Nowotwory – jakie są rodzaje? Które mają najgorsze rokowanie?

Nowotwory to grupa chorób charakteryzujących się niekontrolowanym wzrostem i rozprzestrzenianiem się nieprawidłowych komórek w organizmie. Wyróżnia się wiele rodzajów nowotworów, różniących się pochodzeniem, przebiegiem klinicznym choroby, rokowaniem i metodami leczenia. W artykule przedstawiono główne typy nowotworów oraz omówiono te, które cechują się najgorszym rokowaniem.

Rodzaje nowotworów

Nowotwory dzieli się na dwie podstawowe grupy: łagodne i złośliwe. Nowotwory łagodne rosną powoli, nie naciekają otaczających tkanek i nie dają przerzutów. Należą do nich np. włókniaki czy gruczolaki. Nowotwory złośliwe cechują się szybkim wzrostem, zdolnością do naciekania sąsiednich tkanek i tworzenia przerzutów do innych narządów. To właśnie one są najczęstszą przyczyną śmiertelności onkologicznej.

W zależności od typu komórek, z których się wywodzą, nowotwory złośliwe dzieli się na: raki, mięsaki, czerniaki, chłoniaki i białaczki. Raki wywodzą się z tkanki nabłonkowej (np. rak płuca, rak piersi, rak jelita grubego). Mięsaki pochodzą z tkanki łącznej, kostnej, chrzęstnej lub mięśniowej (np. mięsak kościopochodny). Czerniaki wywodzą się z komórek barwnikowych skóry. Z kolei chłoniaki i białaczki dotyczą układu krwiotwórczego i limfatycznego. Potocznie, choć nieprawidłowo, termin rak obejmuje ogólnie wszystkie nowotwory (np. rak krwi czy rak mózgu). 

Co oznacza rokowanie?

W onkologii rokowanie oznacza przewidywanie, jak będzie się rozwijać choroba nowotworowa u konkretnego pacjenta. Mówiąc prościej, to ocena szans na wyleczenie, długości przeżycia oraz ryzyka nawrotu choroby.

Na rokowanie wpływa wiele czynników, w tym m.in.:

• rodzaj nowotworu (np. rak płuca ma gorsze rokowanie niż rak tarczycy);
• stopień zaawansowania w chwili rozpoznania, czyli jak bardzo nowotwór się rozprzestrzenił;
• typ histologiczny, czyli jak wyglądają komórki i tkanki  nowotworowe pod mikroskopem;
• stan ogólny chorego (wiek, kondycja, obecność innych chorób);
• odpowiedź na leczenie (czy nowotwór reaguje na chemioterapię, radioterapię czy immunoterapię);
• markery nowotworowe (czasem pewne substancje we krwi mogą wskazywać na cięższy przebieg choroby).

W praktyce lekarze określają rokowanie, używając takich sformułowań, jak „dobre rokowanie” co oznacza wysokie szanse na wyleczenie lub długie życie, i „poważne/niekorzystne rokowanie”, czyli niskie szanse na wyleczenie i/lub szybki postęp choroby. Nowotwory o złym rokowaniu często rozwijają się w ukryciu, nie dają objawów do czasu zaawansowanego stadium lub są trudne do usunięcia chirurgicznego. Należy podkreślić, że wszystkie aspekty rokowania w chorobach nowotworowych mają jedynie walor statystyczny. Często stosowany termin „pięcioletnie przeżycie” oznacza procent pacjentów, którzy żyją co najmniej 5 lat od postawienia diagnozy.

Najgorzej rokujące nowotwory

Chociaż medycyna osiągnęła ogromny postęp w diagnostyce i w leczeniu nowotworów, niektóre typy nadal cechują się bardzo niekorzystnym rokowaniem. Wśród najgorzej rokujących nowotworów znajdują się:

Rak trzustki

Rak trzustki uchodzi za jeden z najbardziej agresywnych nowotworów. Objawy pojawiają się późno, a choroba często jest wykrywana w zaawansowanym stadium. Mogą na nią wskazywać m.in.: bóle brzucha promieniujące do pleców, niezamierzona utrata masy ciała​, brak apetytu​, nudności i wymioty​, żółtaczka (zażółcenie skóry i białek oczu), tłuszczowe stolce, osłabienie. Pięcioletnie przeżycie dla raka trzustki wynosi zaledwie 5–10%.

Glejak wielopostaciowy

Glejak wielopostaciowy jest najbardziej agresywnym nowotworem mózgu, często diagnozowanym w zaawansowanym stadium. Mimo intensywnego leczenia (chirurgia, radioterapia, chemioterapia) średnie przeżycie wynosi zaledwie 12–18 miesięcy od postawienia diagnozy. Objawy towarzyszące glejakowi wielopostaciowemu to m.in.: bóle głowy, nudności i wymioty, zaburzenia widzenia​, problemy z pamięcią i koncentracją​, zmiany osobowości​, napady padaczkowe​.

Rak płuca

Rak płuca, zwłaszcza w postaci drobnokomórkowej, rozwija się szybko i daje przerzuty we wczesnym stadium. Pięcioletnie przeżycie wszystkich pacjentów wynosi mniej niż 20%, a w przypadku raka drobnokomórkowego spada poniżej 7%. Rak płuca często rozwija się bezobjawowo w początkowych stadiach, co utrudnia wczesne wykrycie.​ Objawy, które mogą na niego wskazywać, to m.in.: przewlekły kaszel, duszności, ból w klatce piersiowej, krwawienie z dróg oddechowych​, chrypka​, nawracające infekcje dróg oddechowych​, utrata masy ciała i apetytu.

Rak wątroby

Pierwotny rak wątroby (najczęściej rak wątrobowokomórkowy) często rozwija się na tle marskości wątroby i cechuje się złym rokowaniem. Pięcioletnie przeżycie zależy od stadium choroby i dochodzi do 70%. Wczesne stadia są rzadko wykrywane. Objawami towarzyszącymi rakowi wątroby są zwłaszcza: ból w prawej górnej części brzucha​, utrata apetytu, nudności i wymioty, utrata masy ciała​, żółtaczka​, obrzęk brzucha (wodobrzusze), zmęczenie​.

Rak przełyku

Rak przełyku jest trudny do wyleczenia, głównie ze względu na szybkie naciekanie sąsiednich struktur i późną wykrywalność. Pięcioletnie przeżycie wynosi około 15–20%. Rak przełyku często jest diagnozowany w zaawansowanym stadium z powodu niespecyficznych objawów, do których należą m.in.: trudności w połykaniu (dysfagia)​, ból przy połykaniu​, utrata masy ciała, chrypka​, kaszel​, zgaga​, niestrawność​.

Czerniak złośliwy (w zaawansowanym stadium)

Czerniak jest najbardziej złośliwym nowotworem skóry, szybko dającym przerzuty. Wczesny czerniak może być skutecznie leczony chirurgicznie, jednak czerniaki z przerzutami charakteryzują się bardzo agresywnym przebiegiem i trudnością w leczeniu. Zaawansowane stadia mają niekorzystne rokowanie.​ Objawami towarzyszącymi czerniakowi (wczesnemu stadium) są: zmiana wyglądu istniejącego znamienia​, pojawienie się nowej, nietypowej zmiany skórnej​, asymetria, nieregularne brzegi​, niejednolity kolor​ znamienia​, średnica znamienia​ większa niż 6 mm​, swędzenie lub krwawienie zmiany.

Znaczenie wczesnej diagnostyki

Kluczowym czynnikiem poprawy rokowania w nowotworach jest wczesna diagnostyka. Regularne badania profilaktyczne, zdrowy tryb życia oraz czujność wobec niepokojących objawów mogą znacząco zwiększyć szanse na skuteczne leczenie. Pacjenci mają szeroki zakres badań laboratoryjnych i genetycznych, umożliwiających wczesne wykrywanie nowotworów i dbanie o swoje zdrowie.

📌 Poznaj e-Pakiet nowotwory u kobiet oraz e-Pakiet nowotwory u mężczyzn.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela