotworowe krwi i inne choroby szpiku kostnego (np. białaczka),
• Wpływ stosowania niektórych leków (np. cytostatyków, kortykosteroidów),
• Ciężkie niedożywienie i niedobory pokarmowe,
• Zaburzenia wrodzone,
• Choroby związane z powiększeniem śledziony (np. marskość wątroby),
• Choroby o podłożu autoimmunizacyjnym (np. toczeń rumieniowaty układowy),
• Niedobory immunologiczne,
• Stany po radio- lub chemioterapii,
• Zatrucia substancjami chemicznymi.

Niskie leukocyty u dziecka, rozpatruje się w oparciu o objawy kliniczne oraz wiek małego pacjenta. Pamiętaj, że normy składu morfologicznego krwi są różne dla różnych grup wiekowych. Leukopenia u dziecka, często jest związana z zakażeniami lub chorobami autoimmunizacyjnymi, ale źródłem nieprawidłowości mogą być także choroby uwarunkowane genetycznie.

Leukopenia – objawy

Objawy, które towarzyszą leukopenii będą zależały od podłoża zaburzenia oraz wartości liczbowych poszczególnych subpopulacji leukocytów. Czasem leukopenia jest zupełnie przypadkowym znaleziskiem w morfologii krwi wykonanej profilaktycznie lub z innego powodu.

Leukopenia może wiązać się z upośledzeniem odporności, a objawy obejmują wówczas zwiększoną podatność na wszelkie infekcje (nawracające zapalenia zatok, zapalenia płuc, anginy, zakażenia skóry), cięższe przechodzenie zakażeń, gorączkę czy zmiany w jamie ustnej (np. afty, owrzodzenia, uaktywnienie opryszczki).

Leukopenia – leczenie i profilaktyka zakażeń

 

W wielu przypadkach, leukopenia nie wymaga żadnego leczenia i ulega samoograniczeniu (np. po infekcjach), a najważniejsza jest terapia choroby podstawowej (np. autoimmunizacyjnej). Niemniej jednak, w niektórych sytuacjach leczenie jest konieczne, czasami w warunkach oddziału szpitalnego (szczególnie niebezpiecznym stanem jest agranulocytoza czyli zagrażający życiu spadek liczby granulocytów.) Możliwym postępowaniem jest np. zastosowanie czynników wzrostu G-CSF czy antybiotykoterapii profilaktycznej. Najprostsza profilaktyka zakażeń w przypadku leukopenii polega na zachowaniu higieny rąk i jamy ustnej oraz unikaniu skupisk ludzi. W uzasadnionych przypadkach może okazać się konieczna niemal całkowita izolacja.

Czasami trzeba będzie też przerwać leczenie preparatami, których efektem niepożądanym są niskie leukocyty. Dieta, którą stosujesz, powinna być zbilansowana i bogata w warzywa i owoce. Ważna jest dbałość o odpowiednią obróbkę termiczną, przestrzeganie zasad higieny w przygotowywaniu posiłków oraz unikanie niektórych produktów (np. surowego mięsa czy niepasteryzowanej żywności).

Pamiętaj, że morfologię krwi i inne potrzebne badania laboratoryjne możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Bibliografia:

• „Podejście diagnostyczne do pacjenta z izolowaną leukopenią” – K. Sułek, W. Sawicki – „Neutropenia dorosłych jako istotny problem diagnostyczny” – P. Stefaniuk, A. Szymczyk, M. Podhorecka