28 grudnia 2022 - Przeczytasz w 4 min

Na czym polega wykonywane w ciąży badanie KTG?

KTG w ciąży, czyli badanie kardiotokograficzne służy ocenie czynności serca płodu, aktywności ruchowej płodu i aktywności skurczowej macicy. KTG w ciąży jest badaniem bezinwazyjnym o dużym znaczeniu diagnostycznym. Wykonywane jest zarówno w przebiegu ciąży prawidłowej jak i takiej, która obarczona jest ryzykiem przedwczesnego porodu. Na czym dokładnie polega badanie KTG i jak interpretowany jest jego wynik?

Badanie KTG w ciąży

Badanie KTG to jedno z najczęściej wykonywanych badań u ciężarnej w okresie przed porodem oraz w jego trakcie. Celem tego badania jest ocena czynności serca płodu, jego aktywności ruchowej oraz aktywności skurczowej macicy. Ocena ta dokonywana jest za pomocą urządzenia – kardiotokografu, który pomiary przedstawia w postaci kardiotokogramu (wykresu). Na taśmie skalowanego papieru uderzenia serca płodu i skurcze macicy prezentowane są w postaci krzywych, a ruchy płodu zaznaczane są w postaci punktów. Prawidłowe tętno płodu powinno mieścić się w przedziale od 110 do 150 uderzeń na minutę.

Do badania KTG nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Odbywa się ono zwykle w gabinecie zabiegowym, w którym na brzuchu leżącej ciężarnej umieszcza się 2 okrągłe sondy tzw. peloty. Pierwsza służy badaniu czynności serca płodu (sonda kardio), druga natomiast ocenia czynność skurczową macicy (sonda toko). Najczęściej badanie KTG w ciąży wykonuje się w jej ostatnich tygodniach, przed samym porodem oraz w jego trakcie. Istnieją jednak sondy, które umożliwiają odczyt czynności serca płodu i aktywności skurczowej macicy na wczesnych etapach ciąży, jeszcze przed 12 tygodniem. Rozwój technologiczny pozwolił na wprowadzenie na rynek przenośnego KTG, możliwego do użycia w warunkach domowych. Takie urządzenie polecane jest szczególnie kobietom w pierwszej ciąży, które zaniepokojone są niewielką ruchliwością dziecka, lub takim, które straciły poprzednią ciążę w wyniku wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Domowe monitorowanie czynności serca płodu znacząco obniża stres przyszłej matki, związany z obawą o stratę dziecka.

Na podstawie wyniku badania KTG, lekarz przewiduje i wnioskuje o możliwym niedotlenieniu płodu oraz podejmuje decyzję o poszerzonej diagnostyce, możliwej terapii lub ewentualnym, interwencyjnym zakończeniu ciąży, której kontynuacja mogłaby zagrażać życiu dziecka. Wprowadzenie badania KTG na stałe do opieki nad ciężarną przyczyniło się do znacznego ograniczenia liczby zgonów noworodków na całym świecie.

Ile trwa badanie KTG w ciąży?

KTG w ciąży standardowo trwa około 20 – 30 minut. Badanie może zostać wydłużone, w niektórych przypadkach ciąż okres monitorowania bywa ciągły, co oznacza, że pacjentka podlega badaniu nieustannie, nawet przez okres kilku dni. O czasie monitorowania czynności akcji serca dziecka i czynności skurczowej macicy decyduje lekarz.

KTG w ciąży – kiedy?

KTG w ciąży jest badaniem gwarantowanym w standardzie organizacyjnym opieki okołoporodowej jako badanie refundowane od 40 tygodnia ciąży. W praktyce KTG w ciąży wykonywane jest jednak zdecydowanie wcześniej. Najczęściej pacjentki, cyklicznie co kilka dni wykonują badanie KTG od 36 tygodnia ciąży, aż do momentu rozwiązania. W niektórych przypadkach ciąż – szczególnie patologicznych, KTG z użyciem specjalnie dedykowanych do zaawansowania ciąży sond, może być wykonane nawet w pierwszym trymestrze. Wskazaniem do wykonania KTG w ciąży poza zbliżającym się terminem porodu i trwającą akcją porodową jest również monitorowanie ciąży mnogiej i zagrożonej, ocena czynności serca płodu z wcześniej zdiagnozowaną wadą serca, krwawienie z dróg rodnych, doznany uraz, nadciśnienie u ciężarnej, ale także niewyczuwalne ruchy płodu po 20 tygodniu ciąży.

KTG w ciąży – w którym tygodniu?

O tym, w którym tygodniu zostanie zlecone pierwsze KTG decyduje lekarz prowadzący. Jeżeli ciąża przebiega fizjologicznie, bez towarzyszących powikłań, pierwsze badanie odbywa się w okresie okołoporodowym, czyli w 38-39 tygodniu ciąży. W przypadku sytuacji lub stanów zagrażających zdrowiu lub życiu płodu, zlecenie na wykonanie badania KTG w ciąży można otrzymać zdecydowanie wcześniej.

Czy KTG w ciąży jest konieczne?

KTG w ciąży jest badaniem gwarantowanym w opiece okołoporodowej, lecz nie jest badaniem obowiązkowym. Należy jednak pamiętać, że to proste i bezinwazyjne badanie skutecznie umożliwia wychwycenie stanów zagrożenia płodu, wynikających z nieprawidłowej czynności akcji serca. Prawidłowy zapis KTG świadczy o właściwym utlenowaniu płodu, co pośrednio oznacza prawidłowy rozwój ciąży. Odstępstwa zauważone w wyniku, dają szansę lekarzowi na szybką reakcję na zaistniałą sytuację, polegającą na poszerzeniu diagnostyki, wprowadzeniu ewentualnego leczenia poprawiającego rokowania płodu lub zakończeniu ciąży, która stanowi zagrożenie dla życia dziecka.

Jak czytać KTG w ciąży?

Ocena kardiotokogramu należy do obowiązków lekarza i położnej, czyli osób doświadczonych, które na podstawie wydruku z aparatu są w stanie wnioskować o stanie płodu i czynności skurczowej macicy. Na pewno sytuacją zagrażającą zdrowiu i życiu dziecka jest gwałtowne zwolnienie akcji serca (bradykardia) oraz jej gwałtowne przyspieszenie (tachykardia). Ponieważ na czynność akcji serca dziecka poza niebezpiecznymi dla zdrowia dziecka okolicznościami (takimi jak infekcja, wada serca) może mieć wpływ także ułożenie ciężarnej (szczególnie na plecach lub prawym boku), interpretacji wyniku badania KTG powinny dokonywać jedynie osoby kompetentne.

Bibliografia

  1. Wskazania do prowadzenia ciągłego monitoringu kardiotokograficznego w trakcie porodu według PTG, NICE, FIGO, ACOG, RANZOG – próba analizy porównawczej. Rychlewicz S, Bączek G, Węgrzyn P. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 4 (61) 2019
  2. Czy komputerowa analiza zapisu KTG rozwiązuje problemy? Jakubiec – Wiśniewka K, Piskorz T, Witkowski R, Huras H, Rytlewski K. Przegląd Lekarski 2017/74/5.
  3. Analiza KTG oraz badania dopplerowskiego jako podstawy decyzji pilnego ukończenia ciąży lub porodu w sytuacji zagrożenia życia płodu. Mostek K. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Medyczny, Poznań 2015. 
  4. Role of Elaborate Cardiotocography (CTG) in Pregnancy Management. Khatun A, Khanam NN, Nazir F. BSMMU J Vol. 2, Issue 1, 18-24, 2009.
Powiązane pakiety

e-PAKIET DLA KOBIET W CIĄŻY (PODSTAWOWY)
Badania zakwalifikowane do tego pakietu zostały dobrane tak, by określić ogólną kondycję ciężarnej i identyfikować niedomagający organ lub układ, jednocześnie określając nasilenie procesu chorobowego. Przy doborze testów zwrócono szczególną uwagę na badania parametrów istotnych dla prawidłowego przebiegu ciąży i rozwoju dziecka oraz rozpoznanie najczęściej występujących w trakcie ciąży i wymagających niezwłocznej korekcji deficytów w organizmie matki. Wszystkie badania wykonywane są we krwi. Najważniejszym celem badania morfologii (obrazu) krwi ciężarnej jest rozpoznanie anemii i deficytu żelaza we krwi. Rozszerzoną oceną gospodarki żelazem - zapasu żelaza w organizmie i wydajności przyswajania, zapewnia oznaczenie ferrytyny i kwasu foliowego. Stan zapalny rozpoznawany jest na podstawie stężenia białka C-reaktywnego (CRP) i określonej w morfologii krwi ilości białych krwinek. Ilość płytek krwi daje wgląd w sprawność układu krzepnięcia krwi. Stężenie glukozy umożliwia rozpoznanie powikłania ciąży w postaci cukrzycy ciążowej. Aktywność tarczycy ciężarnej, istotna dla m.in. rozwoju intelektualnego dziecka, określana jest przez pomiar TSH. Szeroki zestaw parametrów wątroby pozwala na kontrolę funkcji wątroby i gospodarki białkowej organizmu, równocześnie na rozpoznanie zapalenia wątroby, w tym na tle wirusowym. Stężenie kreatyniny, łącznie ze stężeniem wapnia jest wskaźnikiem pracy nerek. Pomiary wapnia i powiązanego z wapniem magnezu, charakteryzują status wapnia w organizmie matki i stan układu kostnego, narażonego na deficyty wywołane przez rozwój płodu. Związana z rozwojem płodu wzmożona przemiana materii u matki (obciążająca dodatkowo nerki), może wpływać na zaburzenia stężenia elektrolitów we krwi, których miarą są dwa najistotniejsze: sód i potas. Proponowany panel stanowi uzupełnienie badań ujętych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.   Czas oczekiwania na wyniki e-pakietu w większości laboratoriów wynosi 1-2 dni robocze.* *Czas prezentowany jest w dniach roboczych i może ulec zmianie ze względu na uwarunkowania laboratoryjne i nie stanowi zobowiązania do realizacji usługi w tym czasie. Informację o przewidywanym czasie wykonania wszystkich badań objętych pakietem, zależnie od wybranego punktu pobrań, można sprawdzić na podstronach poszczególnych badań, wybierając placówkę realizacji lub kontaktując się z infolinią.

e-PAKIET DLA KOBIET W CIĄŻY (INFEKCYJNY)
Badania wchodzące w skład pakiet mają na celu monitorowanie stopnia odporności (statusu serologicznego) ciężarnej na drobnoustroje stanowiące zagrożenie głównie dla płodu (Toksoplasma, wirusy: różyczki, cytomegalii i parwowirozy), inaczej mówiąc ryzyka zakażenia matki i płodu w trakcie ciąży. Choroby wywoływane przez pozostałe patogeny zagrażają obojgu: matce i płodowi: kiła i HIV (HCV i chlamydie głównie matce). Ich rozpoznanie u ciężarnej i odpowiednia terapia zmniejsza zagrożenie przeniesienia choroby na płód. Wszystkie badania wykonywane są we krwi. Stałe monitorowanie statusu serologicznego (odporności) ciężarnej w stosunku do drobnoustrojów uwzględnionych w pakiecie testów pozwala na opracowanie taktyki postępowania optymalnej dla zminimalizowania ryzyka zakażenia w trakcie ciąży i lub podjęcia odpowiedniej terapii. W większości przypadków choroby te stanowią większe ryzyko dla płodu niż dla matki. Obecność przeciwciał IgG swoistych dla: toksoplazmy (pierwotniak) i wirusów: różyczki, parwowirozy i cytomegalii świadczy o długotrwałym kontakcie z antygenami patogenów i praktycznie wyklucza możliwość niedawnego zakażenia lub zakażenia w najbliższym czasie. Brak swoistych przeciwciał IgG wiąże się z koniecznością przestrzegania przez ciężarną określonych środków ostrożności dla uniknięcia zakażenia. Patogeny chorób ujętych w pakiecie przenoszą się od matki na płód wywołując poważne następstwa w przypadku urodzenia lub są przyczyną utraty ciąży lub martwego urodzenia. Rozpoznanie przebiegającego w trakcie ciąży zakażenia krętkiem kiły i wirusami: HIV i HCV umożliwia wdrożenie terapii ograniczającej ilość wirusów i ryzyko przeniesienia choroby na płód. Wyleczenie zakażenia chlamydią przed rozwiązaniem eliminuje możliwość przeniesienia bakterii w okresie porodu i okołoporodowym.

e-PAKIET DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ
Badania ujęte w tym pakiecie układają się w dwie grupy. Pierwsza grupa informuje o ogólnej kondycji organizmu kobiety, a w przypadku istnienia patologii wskazuje zaatakowany organ lub układ i identyfikuje nasilenie procesu chorobowego. Druga grupa obejmuje badania szczególnie istotne dla kobiety planującej ciążę, sygnalizujące ewentualne kłopoty z zajściem w ciążę i utrzymaniem ciąży oraz określa odporność przyszłej matki na choroby zakaźne niegroźne dla dorosłej kobiety, lecz zagrażające rozwijającemu się płodowi, przebiegowi ciąży i dziecku w trakcie porodu i w okresie niemowlęcym. Badania wykonywane są we krwi. Morfologia (obraz) krwi pozwala na rozpoznanie anemii, stanów zapalnych, zakażeń i chorób pasożytniczych, autoimmunologicznych i nowotworowych. W diagnostyce zapalenia i zakażenia, analiza białych krwinek wzmocniona jest przez zestawienie z wynikami OB i stężeniem białka C-reaktywnego (CRP). Ilość płytek krwi charakteryzuje układ krzepnięcia. Stężenie glukozy umożliwia rozpoznanie cukrzycy. Stężenie cholesterolu pozwala na wstępną na oceną gospodarki lipidowej, zagrożenia miażdżycą, ocenę ryzyka chorób serca i naczyń, nadciśnienia itd. ALT w zestawieniu z oznaczeniem cholesterolu i OB obrazuje stan i funkcje wątroby; stężenie kreatyniny, łącznie ze stężeniem wapnia, jest wskaźnikiem pracy nerek. Pomiary wapnia i powiązanego z wapniem magnezu, charakteryzują stan układu kostnego i są pomocne w ocenie funkcji mięśni i serca, a także układu nerwowego. Choroby tarczycy, zagrażające matce i groźne dla płodu, są rozpoznawane na podstawie stężenia TSH. Szczególne zagrożenie dla utrzymania ciąży i prawidłowego rozwoju dziecka stanowią choroby zakaźne, m.in. wirusowe: różyczka i cytomegalia, pierwotniakowa toksoplazmoza, bakteryjna kiła. Znajomość poziomu odporności na patogeny wywołujące te choroby pozwala na stosowanie adekwatnej profilaktyki. Rozpoznanie chorób przenoszonych droga płciową (kiły i chlamydiozy) umożliwia wdrożenie, jeszcze przed zajściem w ciążę, odpowiedniej terapii. Stężenie przeciwciał anty-HBS jest miarą odporności na zakażenie HBV, istotnej w przypadku konieczności stosowania inwazyjnych metod leczniczych. Badaniem szczególnie istotnym w planowaniu ciąży jest oznaczenie hormonu prolaktyny (PRL) i przeciwciał przeciwko kardiolipinie. Wyniki obu badań wskazują na potencjalne trudności z zapłodnieniem i utrzymaniem ciąży.