Narośl przy odbycie – jak zdiagnozować przyczynę i jak leczyć?

Narośl przy odbycie to zawsze wstydliwy problem, który wiąże się z dodatkowymi dolegliwościami czy brakiem możliwości utrzymania higieny. Chociaż najczęściej wiąże się z występowaniem hemoroidów, może też wskazywać na inne groźne schorzenia.

Boląca narośl przy odbycie

Każda zmiana zauważona w okolicach odbytu powinna być skonsultowana z proktologiem, jak również wszystkie niepokojące objawy takie jak:

• ból, 
• świąd, 
• pieczenie, 
• domieszka krwi czy śluzu w kale.

Najczęściej przyczyną obserwowanej narośli przy odbycie są hemoroidy, ale należy pamiętać, że początkowe oznaki nowotworu odbytu również przypominają objawy hemoroidów.

Nieleczone zmiany mogą prowadzić do zaostrzenia objawów lub powstania groźnych powikłań.

Podstawą do postawienia rozpoznania przez specjalistę jest przeprowadzone badanie zewnętrznej części odbytu oraz jego okolicy. Kolejnym etapem jest wykonanie badania przez odbyt, a jeśli sytuacja tego wymaga – użycie wziernika, za pomocą którego lekarz ocenia wnętrze odbytu lub odbytnicy.

Kłykciny kończyste

Ta przypadłość to rozrost nabłonka wywołany infekcją HPV (human papilloma virus), czyli wirusem brodawczaka ludzkiego, najczęściej typu 6 lub 11. Spotykane są również przypadki infekcji kilkoma typami wirusa u jednej osoby. 

Zmiany o charakterze kłykcin zwykle lokalizują się w obrębie narządów płciowych, ale mogą również obejmować okolice odbytu. Najczęściej mają postać różowych brodawkowatych narośli występujących w skupiskach lub kalafiorowatych guzów, wielkości od kilku milimetrów do kilku centymetrów. 

Kłykciny kończyste to infekcja przenoszona przez stosunek płciowy, chociaż możliwa jest też w wyniku niedostatecznej higieny, np. używania wspólnych ręczników.

Zwykle są to zmiany łagodne, ale mogą prowadzić do rozwoju zmian nowotworowych. Podstawą rozpoznania jest biopsja zmiany i badanie histopatologiczne.

Hemoroidy

Swędzące narośle przy odbycie zwykle są hemoroidami. To powiększone guzki krwawnicze, które stają się źródłem objawów. Guzki krwawnicze są strukturą fizjologiczną; to sploty naczyń krwionośnych wypełnionych krwią. Gdy dochodzi do ich nadmiernego wypełnienia, czyli przekrwienia, wywołują objawy i wtedy są określane jako hemoroidy. W zależności od tego, który splot naczyniowy jest poszerzony, wyróżnia się:

• hemoroidy wewnętrzne, które początkowo nie są widoczne na zewnątrz, ale wyczuwalne w trakcie badania odbytu;
• hemoroidy zewnętrzne, widoczne w okolicy odbytu jako miękkie, sinawe narośle. Są dosyć częstą dolegliwością obejmującą ok. 11% populacji, najczęściej między 45. a 65. r.ż.

Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu hemoroidów są:

• nawykowe zaparcia,
• biegunka,
• ciąże,
• siedzący tryb życia,
• biegi długodystansowe.

Najczęstsze objawy towarzyszące hemoroidom to:

• krwawienie lub domieszka świeżej krwi, towarzyszące wypróżnienom i zwykle związane z zaparciem,
• świąd i pieczenie w okolicy odbytu,
• uczucie niecałkowitego wypróżnienia,
• wyciek śluzu.

Hemoroidy wewnętrzne mogą w trakcie parcia na stolec wypadać na zewnątrz i cofać się samoistnie do kanału odbytu. Z czasem wymagają odprowadzenia ręcznego, a w późniejszym etapie mogą być nieodprowadzalne.

Rozpoznanie i leczenie hemoroidów 

Chorobą hemoroidalną nazywany jest stan, gdy dochodzi do rozwoju zapalenia guzków lub ich ześlizgnięcia w dół. Rozpoznanie ustala się w trakcie badania proktologicznego, podczas którego lekarz najpierw ogląda okolicę odbytu i sam odbyt, następnie wykonuje badanie palcem przez odbyt (per rectum). Kolejny etap to badanie wziernikiem – anoskopem, oceniające wnętrze odbytu. Niekiedy wykonywana jest również rektoskopia, czyli ocena całego odcinka odbytnicy za pomocą wziernika.

Nieleczone hemoroidy mogą prowadzić do niedokrwienia, zakrzepów i rozwoju martwicy guzków. Leczenie jest uzależnione od stopnia zaawansowania choroby, nasilenia objawów oraz od wieku i ogólnego stanu pacjenta. Stosuje się leczenie zachowawcze, instrumentalne i operacyjne.

• Leczenie zachowawcze polega na uregulowaniu wypróżnień i unikaniu zaparć poprzez odpowiednią dietę oraz zmianę zachowań w czasie defekacji. Stosowane są również preparaty miejscowe w postaci czopków, maści czy kremów, których zadaniem jest działanie ściągające, znieczulające, przeciwzapalne, osłaniające. 
• Metody instrumentalne to: krioterapia, laseroterapia, elektrokoagulacja, zakładanie opasek gumowych na hemoroidy (gumkowanie).
• Trzecia grupa metod leczniczych to metody operacyjne polegające na wycięciu chirurgicznym guzków. Jest to metoda obarczona największym ryzykiem powikłań.

Nowotwór

W okolicach odbytu w postaci guza może również być zlokalizowany nowotwór złośliwy. Zwykle występuje jako rak brzegu odbytu lub rak kanału odbytu. Pod względem tkanki, z jakiej się rozwija, najczęściej jest to rak płaskonabłonkowy lub znacznie rzadziej rak gruczołowy.

Do czynników sprzyjających powstawaniu raka zaliczamy:

• zakażenie wirusem HPV (zwłaszcza typami 16 i 18),
• niedobory odporności,
• przewlekła szczelina odbytu i nawracające ropne zakażenia odbytu,
• przebyta radioterapia obejmująca okolice odbytu,
• podeszły wiek,
• palenie tytoniu.

Początkowe objawy to: 

• pieczenie, 
• ból i świąd okolicy odbytu, 
• obecność śluzu lub świeżej krwi w stolcu, 
• wyczuwalna twarda narośl (guzek) w okolicy odbytu. 

W miarę rozwoju choroby pojawia się ból w miednicy, parcie na stolec, zaburzenia pracy zwieraczy, niedrożność jelit.

Ponieważ początkowe objawy nowotworu przypominają objawy hemoroidów, do postawienia rozpoznania konieczne jest badanie wycinka lub biopsji z guzka w badaniu histopatologicznym.

Ropień odbytu

Nazywany jest także ropniem odbytowo-odbytniczym. Jest to zamknięta przestrzeń zawierająca ropę i bakterie, zlokalizowana w pobliżu odbytu i odbytnicy. Szerzenie się zakażenia od ropnia do skóry powoduje powstanie przetoki, przez którą wydobywa się na zewnątrz zwartość ropnia.

Objawy ropnia to obrzęk okolicy odbytu i ból nasilający się podczas siedzenia, ruchu czy wypróżniania. Ponadto występuje zaczerwienienie okolicy odbytu, stwardnienie skóry i tkanki podskórnej, a także objawy ogólne: gorączka, osłabienie, złe samopoczucie. Objawem przebicia ropnia (przetoki) jest zwykle zmniejszenie nasilenia bólu a także przewlekły wyciek cuchnącej wydzieliny brudzący bieliznę.

Szczelina odbytu

To linijne pęknięcie błony śluzowej odbytu, najczęściej zlokalizowane od strony kości ogonowej. Choroba dotyczy głównie osób młodych – między 20. a 40. r.ż. Głównym objawem jest piekący ból okolicy odbytu nasilający się przy wypróżnieniach, a także niewielkie krwawienie. Objawy szczeliny mogą mieć charakter ostry – gdy są o dużym nasileniu i trwają krótko lub przewlekły, gdy trwają przez dłuższy czas. 

Zazwyczaj szczelina odbytu o charakterze ostrym ustępuje samoistnie, jednak gdy nie jest leczona, może przejść w formę przewlekłą. Występuje wówczas ryzyko powstania zapalenia kanału odbytu, blizn, a w konsekwencji wytworzenia fałdu na brzegu odbytu.

Wypadanie odbytnicy

To przemieszczenie się ściany jelita grubego poza odbyt. Główną przyczyną jest osłabienie mięśni dna miednicy i krocza, może mieć podłoże neurologiczne. Dotyczy najczęściej kobiet w starszym wieku, gdy dochodzi do osłabienia mięśni dna miednicy. Wypadanie początkowo występuje tylko w czasie defekacji, a później także w czasie kaszlu, kichania chodzenia czy nawet spontanicznie.

Towarzyszą mu objawy: 

• krwawienia, 
• wyciek wydzieliny śluzowej, 
• uczucie parcia na stolec, 
• świąd odbytu, 
• nietrzymanie stolca lub zaparcia.

Jest to stan wymagający interwencji chirurgicznej.

Mięczak zakaźny

To zmiany na skórze wywołane zakażeniem wirusem mięczaka zakaźnego MCV (molluscum contagiosum virus). Pojawiają się niewielkie, półprzezroczyste grudki lub małe guzki perłowego koloru, zwykle zlokalizowane w okolicy narządów płciowych, ale mogą też wystąpić w szparze pośladkowej czy na pośladkach. Początkowo zmiany te są niewielkie, stopniowo się powiększając, by po kilku tygodniach osiągnąć wielkość kilku milimetrów. Czasami zmianom towarzyszy świąd. Nieleczone utrzymują się przez 2 do 4 miesięcy. 

Wirus głównie przenosi się drogą kontaktów płciowych, ale również przez kontakt bezpośredni z zakażoną osobą lub przez używanie wspólnych przedmiotów, np. ubrań. Zakażeniu sprzyja obniżona odporność.

Fałdy odbytu

Są one również zwane fałdami brzeżnymi. Jest to przerośnięty fałd anodermy (skóry wokół odbytu), który powstaje w wyniku przebytych stanów zapalnych. W większości przypadków nie wywołuje dolegliwości, niekiedy może wystąpić świąd, pieczenie a czasem stanowić defekt estetyczny. Odczuwane jako miękka narośl przy odbycie, niebolesny guzek okolicy odbytu, która może się powiększać w ciągu dnia, po długotrwałym siedzeniu.

Fałdy poddawane są chirurgicznemu usunięciu w następujących sytuacjach:

• gdy są twarde w dotyku i mogą budzić podejrzenia zmian nowotworowych,
• kiedy prowadzą do powstawania stanów zapalnych,
• podczas operacji hemoroidów,
• ze względów estetycznych.

Fałdy brzeżne mogą być cechą wrodzoną, jednak częściej powstają w wyniku przebytych stanów zapalnych czy zabiegów. Zwykle pojawiają się po przebytej ciąży i porodzie przy zaostrzeniu w tym czasie choroby hemoroidalnej. Są także efektem toczącego się przewlekłego stanu zapalnego w kanale odbytu.

Nadmiernie przerośnięte fałdy odbytu mogą stwarzać trudności w utrzymaniu prawidłowej higieny i być źródłem stanów zapalnych tych okolic.

Mgr Renata Grzelik