Niedobór i nadmiar chromu w organizmie – objawy i skutki. To trzeba wiedzieć

Chrom to pierwiastek konieczny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Wpływa na przemiany białek, węglowodanów i tłuszczów. Spełnia bardzo ważną rolę w procesach działania insuliny i wywiera znaczący wpływ na metabolizm glukozy i jej poziom we krwi. Bierze udział w procesach antyoksydacyjnych i odgrywa rolę w działaniu układu immunologicznego. Wchodzi w skład enzymów i jest katalizatorem wielu reakcji chemicznych. Zarówno niedobór jak i nadmiar chromu mogą być szkodliwe dla organizmu.

Spis treści:

1. Chrom – działanie na organizm
2. Badanie poziomu chromu we krwi
3. Niedobór chromu – objawy
4. Przyczyny niedoboru chromu
5. Nadmiar chromu – objawy
6. Przyczyny nadmiaru chromu
7. Co obniża poziom chromu w organizmie, a co go zwiększa?

Chrom – działanie na organizm

Chrom (Cr) należy do grupy pierwiastków śladowych, co oznacza, że jego ilość w ludzkim organizmie oraz zapotrzebowanie na niego są bardzo niewielkie. Jednakże, te niewielkie ilości są niezbędne do prawidłowego rozwoju, wzrostu i funkcjonowania, a niedobór chromu może prowadzić do wielu zaburzeń. Chrom naturalnie występujący w przyrodzie, dostarczany wraz z pożywieniem i konieczny do życia to chrom na trzecim stopniu utlenienia – Cr (III). Inną powszechnie występującą formą chromu jest chrom sześciowartościowy – Cr (VI), będący produktem przemysłowym i uważany za toksyczny dla ludzi i zwierząt. Opisane poniżej funkcje oraz skutki niedoboru chromu, dotyczą oczywiście jego nietoksycznej formy na trzecim stopniu utlenienia.

Chrom w organizmie człowieka pełni szereg istotnych ról. Jest składnikiem wielu enzymów i kofaktorem wielu reakcji metabolicznych. Wywiera znaczący wpływ na gospodarkę węglowodanową w organizmie. Pobudza aktywność trzustki, zwiększa skuteczność działania insuliny, ułatwia jej wiązanie z receptorami, zwiększa liczbę tych receptorów oraz poprawia efektywność pobierania glukozy i wykorzystania jej przez komórki. Chrom uczestniczy także w przemianach białek i tłuszczów, a szczególnie związków cholesterolu. Chrom wchodzi w skład kwasów rybonukleinowych, bierze udział w biosyntezie DNA i RNA oraz stabilizuje ich strukturę. Związki chromu odgrywają istotną rolę w procesach krzepnięcia krwi. Biorą udział w procesach antyoksydacyjnych i reakcjach odpornościowych organizmu, wpływając na działanie układu immunologicznego i wydzielanie cytokin prozapalnych. Chrom w organizmie oddziałuje na działanie hormonów i niektórych witamin. Prawdopodobnie ma działanie antydepresyjne. Poprzez wpływ na insulinę i receptory insulinowe, może pośrednio wpływać na procesy zachodzące w ośrodkowym układzie nerwowym.

Warto zaznaczyć, że działanie chromu na metabolizm i organizm człowieka nadal pozostaje przedmiotem zainteresowania naukowców, a pewne kwestie pozostają niejasne i niewyjaśnione. Niektóre doniesienia naukowe pozostają w sprzeczności z wcześniejszymi publikacjami. Niektóre dane wskazują nawet, że chrom należałoby rozpatrywać bardziej w kategoriach leku, niż niezbędnego mikroelementu.

Bezpieczne, zalecane dawki dietetyczne chromu dla dorosłej, zdrowej osoby wynoszą 50-200 ug/dobę. Wystarczające spożycie wynosi natomiast 25 ug/dobę dla zdrowych kobiet i 35 ug/dobę dla zdrowych mężczyzn.^[1] Związki chromu usuwane są głównie drogą układu moczowego (ale także wraz z żółcią, kałem, potem i poprzez wbudowanie w strukturę włosów).

Badanie poziomu chromu we krwi

Oznaczenie poziomu chromu w surowicy krwi możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Badanie nie wymaga od Ciebie specjalnego przygotowania i polega na pobraniu krwi żylnej.

Niedobór chromu – objawy

Pierwsze objawy niedoboru chromu dotyczą zaburzeń metabolizmu insuliny, obejmujących spadek aktywności insuliny, hiperinsulinemię, insulinooporność i równoczasowe zmniejszenie tolerancji glukozy. Skutki niedoboru chromu obejmują także zaburzenia lipidowe w postaci wzrostu stężenia trójglicerydów i spadku poziomu tzw. „dobrego cholesterolu” HDL. Obniżone stężenie chromu w organizmie, poprzez wpływ na gospodarkę węglowodanową i lipidową może zwiększać ryzyko miażdżycy i chorób sercowo- naczyniowych. Niedobory chromu mogą skutkować zaburzeniami wzrostu oraz nieprawidłowościami neurologicznymi, takimi jak neuropatia czy encefalopatia.

Przyczyny niedoboru chromu

Niedobór chromu u ludzi występuje rzadko, bowiem zawartość chromu w przeciętnej diecie zazwyczaj pokrywa dobowe zapotrzebowanie. Przyczyną niedoborów może być nieprawidłowo zbilansowana dieta uboga w białka zwierzęca i bogata w cukry proste, spożywanie wysoko przetworzonych produktów oraz niedobory żywieniowe.

Na zmianę metabolizmu chromu poprzez zwiększenie jego wydalania wraz z moczem wpływa także ostry i przewlekły stres, urazy fizyczne i psychiczne, okres ciąży i karmienia piersią, przemęczenie, intensywny wysiłek fizyczny, dieta wysokowęglowodanowa i infekcje. Zapotrzebowanie na chrom rośnie wraz ze starzeniem się organizmu. Na niedobór chromu narażeni są pacjenci długotrwale żywieni pozajelitowo czy z zespołem krótkiego jelita i innymi zaburzeniami wchłaniania.

Nadmiar chromu – objawy

Nadmiar chromu jest toksyczny dla ludzkiego organizmu. Sprzyja wystąpieniu mutacji w materiale genetycznym, może doprowadzić do zmian skórnych i narządowych np. uszkodzenia nerek, wątroby czy płuc oraz wpływa negatywnie na działanie insuliny.

Chrom na szóstym stopniu utlenienia uznaje się za związek rakotwórczy, mutagenny, embriotoksyczny i teratogenny. Działa szkodliwie na układ pokarmowy, układ oddechowy, skórę i może prowadzić do komplikacji okołoporodowych i w przebiegu ciąży. Uszkadza skórę i błony śluzowe, a wdychanie związków chromu (VI) może doprowadzić do uszkodzeń nosa, gardła, płuc, żołądka i jelit. Przewlekłe narażenie na chrom na szóstym stopniu utlenienia wiąże się z jego negatywnym wpływem na działanie układu immunologicznego, hematologicznego, rozrodczego i ryzykiem rozwoju nowotworów.

Chrom pierwiastkowy może uszkadzać skórę i błony śluzowe i wywoływać alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Jako że białkiem transportowym chromu we krwi jest transferyna, która wiąże się także z jonami żelaza, nadmiar chromu może prowadzić w skrajnych przypadkach do anemii.

Przyczyny nadmiaru chromu

Chrom dociera do organizmu drogą pokarmową, inhalacyjną oraz przez skórę. Szczególnie niebezpieczną formą kontaktu z chromem wydaje się być droga inhalacyjna.

Narażenie środowiskowe na chrom na szóstym stopniu utlenienia może być sporym problemem, bowiem sole kwasu chromowego (VI) używane są w wielu gałęziach przemysłu – w garbarniach, w przemyśle metalurgicznym, chemicznym i budowlanym, przy produkcji pigmentów, farb drukarskich, tworzyw sztucznych, wyrobów ceramicznych i szklanych, produktów kosmetycznych czy barwników do włókien.

Zdrowa i zbilansowana dieta nie niesie ryzyka przedawkowania chromu. Natomiast ewentualne efekty nadmiernego spożycia preparatów z chromem drogą pokarmową wymagają dalszych analiz. Dobowa suplementacja chromu nie powinna jednak być większa niż 250 ug^[1] , a zasadność jej prowadzenia powinna zostać skonsultowana z lekarzem.

Co obniża poziom chromu w organizmie, a co go zwiększa?

Chrom dostarczany jest do organizmu wraz z dietą. Fityniany, obecne przede wszystkim w zbożach i roślinach strączkowych, ograniczają jego wchłanianie, podobnie jak cukry proste, żelazo, fosforan wapnia oraz cynk. Jego przyswajalność wzrasta natomiast w obecności niektórych aminokwasów (np. glicyny), szczawianów, witaminy C i kwasu nikotynowego. Do produktów bogatych w chrom należą: pokarmy pełnoziarniste, wołowina, sery, szparagi, grzyby, niektóre oleje roślinne, ostrygi, orzechy, drożdże piekarskie, owoce (np. jabłka, gruszki), jaja, kakao, nasiona roślin strączkowych, wątroba i piwo. Szacuje się, że wchłanianie soli chromu z przewodu pokarmowego waha się od 0,4- 2,5%. Chrom wchodzi w skład wielu suplementów diety oraz odżywek dla sportowców. Jego lecznicze i pomocnicze działanie jest przedmiotem wielu badań dotyczących zapobieganiu i leczeniu cukrzycy typu 2 czy chorób układu sercowo-naczyniowego.

Większość badaczy uważa jednak, że nie ma podstaw, by suplementować chrom u chorych na cukrzycę. Prawdopodobnie suplementacja chromem nie wywiera także wpływu na profil lipidowy. Chrom bywa również polecany jako środek wspomagający odchudzanie, zwiększający masę mięśniową i redukujący ilość tkanki tłuszczowej, ale i w tym przypadku wyniki badań pozostają dyskusyjne i niejednoznaczne. Ewentualna przydatność preparatów chromu we wspomaganiu pacjentek z zespołem policystycznych jajników wymaga oceny w kolejnych badaniach, podobnie jak ich wpływ na rozwój chorób neurodegeneracyjnych, zaburzeń kognitywnych i depresyjnych. Z uwagi na istnienie sprzecznych doniesień naukowych, chrom pozostaje mikroelementem nieco kontrowersyjnym. Być może przyszłe publikacje oparte na badaniach na większej grupie osób, pozwolą wyciągnąć bardziej jednoznaczne i pewne wnioski.

Pamiętaj, że zażywanie suplementów diety, preparatów dedykowanych sportowcom i środków wspomagających odchudzanie nie zastąpi zdrowej, zbilansowanej diety, a chęć rozpoczęcia takiej suplementacji powinna zostać skonsultowana z lekarzem.

Bibliografia:

• „Biologiczne znaczenie chromu III dla organizmu człowieka” – Piotrowska, W. Pilch, Ł. Tota, G. Nowak ^[1]
• „Wybrane pierwiastki śladowe w organizmie człowieka” – J. M. Dróżdż-Afelt, B. Koim-Puchowska, A. Menka
• „Wpływ jonów chromu na organizmy żywe” – M. Cudziło, E. Grzywna , K. Kruczała
• „Chrom trójwartościowy (Cr III) jako pierwiastek śladowy niezbędny dla zwierząt i ludzi” – T. Kośla, I. Lasocka, E. M. Skibniewska, M. Kołnierzak, M. Skibniewski