Prawidłowy poziom cholesterolu - jak o niego zadbać?

Redakcja Diagnostyki

12 maja 2022

Przeczytasz w 8 minut

Udostępnij

Spis treści:

Cholesterol – co to jest?
Podwyższony poziom cholesterolu – co to oznacza?
Skutki wysokich poziomów cholesterolu
Jak zbadać poziom cholesterolu? – diagnostyka
Jaka dieta na obniżenie cholesterolu?
Przygotowanie do badania cholesterolu
Bibliografia:

Obecnie często słyszy się o „złym” i „dobrym” cholesterolu. Podwyższone poziomy cholesterolu LDL (tzw. „złego” cholesterolu) występują dość często wśród ogólnej populacji. Przewlekłe utrzymywanie się tego zaburzenia związane jest ze znaczącym wzrostem ryzyka wielu groźnych chorób, w szczególności dotyczących układu sercowo-naczyniowego. Jakie mogą być przyczyny wysokiego cholesterolu oraz co zrobić, aby zadbać o powrót tych wartości do normy?

Cholesterol – co to jest?

Cholesterol to związek chemiczny zaliczany do grupy lipidów. Cholesterol pełni wiele, niezwykle istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Odpowiada on m.in. za prawidłową pracę układu hormonalnego oraz nerwowego, a także warunkuje prawidłowe formowanie błon komórkowych.

W badaniach laboratoryjnych, które mają na celu pomiar stężeń związków tłuszczowych z krwi pacjenta (lipidogram) oznaczane są poziomy cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu HDL i LDL. Oznaczenia te odnoszą się do dwóch grup lipoprotein, czyli specyficznych kompleksów białkowych odpowiedzialnych za transport tłuszczów (w tym także cholesterolu) w ludzkim organizmie. Frakcja lipoprotein HDL (high density lipoprotein – lipoproteiny o wysokiej gęstości) określana jest jako „dobry” cholesterol.

Cząsteczki tego związku są tam ściśle upakowane, w przeciwieństwie do frakcji LDL (low density lipoprotein – lipoproteiny o niskiej gęstości), czyli tzw. „złego” cholesterolu. Wysokie stężenia frakcji LDL cholesterolu stanowią istotny czynnik ryzyka dla wielu chorób, takich jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca naczyń krwionośnych oraz jej powikłania – m.in. zawał mięśnia sercowego lub udar mózgu.

Podwyższony poziom cholesterolu – co to oznacza?

Stan podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi określany jest jako hipercholesterolemia. Obecnie za wartości przekraczające normę według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego uznaje się wartości cholesterolu LDL powyżej 3 mmol/l (115 mg/dl) oraz cholesterolu całkowitego powyżej 5 mmol/l (190mg/dl). Szacuje się, że nawet u połowy polskiej populacji poziomy cholesterolu we krwi są zbyt wysokie.

Zjawisko to może mieć wiele przyczyn, najczęściej jednak związane jest z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi. Poza nieprawidłową dietą często dochodzi do tego brak aktywności fizycznej oraz siedzący tryb życia, związany z pracą zawodową. Połączenie obu tych zjawisk w dużej ilości przypadków skutkuje rozwojem nadwagi oraz otyłości. Warto zaznaczyć, że podwyższone poziomy cholesterolu obecne są częściej u mężczyzn niż u kobiet, szczególnie po 40 roku życia.

Ryzyko występowania hipercholesterolemii zwiększone jest także u pacjentów przyjmujących określone leki (np. doustne leki antykoncepcyjne) oraz chorujących na m.in. cukrzycę, niedoczynność tarczycy, lub też zespół nerczycowy. Warto pamiętać, że problem wysokiego cholesterolu może także dotyczyć osób młodych oraz szczupłych, które jednak prowadzą niezdrowy tryb życia (związany m.in. z paleniem papierosów) oraz wykazują określone predyspozycje genetyczne.

Skutki wysokich poziomów cholesterolu

Podwyższone poziomy cholesterolu są jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju licznych chorób, w szczególności dotyczących serca oraz naczyń krwionośnych. Wysokie stężenia frakcji LDL we krwi predysponują do rozwoju tzw. blaszek miażdżycowych. Są to patologiczne zmiany zlokalizowane w ścianach tętnic, które prowadzą do zmniejszenia ich światła, co znacząco utrudnia przepływ przez nie krwi. W przypadku zaawansowanej miażdżycy może dochodzić do pękania tychże blaszek oraz powstawania zatorów w naczyniach krwionośnych, co skutkuje rozwojem niedokrwienia określonych narządów w postaci np. udaru mózgu lub też zawału mięśnia sercowego (w zależności od lokalizacji zakrzepu). Stany te stanowią bezpośrednie zagrożenie życia. W przypadku braku odpowiednio szybko wdrożonego leczenia specjalistycznego mogą one prowadzić do zgonu pacjenta lub przewlekłego, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Jak zbadać poziom cholesterolu? – diagnostyka

Regularne przeprowadzanie badań kontrolnych jest podstawą właściwego dbania o własny stan zdrowia. Badanie stężeń cholesterolu we krwi zalecane jest wszystkim osobom dorosłym, szczególnie ze współwystępującymi czynnikami ryzyka. Dla zbyt wysokich stężeń cholesterolu czynniki ryzyka to m.in.:

Obciążenie rodzinne – historia występowania zaburzeń stężeń cholesterolu LDL u krewnych pacjenta,
Cukrzyca,
Nadwaga oraz otyłość,
Siedzący tryb życia,
Nieprawidłowa dieta – wysokokaloryczna z dużą ilością węglowodanów oraz tłuszczów,
Płeć męska,
U kobiet – wiek pomenopauzalny,
Przewlekły stres,
Palenie papierosów oraz innych wyrobów tytoniowych.

Podstawowym testem diagnostycznym, który pozwala na dogłębny pomiar stężeń związków tłuszczowych we krwi (w tym także cholesterolu) jest lipidogram. Podczas tego badania oznaczane są następujące parametry:

Cholesterol całkowity (CHOL),
Lipoproteiny o wysokiej gęstości (cholesterol HDL),
Trójglicerydy (TG),
Lipoproteiny o niskiej gęstości (cholesterol LDL),
Cholesterol nie-HDL (wyliczany z różnicy stężeń cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu HDL).

W określonych przypadkach lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu dodatkowych badań diagnostycznych. Dokładny zakres profilaktycznych testów laboratoryjnych zależy od uwarunkowań zdrowotnych pacjenta oraz współwystępujących obciążeń zdrowotnych.

Jaka dieta na obniżenie cholesterolu?

Dieta ma znaczący wpływ na poziomy cholesterolu w naszej krwi. Z tego powodu w wielu przypadkach możliwe jest skuteczne kontrolowanie stężeń cholesterolu poprzez odpowiednią zmianę nawyków żywieniowych oraz behawioralnych.

Podstawową zasadą przy układaniu diety na obniżenie cholesterolu jest ograniczenie obecnych w niej tłuszczów nasyconych oraz zmiana tychże na tłuszcze nienasycone. Spożywanie dużych ilości nasyconych tłuszczów przyczyna się do wzrostu stężeń „złego” cholesterolu we krwi, czyli frakcji lipoprotein LDL. Aby zadbać o niski poziom cholesterolu we krwi korzystne mogą być określone modyfikacje codziennego jadłospisu, jak np.:

Zamiana czerwonego mięsa (wieprzowiny, wołowiny) na mięso białe, czyli drobiowe,
Unikanie produktów bogatych w tłuszcze – na przykład zamiana śmietany na jogurt naturalny oraz masła na margarynę,
Unikanie żywności wysokoprzetworzonej, takiej jak m.in. fast foody lub gotowe ciasta,
Unikanie produktów zawierających olej palmowy, takich jak słone przekąski lub słodycze,
Częste spożywanie świeżych owoców i warzyw,
Włączenie do diety ryb morskich.

Podczas stosowania diety mającej na celu obniżenie cholesterolu warto pamiętać także o uwzględnieniu w niej odpowiedniej ilości błonnika oraz kontrolowaniu ilości spożywanej soli. Dobranie właściwej diety, która będzie skutecznie odpowiadała potrzebom zdrowotnym pacjenta może być dość skomplikowane samodzielnie. Z tego powodu warto rozważyć wizytę u dietetyka, który na podstawie wywiadu oraz celów pacjenta będzie w stanie ułożyć jadłospis precyzyjnie odpowiadający na potrzeby danej osoby.

Przygotowanie do badania cholesterolu

Badanie poziomu cholesterolu we krwi (lipidogram), przeprowadzane jest z próbki krwi żylnej pacjenta. Wykonanie tego typu testów diagnostycznych często wymaga określonego przygotowania. W przypadku nieprzestrzegania zaleceń przez pacjenta wyniki testu mogą być niewiarygodne, przez co nie mogą zostać wykorzystane w procesie diagnostycznym oraz może wystąpić konieczność powtórzenia badania.

Na pobranie krwi do lipidogramu nie jest konieczne przychodzenie w godzinach porannych, ani na czczo. Najnowsze badania z zakresu diagnostyki laboratoryjnej wykazały, że spożywanie posiłków przed pobraniem krwi oraz pora dnia, w której przeprowadzane jest badanie nie wpływa na wiarygodność uzyskanych wyników lipidogramu. W przypadku występowania dodatkowych lub też innych zaleceń zwianych z przygotowaniem się do badania cholesterolu pacjent powinien zostać o tym poinformowany przez lekarza.