Pieprzyk a czerniak. Jak odróżnić czerniaka od pieprzyka?

Pieprzyki, czyli znamiona barwnikowe, obecne są na skórze niemal każdego człowieka. Mają różne kształty oraz kolory. Niektóre z nich bywają podatne na rozwój nowotworu złośliwego, jakim jest groźny dla zdrowia i życia czerniak skóry. Jak odróżnić czerniaka od pieprzyka?

Pieprzyki – jak powstają?

Pieprzyki to małych rozmiarów, płaskie lub lekko wypukłe zmiany barwnikowe na skórze, z którymi rodzi się większość z nas (znamiona wrodzone). Wraz z biegiem czasu powstają również pod wpływem promieni słonecznych (znamiona nabyte) – melanocyty, czyli komórki pigmentowe, namnażają się i produkują większą ilość barwnika, którego zadaniem jest ochrona skóry przed szkodliwym działaniem słońca. Robi się ona brązowa, a w niektórych miejscach pojawiają się pieprzyki.

Zmiany barwnikowe w większości przypadków nie są groźne, mogą tworzyć jedynie problem estetyczny. Warto jednak uważnie je obserwować, a każdą niepokojącą zmianę zgłaszać lekarzowi dermatologowi.

Co to jest czerniak skóry?

Czerniak (łac. melanoma malignum) jest nowotworem złośliwym, powstającym w komórkach barwnikowych. Głównie kojarzony jest z chorobą skóry, jednak może rozwinąć się również w gałce ocznej lub na błonach śluzowych przewodu pokarmowego.

Niestety czerniak wykazuje się dużą złośliwością – daje szybkie przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych oraz tzw. przerzuty odległe do innych narządów, najczęściej płuc, mózgu oraz kości.

Czerniak skóry – przyczyny

Za główną przyczynę pojawienia się czerniaka skóry uważa się intensywne działanie promieniowania ultrafioletowego zarówno słonecznego, jak i pochodzenia sztucznego (solaria, łóżka opalające itp.). Bardzo niebezpieczne są oparzenia, wynikające z nadmiernego opalania skóry, do których dochodzi w okresie dzieciństwa czy w latach młodzieńczych. Osoby, które ich doświadczyły, w przyszłości narażone są w szczególny sposób na pojawienie się czerniaka skóry. Do pozostałych czynników, zwiększających ryzyko zachorowania na ten rodzaj nowotworu, należy przewlekłe drażnienie mechaniczne lub chemiczne skóry (zwłaszcza, jeśli dotyczy to znamion barwnikowych). Szczególną ostrożność powinny również zachować osoby posiadające jasny odcień skóry, rude lub blond włosy, niebieskie oczy i mające piegi – należą one do grupy ryzyka pojawienia się skórnych zmian złośliwych.

Nie bez znaczenia są również obciążenia rodzinne – prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta u osób, u których w najbliższej rodzinie zdiagnozowano czerniaka. Duża ilość pieprzyków (szczególnie atypowych) jest również czynnikiem, który może zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy skóry.

Czerniak skóry – objawy

Czerniak daje dość charakterystyczne objawy, dlatego szansa na wykrycie choroby na wczesnym etapie rozwoju jest dość duża. To ważne, aby regularnie przeprowadzać kontrolę znamion na ciele, ponieważ (jak wspomniano wcześniej) czerniak należy do grupy nowotworów złośliwych, charakteryzujących się dużą agresją – im wcześniej zdiagnozujemy schorzenie, tym większa szansa na całkowite wyleczenie.

Czy możliwe jest rozwinięcie się czerniaka z pieprzyka? Jak najbardziej. Na co więc zwracać szczególną uwagę? Czujność powinna wzbudzić każda zmiana w dotychczasowym wyglądzie znamion barwnikowych: owrzodzenie, zaczerwienienie wokół pieprzyka, sytuacja, kiedy zaczyna on krwawić, swędzieć, zmieniać swój kolor, kształt czy rozmiar. Należy pamiętać, że czerniak może pojawić się nie tylko na podłożu istniejącego znamienia barwnikowego, ale również rozwinąć się „de novo” czyli jako nowa zmiana na skórze.

Czerniak czy pieprzyk? Odpowie lekarz

Jak odróżnić czerniaka od pieprzyka? Czy zmiana na skórze ma charakter łagodny czy złośliwy? Rzetelnej odpowiedzi na te pytania może udzielić lekarz dermatolog. Dlatego w przypadku podejrzenia, że dzieje się coś niepokojącego w obrębie skóry, należy udać się do niego na wizytę. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem specjalista przystępuje do badania zwanego dermatoskopią lub dermoskopią (oglądanie zmian na ciele w dużym powiększeniu przy użyciu dermoskopu). Podobną metodą badania zmian barwnikowych, ale stwarzająca możliwość jeszcze dokładniejszego obrazowania zmiany oraz zapisywania wyników badania, jest wideodermoskopia.

W razie wątpliwości dermatolog może zlecić dodatkowe procedury diagnostyczne, do których między innymi zaliczamy:

• wycięcie zmiany i oddanie jej do badania histopatologicznego w celu oceny pod kątem złośliwej zmiany nowotworowej,
• USG regionalnego obszaru chłonnego,
• biopsję węzła wartowniczego,
• badania laboratoryjne (morfologia krwi, próby wątrobowe),
• badanie obrazowe klatki piersiowej, mózgowia czy jamy brzusznej w celu wykluczenia przerzutów (rezonans magnetyczny, RTG, tomografia komputerowa).

Po uzyskaniu potwierdzenia rozpoznania czerniaka, lekarz wprowadza terapię zgodną z oceną stopnia zaawansowania choroby. Jest to konieczne, ponieważ nieleczony czerniak nieuchronnie prowadzi do śmierci.

Pieprzyk a czerniak – jak odróżnić?

Jak wspomniano wcześniej, rzetelnej odpowiedzi na pytanie, czy w obrębie znamienia barwnikowego dzieje się coś niepokojącego, udziela lekarz. Jednak istnieje kilka cech, które zwykle odróżniają niegroźnego pieprzyka od zmiany złośliwej, na które warto zwracać szczególną uwagę.

Pieprzyki z reguły są niewielkich rozmiarów (do 6 mm), charakteryzują je regularne kształty (najczęściej są owalne lub okrągłe). Zwykle mają jednolity kolor: brązowy, czarny lub cielisty. Nie są bolesne i nie swędzą.

Sygnałem alarmowym jest pojawienie się znamion asymetrycznych, które „wylewają się” w jedną stronę, mają nieregularne brzegi i które charakteryzuje nierównomierne rozłożenie barwnika. Czerniaki często są większe niż 6 mm. Bywa, że wywołują ból oraz uczucie szczypania/swędzenia.

Pieprzyk a czerniak – warto wiedzieć!

Odróżnienie pieprzyka od czerniaka nie zawsze jednak jest łatwe – znamiona atypowe mogą przypominać czerniaki i odwrotnie: zmiana, która wygląda jak zwykły pieprzyk, może być groźnym schorzeniem. Tak naprawdę tylko badanie histopatologiczne pozwala na postawienie jednoznacznej diagnozy.

Czerniak – działania profilaktyczne

Jednym z podstawowych elementów profilaktyki czerniaka skóry jest unikanie intensywnego opalania, zwłaszcza niewskazana jest ekspozycja na słońce w godzinach od 10:00 do 16:00. Podczas korzystania z kąpieli słonecznych, wodnych czy w trakcie wędrówek górskich niezbędne jest stosowanie kosmetyków (kremów, pianek, olejków itp.) z filtrem UV. Należy również zrezygnować z opalania się w solariach.

Trzeba pamiętać również o uważnej, regularnej (minimum raz w miesiącu) samoobserwacji własnego ciała pod kątem nowych oraz istniejących zmian na skórze. Należy wiedzieć, że czerniak może pojawić się również miejscach niedostępnych dla promieniowania UV, np. w okolicy odbytu czy na wargach sromowych. Dlatego przeprowadzając kontrolę skóry, warto zwracać uwagę również na zmiany w tych obszarach. Raz w roku należy skorzystać z dermatoskopowego obrazowania skóry, które przeprowadza dermatolog.

Niektóre zmiany barwnikowe na ciele warto usunąć – decyzję o tym podejmuje lekarz. Mowa tu o pieprzykach, które np. narażone są na działanie czynników drażniących. Jeśli zlokalizowane są one w miejscu, gdzie mogą ulec mechanicznemu uszkodzeniu poprzez ucisk czy otarcie, należy je usunąć. Są to między innymi obszary skóry stóp, skóra na plecach mająca kontakt z zapięciem biustonosza, czy powierzchnia szyi przewlekle drażniona przez biżuterię lub kołnierz koszuli. Trzeba mieć na uwadze, że rany na pieprzykach, a w związku z tym często pojawiające się strupki, mogą sprzyjać rozwojowi komórek złośliwego nowotworu.

Lekarz powinien również rozważyć usunięcie zmiany, jeśli znajduje się ona w miejscu trudnym do obserwacji (jest zlokalizowana np. na wargach sromowych, owłosionej skórze głowy, w okolicy odbytu).

W zależności od rodzaju zmiany, jej wielkości oraz lokalizacji, specjalista może zaproponować laseroterapię lub chirurgiczne usunięcie znamienia z odpowiednim marginesem skóry i oddanie materiału do badania histopatologicznego.

Bibliografia:

1. Rutowski Piotr (i in.), Czerniak skóry, Onkologia w Praktyce Klinicznej – Edukacja, 2020, tom 6, nr 4, 226-234.
2. Czerniak Marek, Czerniak a pieprzyk – jak odróżnić? Online: https://www.akademiaczerniaka.pl/o-czerniaku/podejrzane-znamie-co-robic/czerniak-a-pieprzyk-jak-odroznic, dostęp: 16.06.2023.
3. Czerniak – objawy i przyczyny. Jak rozpoznać czerniaka? Online: https://consilio.pl/czerniak-objawy-i-przyczyny-jak-rozpoznac-czerniaka/, dostęp:16.06.2023.