Perforacja jelita - czym jest? Jak wygląda jej diagnostyka i leczenie

Redakcja Diagnostyki

21 kwietnia 2023

Przeczytasz w 9 minut

Udostępnij

Spis treści:

Perforacja jelita – co to jest?
Perforacja jelita – przyczyny
Perforacja jelita – objawy
Diagnostyka perforacji jelita – badania
Leczenie perforacji jelita
Perforacja jelita, a dieta

Perforacja jelita to stan chorobowy, który stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia chorego. Do rozwoju perforacji jelita może dojść w przebiegu kilku mechanizmów, jednak zestaw dolegliwości jest zazwyczaj dość podobny. W przypadku zauważanie objawów charakterystycznych dla przerwania ciągłości ściany przewodu pokarmowego należy uzyskać niezwłoczną pomoc lekarską. Czym dokładnie jest perforacja jelita, jakie są objawy perforacji jelita, co może prowadzić do wystąpienia tej jednostki chorobowej oraz na czym polega diagnostyka i leczenie?

Perforacja jelita – co to jest?

Perforacja jelita to zjawisko chorobowe, w przebiegu którego dochodzi do przerwania ciągłości wszystkich warstw ściany jelita. Oznacza to, że w jelicie powstaje „dziura”, co prowadzi do wycieku treści jelitowej poza światło jelita i rozwoju poważnych powikłań z tym związanych. Do rozwoju perforacji jelita może dojść zarówno w obrębie jelita cienkiego (w którym wyróżnia się z dwunastnicę, jelito czcze oraz jelito kręte), jak i w obrębie jelita grubego, które dzieli się na kątnicę, okrężnicę oraz odbytnicę.

Perforacja jelita (niezależnie od tego, w którym miejscu do niej dochodzi) stanowi stan bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga pilnej interwencji chirurgicznej. Z tego powodu niezwykle istotna jest znajomość najczęstszych przyczyn perforacji jelita, jej wczesnych objawów oraz związanych z nią powikłań. Dzięki temu możliwe będzie szybkie rozpoznanie niepokojących dolegliwości oraz uzyskanie niezbędnej pomocy lekarskiej, która jest konieczna w celu zminimalizowania ryzyka rozwoju komplikacji zdrowotnych.

Perforacja jelita – przyczyny

Istnieje wiele przyczyn, które mogą prowadzić do perforacji jelita. Jedną z najczęstszych z nich jest choroba wrzodowa, które zazwyczaj rozwija się w żołądku i/lub dwunastnicy, czyli początkowym odcinku jelita cienkiego. W wielu przypadkach perforacja wrzodu jest pierwszym objawem choroby wrzodowej. Z tego powodu istotna jest właściwa profilaktyka tego schorzenia oraz wdrożenie odpowiedniej diagnostyki i leczenia w przypadku występowania charakterystycznych objawów choroby wrzodowej. Pozostałe przyczyny perforacji jelita to m.in.:

Różnego typu schorzenia współwystępujące, które w sposób istotny uszkadzają strukturę ściany jelita. Są to m.in. ostre zapalenie uchyłków, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (OZW) oraz ostre zapalenie uchyłka Meckela.
Penetrujący uraz klatki piersiowej lub jamy brzusznej, w wyniku którego doszło do uszkodzenia ściany jelit.
Uszkodzenie ściany jelita w wyniku stosowania określonych grup leków, których objawy uboczne obejmują rozwój wrzodów w obrębie przewodu pokarmowego.
Przewlekłe choroby zapalne jelit, takie jak WZJG (wrzodziejące zapalenie jelita grubego), powikłana choroba uchyłkowa lub choroba Leśniewskiego-Crohna.
Niedrożność jelit rozwijająca się w zróżnicowanych mechanizmach, która może prowadzić zarówno do pęknięcia ściany jelita, jak i do rozwoju martwicy na podłożu niedokrwienia oraz związanego z nią zniszczenia struktury tkankowej.
Choroba nowotworowa jelit, zarówno pierwotna jak i rozwijająca się na skutek przerzutów.
Połknięcie ciała obcego, które uszkadza ścianę jelita prowadząc do perforacji.
Połknięcie żrących środków chemicznych –zarówno silnych zasada, jak i kwasów.
Uszkodzenia popromienne, najczęściej w przebiegu radioterapii określonych chorób onkologicznych.
Nasilone infekcje bakteryjne rozwijające się w przewodzie pokarmowym, takie jak np. dur brzuszny.
Uszkodzenia jatrogenne, czyli wywołane na skutek działania medycznego, jak np. perforacja powstała w trakcie endoskopii dwunastnicy lub też kolonoskopii.

Niezależnie od przyczyn perforacji jelita zespół objawów z nią związanych jest dość podobny. Osoby, które cierpią na różnego typu schorzenia przewlekłe predysponujące do wystąpienia tego zjawiska chorobowego powinny być szczególnie wyczulone na ich rozwój.

Perforacja jelita – objawy

Objawy perforacji jelita charakteryzują się typową ewolucją w czasie. Na początkowych etapach perforacji najbardziej znamiennym objawem jest nagły, bardzo silny, kłujący ból, który pojawia się w miejscu zależnym od lokalizacji perforacji. W przypadku perforacji wrzodu dwunastnicy do wystąpienia bólu dochodzi najpierw w nadbrzuszu, przy czym perforacja w dalszych częściach jelita wywołuje ból w okolicy uszkodzenia ściany przewodu pokarmowego. Z czasem ból staje się bardziej rozlany i zaczyna obejmować całą jamę brzuszną. Wynika to z rozległego podrażnienia otrzewnej przez treść pokarmową, która wydostaje się z uszkodzonego jelita. Do nasilenia dolegliwości bólowych dochodzi szczególnie przy próbie poruszania się oraz pionizacji.

Po około 2 godzinach od pojawienia się pierwszych dolegliwości może dochodzić do subiektywnego zmniejszenia nasilenia objawów bólowych. Jest to jednak mylące odczucie poprawy, jako że stan chorego ulega ciągłemu pogorszeniu. Z czasem do objawów bólowych mogą dołączać dolegliwości takie jak:

Nudności,
Wymioty, w których może występować krew (tzw. wymioty fusowate),
Zatrzymanie gazu i stolca,
Gorączka,
Dreszcze,
Deskowate (niezwykle silne) napięcie mięśni brzucha,
Wzdęcie jamy brzusznej,
Przyspieszenie tętna (tachykardia),
Bladość skóry oraz wzmożona potliwość,
Przyspieszenie oraz spłycenie oddechu (tachypnoe).

Nieleczona perforacja jelit prowadzi do rozwoju wstrząsu, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia chorego. Zjawisko to rozwija się zarówno w przypadku perforacji jelita grubego, jak i perforacji jelita cienkiego. W przebiegu wstrząsu dochodzi do stopniowego rozwoju niewydolności wielonarządowej, spadku ciśnienia oraz znaczącego pogorszenia stanu ogólnego pacjenta. Z tego powodu perforacja jelita wymaga natychmiastowego zgłoszenia się do szpitala oraz chirurgicznego zaopatrzenia uszkodzonej ściany jelita.

Diagnostyka perforacji jelita – badania

Wstępna diagnoza perforacji jelita stawiana jest przez lekarza na podstawie wywiadu lekarskiego (typowa progresja objawów w czasie) oraz badania przedmiotowego. W badaniu przedmiotowym możliwe jest uwidocznienie objawów otrzewnowych (wskazujących na rozwój zapalenia otrzewnej), nasilonej obrony mięśniowej, gorączki oraz osłuchowo metalicznej perystaltyki lub też całkowitego jej braku. Dodatkowo konieczne jest przeprowadzenie badania per rectum w celu oceny ewentualnego krwawienia do światła końcowego odcinka przewodu pokarmowego oraz bolesności zachyłka otrzewnej. Dokładny obraz choroby zależny jest od tego, jak dawno doszło do powstania perforacji oraz jaki czas minął zanim chory zgłosił się na szpitalny oddział ratunkowy (SOR).

Potwierdzenie rozpoznania uzyskuje się na podstawie wyników badań obrazowych, które uwidaczniają charakterystyczne dla perforacji jelita zmiany. Zazwyczaj przeprowadzane jest badanie RTG jamy brzusznej, w którym możliwe jest zaobserwowanie typowego dla perforacji objawu sierpu pod przeponą. Zjawisko to wskazuje na obecność wolnego powietrza w jamie otrzewnowej. W określonych przypadkach lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu badania CT (tomografii komputerowej) lub dodatkowym wykonaniu badania USG jamy brzusznej.

Badania laboratoryjne przeprowadzane w próbce krwi pacjenta mogą obejmować m.in. pełną morfologię krwi żylnej, oznaczenie stężenia CRP, podwójne oznaczenie grupy krwi oraz dodatkowe testy laboratoryjne, niezbędne przed wdrożeniem leczenia chirurgicznego.

Leczenie perforacji jelita

Leczenie perforacji jelita polega na interwencji chirurgicznej, która ma na celu zamknięcie otworu w obrębie ścian przewodu pokarmowego. Dokładny zakres operacji uzależniony jest od przyczyny perforacji jelita. W określonych przypadkach może występować konieczność wykonania resekcji przewodu pokarmowego. Zabieg ten polega na wycięciu części jelita. Najczęściej wykonywany jest w przypadku rozległych uszkodzeń, wystąpienia martwicy, nasilonego zakażenia oraz innych czynników uniemożliwiających przeprowadzenie ograniczonej interwencji. W tym przypadku może zostać przeprowadzone pierwotne zespolenie pozostałych końców lub też wyłonienie czasowej stomii jelitowej. Wówczas (gdy jest to możliwe) przeprowadza się odroczoną operację zespolenia jelitowego.

Dokładny zakres interwencji operacyjnej zależny jest od wielu czynników. Poza przyczyną perforacji oraz obrazem jelit w momencie przyjęcia dodatkowo wpływają na to czynniki takie jak m.in. wiek pacjenta, współwystępujące obciążenia chorobowe, ogólny stan chorego i wiele innych. Poza operacją w skład leczenia perforacji wchodzi odpowiednie nawodnienie dożylne pacjenta, wyrównanie różnego typu (wtórnych do perforacji) zaburzeń elektrolitowych, a także późniejsze stosowanie określonych leków, takich jak m.in. antybiotyki oraz leki przeciwkrzepliwe.

Perforacja jelita, a dieta

Po operacji jelita z powodu perforacji konieczne jest zachowanie diety całkowicie płynnej, przy czym na wczesnych etapach rekonwalescencji konieczne może być całkowite zaprzestanie przyjmowania pokarmów z nawadnianiem drogą dożylną. Z czasem możliwe jest wprowadzanie różnego typu półpłynnych, lekkostrawnych pokarmów, które nie będą zbytnio obciążać przewodu pokarmowego pacjenta. Powrót do przyjmowania posiłków w tradycyjnej formie jest jak najbardziej możliwy, jednak należy robić to ostrożnie, w sposób zgodny z zaleceniami lekarskimi. Dokładne informacje na temat odżywiana w okresie pooperacyjnym każdorazowo są przedstawiane przez zespół lekarski w oddziale, gdzie została wykonana operacja danej osoby.

Bibliografia:

Choroby brudnych rąk - poznaj te najczęstsze

Opryszczka narządów płciowych