Poronienia nawykowe a genetyka

U około 20% par starających się o dziecko występują poronienia. Większość z nich ma miejsce w pierwszym trymestrze ciąży. Poronienie nawykowe definiuje się jako co najmniej trzykrotną, występującą po sobie utratę ciąży. Przyczyny poronień są bardzo różne i nie sposób wymienić wszystkich. Część z nich można powiązać z nieprawidłowościami występującymi w organizmie kobiety, inne zaś odnoszą się do zaburzeń rozwoju płodu. Bardzo ważną przyczyną poronień nawykowych są czynniki genetyczne. Czym dokładnie są poronienia nawykowe? Jakie są przyczyny poronień? Jakie badania warto wykonać przy niepowodzeniach ciążowych? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedź w poniższym artykule.

Czym są poronienia nawykowe?

Poronienia nawykowe oznaczają następującą po sobie trzykrotną utratę ciąży na różnych etapach jej rozwoju. Najczęstszą, choć nie jedyną przyczyną poronienia jest zespół antyfosfolipidowy. Inne powody obumarcia zarodka to czynniki anatomiczne, nieprawidłowości cytogenetyczne, zaburzenia hormonalne, cukrzyca, zespół policystycznych jajników.

Objawy poronienia

Objawy poronienia zależą od etapu rozwoju zarodka. Jeśli dojdzie do niego na początku ciąży, to kobieta może niczego nie zauważyć.

Symptomem utraty ciąży w pierwszym trymestrze jest krwawienie z dróg rodnych oraz ból w dolnej części brzucha, który często niesłusznie jest mylony z miesiączką. O tym, że kobieta była w ciąży, świadczy podwyższony poziom hormonu ciążowego (beta-hCG), dlatego właśnie ten stan określany jest jako ciąża biochemiczna.

Jakie są przyczyny poronień nawykowych?

Utrata ciąży może mieć miejsce z powodu nieprawidłowości występujących w organizmie ciężarnej kobiety lub w komórkach zarodka.

Do nieprawidłowości zaburzeń występujących w organizmie kobiety należą:

• wady w budowie macicy,
• obniżony poziom progesteronu,
• schorzenia autoimmunologiczne,
• nadmierna ekspozycja na stres,
• choroby zakaźne,
• przewlekłe choroby nerek,
• cukrzyca,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• niedokrwistość,
• choroby tarczycy,
• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• niektóre leki,
• ekspozycja na promieniowanie rentgenowskie i szkodliwe czynniki chemiczne,
• zmiany genetyczne.

Zaburzenia rozwoju płodu, które mogą skutkować poronieniem, to:

• nieprawidłowości chromosomalne,
• puste jajo płodowe,
• zaśniad groniasty.

Nieprawidłowości chromosomalne dotyczą około 60% wszystkich zarodków, które obumarły. Polegają one zazwyczaj na zmianie liczby chromosomów, które są letalne dla płodu. Puste jajo płodowe oznacza brak zarodka, a zaśniad to choroba trofoblastyczna związana z niewłaściwym zapłodnieniem komórki jajowej.

Czynniki genetyczne zwiększające ryzyko poronień nawykowych

Przyczyny genetyczne poronień nawykowych najczęściej są związane z nieprawidłową strukturą lub liczbą chromosomów budujących zarodek. Takie nieprawidłowości mogą powstać na etapie zapłodnienia lub podczas pierwszych podziałów komórkowych. Mogą być również odziedziczone od rodziców. Do najczęstszych zmian wpływających na obumarcie zarodka należą nieprawidłowości (inaczej aberracje) liczbowe i strukturalne chromosomów oraz mutacje, które można wykryć za pomocą testów genetycznych.

Aberracje chromosomowe

Specjaliści udowodnili, że około 90% płodów, które uległy poronieniu, ma nieprawidłowy zestaw chromosomów. Bardzo często jest to związane z wiekiem matki. U kobiet, które zdecydowały się na macierzyństwo po ukończeniu 35. roku życia, ryzyko zmian chromosomalnych u płodu znacznie wzrasta [1,2]. Dlatego tak ważne są badania w przypadku nawracających poronień.

Nieprawidłowości chromosomalne możemy podzielić na:

• Aberracje liczbowe, zmieniające liczbę chromosomów w komórkach. Są nimi trisomie (obecność trzech zamiast dwóch chromosomów w parze), monosomie (brak jednego z chromosomów w parze) oraz poliploidie (zwielokrotnienie całego zestawu chromosomów w komórce). Mogą one powstawać na skutek nieprawidłowego wytwarzania komórek rozrodczych lub w czasie pierwszych podziałów zarodka. Skutkiem aberracji liczbowych są zespoły chromosomowe, takie jak zespół Downa, Pataua, Edwardsa oraz Klinefeltera.
• Aberracje strukturalne, powstające w wyniku przemieszczenia, utraty lub naddatku materiału genetycznego. Mówimy tu o translokacji, delecji lub addycji fragmentu DNA. W niektórych sytuacjach jeden z rodziców może być nosicielem translokacji zrównoważonej, nie odczuwając żadnych objawów chorobowych. Problem zostaje zauważony w sytuacji, kiedy para zaczyna starać się o dziecko. W takiej sytuacji część gamet będzie miała nieprawidłową liczbę chromosomów.

Mutacje jednogenowe

Mutacje punktowe w jednym genie rodzica zazwyczaj nie niosą za sobą skutków klinicznych. Problem zaczyna się w momencie, kiedy dwie osoby będące nosicielami zmiany w tym samym genie starają się o dziecko. Ryzyko odziedziczenia choroby u dziecka wynosi wtedy 25%. Choroby jednogenowe to np. fenyloketonuria, mukowiscydoza czy zespół Wilsona.

Pary, u których zarejestrowano nawykowe obumarcia płodu, powinny rozważyć pakiet badań genetycznych określających ryzyko poronień.

Jakie badania warto wykonać po poronieniu?

Diagnostykę przyczyny nawracających poronień należy rozpocząć po dwóch następujących po sobie poronieniach.

Badania, które powinny zostać wykonane w przypadku poronień nawykowych, to:

• ocena kariotypu,
• badanie USG narządu rodnego kobiety,
• badanie w kierunku obecności antykoagulantu toczniowego,
• badanie genetyczne w kierunku trombofilii wrodzonej,
• badania hormonalne.

W przypadku wykrycia aberracji chromosomowych wskazana jest wizyta w poradni genetycznej.

Jakie jest ryzyko kolejnego poronienia?

Na to pytanie bardzo trudno jest udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od przyczyny, która spowodowała obumarcie płodu. W przypadku czynników genetycznych konieczne może okazać się zapłodnienie pozaustrojowe.

Jeśli zaś przyczyną nawracających poronień są zaburzenia gospodarki hormonalnej, to po korekcie takich zaburzeń para może doczekać się upragnionego potomstwa.

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. Dan Zhu, Xing Wei, Xin-Yao Zhou, et al, Chromosomal abnormalities in recurrent pregnancy loss and its association with clinical characteristics, Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 2023 Jul;40(7):1713–1720.
2. F. Popescu, C.R. Jaslow, W.H. Kutteh Recurrent pregnancy loss evaluation combined with 24-chromosome microarray of miscarriage tissue provides a probable or definite cause of pregnancy loss in over 90% of patients, Human Reproduction, 2018 Apr 1;33(4):579–587.