Objawy chorej wątroby – na co zwrócić uwagę?

Wątroba jest wielofunkcyjnym i fascynującym narządem układu pokarmowego, który można porównać do zaawansowanego laboratorium chemicznego. Pełni równocześnie około 200 różnych funkcji, wśród których najważniejsze jest produkowanie glukozy (cukier, bez którego nie jest w stanie działać mózg), magazynowanie życiowo ważnych substancji (witaminy, żelazo) oraz usuwanie groźnych dla życia toksyn. Jak rozpoznać, czy wątroba funkcjonuje prawidłowo i jakie objawy mogą towarzyszyć chorobom wątroby?

Wątroba i jej rola w organizmie

Wątroba bierze udział w procesie trawienia pokarmów, produkuje żółć, ogrzewa krew, syntetyzuje czynniki odpowiedzialne za krzepnięcie, hamuje również nadmierną aktywność układu odpornościowego. Ze względu na szereg procesów, w których bierze udział, toczący się w niej proces chorobowy może dawać szeroki wachlarz objawów.

Objawy chorej wątroby

Czym może objawiać się chora wątroba? Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane objawy, mogące sugerować problemy z funkcjonowaniem wątroby.

Ból w prawym podżebrzu

Wątroba jest organem, który nie posiada unerwienia czuciowego, więc sama wątroba po prostu nie boli. Do objawu w postaci bólu, prowadzą toczące się w wątrobie procesy chorobowe, które powodują powiększenie objętości narządu, co z kolei doprowadza do rozciągnięcia i podrażnienia silnie unerwionej błony włóknistej otaczającej wątrobę. Powiększona wątroba może również uciskać sąsiadujące z nią unerwione czuciowo struktury anatomiczne, ostatecznie dając efekt bólowy. Przyczyną bólu w prawym podżebrzu może być kamień w drogach żółciowych wątroby, ich zapalenie jak i zapalenie pęcherzyka żółciowego, ale także nie-wątrobowe problemy jelitowe.

Objawy skórne chorej wątroby

Świąd skóry jest objawem cholestazywewnątrz lub zewnątrzwątrobowej, czyli zaburzenia związanego z odpływem żółci z wątroby do przewodu pokarmowego. Zalegająca żółć w wątrobie i przewodach żółciowych w pewnym stopniu przedostaje się do krwi (wzrost stężenia kwasów żółciowych) co z kolei skutkuje pojawieniem się dolegliwości w postaci swędzenia skóry bez towarzyszącej wysypki. Swędzenie początkowo pojawia się w obrębie dłoni i stóp, nasila się przede wszystkim w nocy, po położeniu się do lóżka i ogrzaniu ciała. Na skórze pojawiają przeczosy spowodowane drapaniem. Po kilku tygodniach może wystąpić żółtaczka. Wśród przyczyn cholestazy wymienia się wirusowe zapalenia wątroby, nieprawidłową anatomię wątroby, choroby nowotworowe wątroby, stłuszczenie wątroby itp.

Żółtaczka to zażółcenie powłok skórnych i gałek ocznych, spowodowane uwolnieniem do krwi barwnika produkowanego w wątrobie – bilirubiny. Bilirubina powstaje w wątrobie w procesie przemian i utylizacji hemoglobiny, czyli białka będącego składnikiem czerwonych krwinek. „Wątrobową” przyczyną żółtaczki może być proces zapalny powodujący zahamowanie metabolizmu bilirubiny lub utrudnione wydzielanie bilirubiny do przewodu pokarmowego (kamień w drogach żółciowych), wskutek czego przedostaje się ona w większych niż fizjologicznie ilościach do krwi. W przypadku żółtaczki mechanicznej, czyli kamienia, guza w drogach żółciowych dodatkowym objawem poza zażółceniem powłok skórnych jest ściemnienie moczu (brunatny mocz) i odbarwienie stolca.

Siniaki i skłonność do zasinień to kolejne skórne objawy chorej wątroby.  Wątroba jest organem odpowiedzialnym za syntezę czynników krzepnięcia. W przypadku jej niewydolności o różnej etiologii, spada synteza białek odpowiedzialnych za krzepnięcie krwi, często dochodzi również do małopłytkowości i upośledzenia zdolności hamowania krwawienia przez płytki krwi. Skutkiem tych zmian jest nasilona skłonność do zasinień i obserwowana zwiększona ilość siniaków na skórze, które powstają w wyniku nawet delikatnego ucisku na skórę. 

Obrzęki

Wątroba odpowiedzialna jest za syntezę albuminy, czyli białka utrzymującego tzw. prawidłowe ciśnienie onkotyczne krwi. Oznacza to, że optymalne stężenie albuminy w organizmie zapewnia prawidłowy rozkład płynów między przestrzenią wewnątrznaczyniową (wewnątrz naczyń krwionośnych) a pozanaczyniową. Spadek wątrobowej produkcji albuminy, powoduje patologiczne przesunięcie płynów poza naczynia krwionośne do tkanek. Efektem są obrzęki, które mogą pojawiać się np. wokół kostek (obrzęki podudzi).

Żabi brzuch

Żabi brzuch jest objawem charakterystycznym dla zaawansowanego etapu niewydolności wątroby tzw.  marskości wątroby. Jest to stan spowodowany znacznym włóknieniem miąższu wątroby, do którego dochodzi w przebiegu przewlekających się chorób wątroby. Marskość poza guzkowym utkaniem narządu, powoduje również przebudowę naczyń krwionośnych wewnątrz wątroby, wzmaga ciśnienie krwi w naczyniach, czego wynikiem jest przesączanie płynu przez ściany naczyń do jamy brzusznej. Nagromadzenie dużej ilości płynów w jamie brzusznej prowadzi do powiększenia obwodu brzucha, dając jego charakterystyczny wygląd żabiego, rozlanego brzucha.

Głowa meduzy

Ponieważ skóra na wypełnionym płynem żabim brzuchu staje się mocno rozciągnięta i cieńsza, prześwitują przez nią chorobowo zmienione naczynia krwionośne. Same naczynia określane są mianem wijących się wokół pępka węży, natomiast charakterystyczny wygląd brzucha jest kolejnym objawem chorej wątroby znanym pod nazwą głowa meduzy. 

Krwawienia z przewodu pokarmowego

W przebiegu zaawansowanej choroby wątroby i wynikającego z niej nadciśnienia wrotnego (nadciśnienia w naczyniach krwionośnych wątroby) tworzy się tzw. krążenie oboczne. Są to powstałe w wyniku procesu chorobowego naczynia krwionośne o zmienionej i nieprawidłowej budowie podatne na uszkodzenia i pękanie. W przebiegu marskości wątroby takie naczynia tworzą się m.in. w przełyku, gdzie podrażniane przemieszczającym się pokarmem mogą pękać i powodować krwawienie. Pacjenta powinno niepokoić w tym przypadku odpluwanie krwi oraz wymioty świeżą krwią.

Powiększenie piersi

Wątroba jest miejscem metabolizmu i utylizacji wielu substancji, w tym hormonów płciowych. Objęcie jej stanem chorobowym spowalnia ten proces i powoduje nagromadzenie się hormonów układzie krwionośnym. Estrogeny to hormony produkowane w znacznych ilościach w organizmie kobiety. Fizjologicznie odpowiadają za takie cechy jak kobiecy kształt ciała, wygląd piersi i funkcje narządów płciowych. W organizmie mężczyzn produkowane są w ilościach śladowych, jednak brak ich utylizacji prowadzi do pojawienia się ginekomastii, czyli zauważalnego powiększenia gruczołów piersiowych oraz utraty owłosienia na kończynach i pod pachami.

Zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne

Upośledzone procesy detoksykacji w przebiegu chorób wątroby prowadzą do nagromadzenia w organizmie toksyn bezpośrednio oddziaływujących na działanie mózgu (np. amoniaku).  Efektem takiego oddziaływania jest rozwijająca się encefalopatia wątrobowa, która może objawiać się jako zaburzenia zachowania, problemy ze snem i koncentracją, bełkotliwa mowa, spadek zdolności intelektualnych, zmiana charakteru pisma, zaburzona orientacja w czasie i miejscach. Najgroźniejszym dla życia objawem encefalopatii jest śpiączka, świadcząca o znacznym zaawansowaniu procesu chorobowego toczącego się w wątrobie. 

Inne objawy chorej wątroby

Do pozostałych objawów chorób wątroby zaliczamy przewlekłe zmęczenie, nudności i wymioty, utratę apetytu, spadek masy ciała oraz upośledzenie odporności.

Jak leczyć chorą wątrobę?

W leczeniu choroby wątroby najważniejsze jest wyeliminowanie czynnika odpowiedzialnego za jej uszkodzenie. W przypadku chorób wirusowych stosuje się terapie przeciwwirusowe z równoczesnym leczeniem towarzyszących chorobie objawów. Wątroba jest jednym z niewielu narządów, który posiada olbrzymią zdolność do regeneracji. Warunkiem jej odbudowy jest stosowanie prawidłowej i zdrowej diety, eliminującej substancje, które doprowadziły do jej uszkodzenia. Ze względu na poważne konsekwencje jakie niosą za sobą choroby wątroby, każdy wyżej wymieniony objaw powinien zostać skonsultowany z lekarzem natychmiast po zauważeniu.