Limfocyty i ich rola w organizmie
Limfocyty należą do grupy krwinek białych. Stanowią podstawę odpowiedzi odpornościowej swoistej. Są odpowiedzialne za obronę organizmu przed drobnoustrojami: bakteriami, wirusami i grzybami oraz uczestniczą w zwalczaniu komórek nowotworowych. Mają zdolność tworzenia przeciwciał, a ich nadmiar lub obniżona liczba świadczą o nieprawidłowym stanie organizmu. Co to są limfocyty i jakie pełnią funkcje w organizmie człowieka?
Co to są limfocyty?
Limfocyty to jeden z kilku rodzajów komórek odpornościowych. Mają kulisty kształt, a wewnątrz każdego z nich znajduje się duże jądro i wypełniająca przestrzeń cytoplazma. Są wytwarzane w kilku miejscach w organizmie. Powstają w szpiku kostnym czerwonym a dojrzewają i podlegają specjalizacji w węzłach chłonnych, grasicy, śledzionie, a także grudkach chłonnych błon śluzowych.
Prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy rozpoznaje i eliminuje obce antygeny. W ten sposób walczy z drobnoustrojami, infekcjami, pasożytami i komórkami nowotworowymi. W zależności od funkcji i miejsca powstawania, limfocyty dzieli się na:
- limfocyty T (grasicozależne, T od łac. thymus, grasica) – najliczniejsza grupa, u dorosłego człowieka powstają w szpiku kostnym, a dojrzewają w grasicy. Ich funkcja to odpowiedź immunologiczna komórkowa, wchodzą w bezpośredni kontakt z antygenem, co może doprowadzić do niszczenia komórek związanych z antygenem (komórek prawidłowych organizmu zawierających patogen (np. wirusa), komórek nowotworu, itd.;
- limfocyty B (szpikozależne, B od łac. bursa Fabricii, torebka Fabrycjusza) – powstają w szpiku kostnym, odpowiedzialne są za wytwarzanie przeciwciał odpornościowych uczestniczących w procesach odpornościowych (humoralną odpowiedź odpornościową);
- komórki NK (z ang. Natural Killer), naturalni zabójcy – niszczą komórki nowotworowe i komórki zakażone przez wirusy, ich zadaniem jest uczestnictwo we wczesnej fazie odpowiedzi nieswoistej i nadzorze immunologicznym.
Limfocyty we krwi i ich zakres prawidłowy
Niewłaściwa ilość limfocytów we krwi powinna stanowić podstawę do przeprowadzenia dalszej diagnostyki. Zarówno podniesiona jak i obniżona liczba limfocytów, powinna skłonić badanego do udania się do lekarza, by wyjaśnić przyczynę zmian. Zakres prawidłowy limfocytów we krwi zależy od wieku i w przypadku dorosłych wynosi 1000–3000/μl, co stanowi 20–40% całej populacji leukocytów. Zakres prawidłowy może się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonywane jest badanie krwi.
Na stężenie limfocytów wpływają niektóre przyjmowane leki, dieta, suplementy i jest ono inne u dzieci czy osób w podeszłym wieku. W przypadku noworodków i dzieci do ok. 6. roku życia prawidłowa liczba limfocytów zmienia się wielokrotnie, dlatego tak istotne jest wskazanie dokładnego wieku dziecka i uwzględnienie wszystkich czynników, które mogą zaburzać wynik.
Obniżona liczba limfocytów. Co może oznaczać?
Nie tylko podwyższona liczba limfocytów może sygnalizować problemy zdrowotne. Leukopenia, czyli zbyt niska liczba białych krwinek, może być równie groźna dla organizmu i mieć wiele przyczyn. Występuje przy wrodzonej lub nabytej aplazji szpiku, po przebytej radioterapii i chemioterapii, przy toksycznym uszkodzeniu szpiku, w zespołach mielodysplastycznych i w chorobach nowotworowych, w tym białaczkach i chłoniakach, a także w przypadku chorób wirusowych: AIDS czy wirusowego zapalenia wątroby (WZW).
Limfocyty obniżone mogą występować u osób niedożywionych, choć mogą być również skutkiem przyjmowania określonych leków, np. tyreostatyków, leków przeciwpadaczkowych, przeciwgruźliczych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, doustnych leków przeciwcukrzycowych, sulfonamidów, pochodnych fenotiazyny.
Niskie stężenie limfocytów obserwuje się w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej, stwardnieniu rozsianym (SR) w reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS), w sepsie, przy niewydolności nerek, wątroby, w sarkoidozie oraz przy wrodzonych niedoborach odporności. Bardziej błahymi powodami są stres i intensywny wysiłek.
Limfocyty powyżej zakresu prawidłowego u osoby dorosłej
Czy limfocyty podwyższone u dorosłego powinny być powodem do niepokoju? Zbyt wysoka liczba białych krwinek występuje u chorych na przewlekłe zakażenia bakteryjne lub ciężkie infekcje bakteryjne, na WZW, białaczkę oraz na gruźlicę i krztusiec. Wynik może wskazywać na choroby wirusowe, np. ospę, różyczkę, grypę czy mononukleozę zakaźną. Istotne jest sprawdzenie, która grupa limfocytów przekracza zakres, co ułatwia dalszą diagnostykę.
Niekiedy podwyższone liczba limfocytów u dorosłego może być skutkiem niewłaściwego przygotowania do badania, na przykład zbytniego odwodnienia przed pobraniem krwi na czczo. Czasem wysoki poziom limfocytów pojawia się u kobiet w ciąży, po napadzie padaczkowym, przebytym urazie lub zabiegu chirurgicznym.
Aby wykluczyć ewentualne zafałszowanie wyniku, warto powtórzyć pomiar, właściwie przygotowując się do badania. Wykryta w badaniu anomalia powinna być krokiem w kierunku bardziej zaawansowanych badań, zaczynając od wykluczenia infekcji bakteryjnej.
Bibliografia:
- Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika – mały podręcznik 2019/20.
- Szaflarska Anna, Magdalena Rutkowska-Zapała, Danuta Kowalczyk, Krótka charakterystyka mechanizmów tolerancji immunologicznej, Przegląd Lekarski 2015/72/12.
