Premenopauza - czym jest, kogo dotyczy, jak ją zdiagnozować?

Z definicji Światowej Organizacji Zdrowia menopauza jest ostatnią miesiączką, po której przez kolejne 12 miesięcy nie wystąpiło fizjologiczne (tzn. naturalne) krwawienie. W związku z powyższym premenopauza, nazywana również jako perimenopauza, jest okresem poprzedzającym menopauzę. Z jakimi objawami wiąże się premenopauza, w jakim wieku można się jej spodziewać i czy należy zwalczać jej objawy?

Premenopauza – w jakim wieku?

Wg danych statystycznych menopauza występuje najczęściej między 45 a 55 rokiem życia, średnia dla Polek to 51 lat. Zatem premenopauza jest okresem przed wystąpieniem ostatniej miesiączki, czasowo – trudnym do określenia. U niektórych kobiet pierwsze objawy sygnalizujące możliwość zbliżającej się menopauzy występują 5-6 lat wcześniej przed ustaniem krwawienia, u innych jest to okres nawet 10 lat, u jeszcze innych w ogóle niedostrzegalne są objawy premenopauzy.

Sprawdź: e-Pakiet badań dla kobiet przed, po, oraz w trakcie menopauzy.

Premenopauza objawy

Czas poprzedzający wystąpienie ostatniej miesiączki, wiąże się z szeregiem hormonalnych i metabolicznych zmian zachodzących w organizmie kobiety. Przede wszystkim dochodzi do stopniowego wygaszania czynności jajników, a co za tym idzie zmniejszenia stężenia produkowanych w nich estrogenów. Skutki wygaszania czynności jajników mogą być odczuwalne jako brak energii, który zniechęca do wykonywania dodatkowych aktywności, problemy ze snem, zaburzenia natury psychicznej, obniżenie libido i nerwowość. Poza odczuwalnym i najbardziej doskwierającym wpływem na psychiczne aspekty życia kobiety, obniżony poziom estrogenów ma niekorzystny wpływ na tempo zachodzących przemian metabolicznych. Funkcję hormonalną niewydolnych jajników stara się przejąć tkanka tłuszczowa, której ilość musi kompensacyjnie zwiększyć się (pojawia się nadwaga) po to, by wyprodukować wystarczająco dużą ilość estronu, czyli hormonu uzupełniającego działanie nieprodukowanego już estrogenu. Niekorzystnie zmienia się także profil lipidowy (wzrost stężenia cholesterolu LDL i trójglicerydów), co z kolei nasila tworzenie blaszek miażdżycowych i zwiększa ryzyko chorób sercowo – naczyniowych.

Podsumowując, do objawów premenopauzy zalicza się:

• Zmienione miesiączki – długość cyklu może się wydłużyć lub skrócić, a objętość wydalanej krwi zmniejszyć lub zwiększyć.
• Uderzenia gorąca – to nieprzyjemne uczucie przepływającego falowo przez ciało gorąca, odczuwane najczęściej w okolicy głowy i szyi. 
• Problemy ze snem – często ich przyczyną jest nadmierna potliwość, która wybudza ze snu.
• Zmiany nastroju – chwiejność emocjonalna to przede wszystkim wynik spadku estrogenów, ale także konsekwencja innych, wpływających negatywnie na psychikę objawów.
• Problemy z pęcherzem – spadek poziomu estrogenów zwiększa ryzyko i częstotliwość infekcji układu moczowego, czyli zapalenia pęcherza; u kobiet w okresie premenopauzy częściej pojawia się także problem nietrzymania moczu.
• Spadek satysfakcji seksualnej – związany jest z suchością pochwy, zanikowym zapaleniem pochwy oraz obniżonym libido.
• Utrata gęstości kości – oszacowano, że osteoporoza, czyli choroba cechująca się zmniejszoną gęstością kości i zwiększonym ryzykiem przypadkowych złamań dotyczy 30% kobiet powyżej 50 roku życia. Jej bezpośrednią przyczyną jest wygaszenie czynności hormonalnej jajników, starzenie się układu szkieletowego oraz niedobory wapnia i witaminy D3.
• Wysoki cholesterol – niższy poziom estrogenów zwiększa stężenie LDL, tzw. złego cholesterolu. Wpływa to na wzrost ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo – naczyniowego, w tym zawału serca.

Konsekwencje zmniejszonego stężenia estrogenów są dla kobiet bardziej odczuwalne, wówczas, kiedy ich tryb życia znacząco odbiegał od pojęcia „zdrowego stylu życia”.

Premenopauza a miesiączka

Jak wspomniano powyżej, w okresie premenopauzy utrzymuje się krwawienie miesięczne, jednak jego nieprzewidywalność może przyprawić o przysłowiowy zawrót głowy. Miesiączka może mieć charakter plamienia oraz mniej lub bardziej obfitego krwawienia. Krwawienia mogą mieć charakter regularny lub całkiem zdezorganizowany. Warto obserwować swoje cykle i mierzyć między nimi odległość. Co raz dłuższe przerwy między miesiączkami, trwające np. 60 dni, świadczą o późnym i zaawansowanym etapie premenopauzy i nieodległym całkowitym ustaniu krwawienia miesięcznego.

Premenopauza a ból brzucha

Premenopauza a ból brzucha? Jak najbardziej. Szereg zmian towarzyszący temu okresowi może być przyczyną bólu brzucha, podbrzusza, ale także zwiększonej tkliwości i obrzęku piersi.  

Premenopauza a płodność

W okresie premenopauzy płodność kobiety jest znacznie ograniczona, choć nie wykluczona jest możliwość zajścia w ciąże. Ponieważ występują krwawienia miesięczne, między nimi może wystąpić owulacja. Uwolnienie komórki jajowej zdolnej do zapłodnienia oraz stosunek płciowy bez zabezpieczenia mogą skutkować zapłodnieniem i powstaniem zarodka. Co ciekawe, ciąża w późnym wieku bardzo często mylona jest przez kobiety z objawami zbliżającej się menopauzy! Dlatego też, jeżeli kobieta w tym okresie chce czuć się pewnie i nie obawiać się niechcianej ciąży, bezwzględnie powinna stosować skuteczną metodę antykoncepcji.

Premenopauza – leczenie

Brak jakiejkolwiek reakcji i tolerowanie objawów menopauzy jest dużym błędem. Doskwierające kobietom objawy, wiążące się z obniżeniem poziomu hormonów płciowych wyłącznie w negatywny sposób oddziałują na psychiczne jak i fizyczne aspekty zdrowia, zatem nie należy ich lekceważyć. W momencie dostrzeżenia niepokojących objawów należy udać się do ginekologa, który wyjaśni ewentualne sposoby radzenia sobie z objawami premenopauzy oraz po zebraniu wywiadu i wykonaniu badań przepisze najbardziej przyjazną dla pacjentki farmakoterapię.

Wśród leków stosowanych do łagodzenia objawów menopauzy wymienia się:

• Leki hormonalne, mające za zadanie podniesieni poziomu estrogenów. Mogą zostać zaordynowane w postaci tabletek, plastrów, zastrzyków lub dopochwowego żelu.
• Leki przeciwdepresyjne zmniejszają dokuczliwość uderzeń gorąca oraz rozdrażnienia emocjonalnego. Poprawiają także komfort snu.

Do nieoczywistych metod radzenia sobie z premenopauzą należą metody relaksacyjne, masaże, medytacja i akupunktura. W znoszeniu doskwierających dolegliwości pomóc mogą również suplementy, zawierające zwykle estrogenny roślinne (fitoestrogeny), witaminy i minerały oraz zioła wpływające na funkcjonowanie układu nerwowego. Żeby być pewną czy stosowane przez Ciebie specyfiki nie wchodzą ze sobą w interakcję, zabierz na wizytę do lekarza wszystkie leki, suplementy i zioła, które zażywasz. Upewnij się czy można je ze sobą bezpiecznie łączyć i czy nie wchodzą ze sobą w interakcje. Łączenie kilku preparatów może prowadzić do wystąpienia groźnych działań niepożądanych, dlatego przyjmuj leki i suplementy wyłącznie z zaleceniami lekarskimi.

Autor: Dr n.med. Beata Skowron

Bibliografia:

1. Contraception During Perimenopause. Grandi G, Di Vinci P, Sgandurra A, Feliciello L, Monari F, Facchinetti F. Practical Guidance. Int J Womens Health. 2022 Jul 15;14:913-929. doi: 10.2147/IJWH.S288070. PMID: 35866143; PMCID: PMC9296102.
2. Premenopauza – problemy diagnostyczne i terapeutyczne.
   Od kiedy hormonalna terapia zastępcza, do kiedy antykoncepcja? Warenik – Szymankiewicz A, Słopień R. Ginekologia i Położnictwo 4 (10) 2008.
3. http://www.pielegniarstwo.ump.edu.pl/uploads/2015/1/93_1_55_2015.pdf
4. https://d2931px9t312xa.cloudfront.net/menopausedoctor/files/information/483/Perimenopause%20and%20HRT%20v15-03.pdf