Piersi gruczołowe – co to znaczy? 

Kobiece piersi są zbudowane z dwóch rodzajów tkanek: włóknisto-gruczołowej i tłuszczowej. W niektórych piersiach może być przewaga tkanki tłuszczowej, w innych tkanki gruczołowej i ze względu na te różnice wyróżnia się cztery typy budowy piersi:

1. Piersi składające się niemal w całości z tkanki tłuszczowej.
2. Piersi z przeważającą tkanką tłuszczową ze strukturami tkanki gruczołowej.
3. Piersi niejednorodnie gruczołowe, zbudowana w przeważającej części z tkanki włóknisto-gruczołowej z dodatkiem tkanki tłuszczowej.
4. Piersi zbudowane w przeważającej części z tkanki gruczołowej.

Lekarze radiolodzy ze względu na to, w jaki sposób piersi są widoczne na mammografii, podzielili je na dwie grupy: piersi typu A i B o przewadze tkanki tłuszczowej, na których dobrze widać zmiany nowotworowe, piersi gruczołowe C i D, których struktura na zdjęciach jest biała, podobnie jak rak, co utrudnia rozpoznanie zmian. 

Skąd mogę wiedzieć, że mam piersi gruczołowe i jaki typ badań wybrać?

Dla określenia typu piersi należy wykonać mammografię, na podstawie której lekarz radiolog określi Twój typ piersi – otrzymasz go razem z opisem badania. To pomoże ci wybrać najlepsze dla Ciebie badania obrazowe. Według najnowszych rekomendacji Europejskiego Towarzystwa Obrazowania Piersi (EUSOBI) zalecenia są następujące:

• badanie mammografem i USG dla piersi o strukturze tłuszczowej (kategorie BI-RADS A i B);
• dla piersi gruczołowych (kategorie BI-RADS C i D), standardowe badania jak USG i mammografia (zalecana jest mammografia 3D, tzw. tomosynteza) oraz dodatkowo rezonans magnetyczny piersi. 

W Holandii przeprowadzono program skrinnigowy o nazwie DENSE dla kobiet o piersiach gruczołowych. W programie najpierw zbadano je mammografem, a potem za pomocą rezonansu magnetycznego. Badanie RM wykryło dodatkowo 16,5 nowotworu/1000 badań przesiewowych. Poddanie się uzupełniającemu badaniu przesiewowemu RM zmniejszyło o 84 % częstość występowania raka interwałowego – takiego,  który pojawia się w interwale między jednym a drugim badaniem skriningowym – skutecznie zmniejszając ryzyko niedodiagnozowania. 

Częstotliwość dodatkowego badania rezonansem magnetycznym dla kobiet o typie piersi C i D jest zróżnicowana, EUSOBI zaleca wykonywanie badania co 2- 4 lata. O tym, jak często powinny być wykonywane badania profilaktyczne, decydują także dodatkowe czynniki ryzyka, które warto kontrolować z pomocą swojego lekarza. 

Od czego zależy gruczołowa budowa piersi? 

Średnio połowa kobiet ma piersi o budowie gruczołowej (typ C i D), co ma charakter dziedziczny, jest to też zależne od wieku – częściej piersi gruczołowe występują u młodszych kobiet, w wieku rozrodczym, ma to związek z dużą aktywnością hormonalną jajników. Po menopauzie gruczoły mleczne i przewody kurczą się, pozostawiając więcej tkanki tłuszczowej, co oznacza, że struktura piersi może (ale nie musi) się zmienić. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczą (HTZ) – wbrew utartym mitom – nie wpływa na zmianę gęstości piersi, może ona podwyższyć się przez pierwszych kilka miesięcy stosowania terapii, ale potem wraca do normy. Normą dla każdej z kobiet są nasze uwarunkowania genetyczne, które decydują o budowie piersi oraz o tym, w jaki sposób zmieniają się one wraz z wiekiem. 

Piersi gruczołowe a ryzyko zachorowania na raka

Na podstawie analizy badań przesiewowych wśród kobiet w stosunku do liczby zachorowań na raka piersi wskazano, że kobiety z piersiami gruczołowymi mają znacznie wyższe ryzyko rozwoju raka piersi i prawie 4-6 razy wyższe niż u kobiet z piersiami tłuszczowymi (z grupy A). Nie jest do końca jasne, dlaczego gruczołowa tkanka piersi jest powiązana z ryzykiem raka piersi. Warto pamiętać, że tylko wczesne wykrycie raka piersi pozwala na całkowite wyleczenie, a rozwój nowotworu u pacjentek przed menopauzą przebiega zwykle znacznie szybciej niż u pacjentek po menopauzie. Dlatego tak ważne jest regularne samobadanie piersi oraz wykonywanie badań profilaktycznych raz w roku.

W przypadku wątpliwości, czy jesteśmy w grupie tzw. podwyższonego ryzyka, warto porozmawiać z lekarzem, a w niektórych przypadkach wykonać testy onkogenetyczne. 

Badanie piersi rezonansem magnetycznym – przebieg 

Badanie piersi za pomocą rezonansu magnetycznego w standardowym protokole trwa około 30 minut i jest przeprowadzane z podaniem wcześniej kontrastu – środka paramagnetycznego o nazwie gadolin, który pomaga wzmocnić obraz. Środek ten jest wypłukiwany z organizmu, dlatego po każdym badaniu z kontrastem należy dużo pić. Badanie rezonansem korzysta z pola magnetycznego i fal radiowych, co oznacza, że nie mogą z niego skorzystać osoby mające rozrusznik serca, pompę insulinową lub elementy metalowe o właściwościach ferromagnetycznych (przyciąganych przez magnes). Przed badaniem należy poinformować personel medyczny o posiadaniu protez lub implantów, wiele z nich nie jest przeszkodą w wykonaniu badania.  

Optymalny czas na przeprowadzenie badania to 6-14 dzień cyklu. Do badania używa się specjalnych cewek, w których umieszcza się piersi, aby zapewnić optymalny widok badanego obszaru i nie zniekształcać go nieprawidłowym ułożeniem ciała. Leży się na brzuchu, w jednej pozycji, bez poruszania się i jest to bardzo ważne – każde poruszenie może zniekształcić obraz i dać fałszywy wynik badania. Jako że badanie rezonansem jest drogie, ale bardzo czułe i wydaje się niezastąpione w niektórych przypadkach, trwają badania nad skutecznością RM przy skróconym czasie badania. W USA na grupie 1440 kobiet z gruczołową budową piersi przeprowadzono badanie w skróconym, trwającym 10 minut protokole, które dało bardzo obiecujące wyniki: wykrywalność nowotworu na poziomie 15,2/ 1000 w porównaniu do MMG 6,2/ 1000. 

Rezonans magnetyczny piersi – wskazania

• Wskazany jako badanie przesiewowe dla kobiet o gruczołowej budowie piersi,
• dla nosicielek zmutowanego genu BRCA1 i BRCA2,
• dla kobiet, u których w rodzinie bliskie krewne zachorowały na nowotwory (nie tylko piersi) w młodym i średnim wieku (do 40. roku życia),
• dla wybranych pacjentek w trakcie diagnostyki raka piersi,
• dla kobiet po operacji – do monitoringu i ewentualnego wykrywania wznów nowotworowych po leczeniu operacyjnym.

dr Jolanta Łapczyńska