Śluz przed okresem – kiedy występuje, co oznacza, jak odróżnić go od śluzu po zapłodnieniu?

Śluz z pochwy wydzielany jest na każdym etapie cyklu miesięcznego. Jego wygląd zależy od dnia cyklu, stężenia hormonów, stosowanej diety, stresu czy ciąży. Śluz może przybierać różne zabarwienie, konsystencję oraz strukturę. Wydzielina ta pełni wiele funkcji, a jej obserwacja dostarcza całe mnóstwo cennych informacji. czym charakteryzuje się śluz przed okresem i jak różni się od śluzu na innych etapach cyklu miesięcznego?

Śluz z pochwy – fizjologia

Śluz z pochwy (inaczej śluz szyjkowy) jest to wydzielina, która produkowana jest przez komórki szyjki macicy w wyniku zmian hormonalnych (głównie pod wpływem zmiany stężenia estrogenu
i progesteronu w cyklu menstruacyjnym). Codziennie produkowane jest od 20 do 60 mg śluzu. Produkcja ta nie odbywa się każdego dnia w jednakowej ilości. Zwiększenie objętości wydzieliny związane jest z podnieceniem seksualnym oraz z okresem okołoowulacyjnym. W każdej fazie cyklu można dostrzec znaczące różnice w wyglądzie śluzu. Główną rolą pojawiającego się śluzu jest nawilżenie pochwy, ochrona przed infekcjami oraz uszkodzeniami. Poza tym wydzielina oczyszcza pochwę. Brak śluzu lub bardzo nieznaczna jego ilość powinien być konsultowany z lekarzem. Taką sytuację określa się jako suchość pochwy, powodującą znaczny dyskomfort, utrudniającą współżycie, będącą przyczyną bolesnych otarć.

W zależności od dnia cyklu śluz przyjmuje różne zabarwienie i konsystencję. Jest to uzależnione od funkcji jaką pełni w danym momencie. Śluz inaczej wygląda przed okresem, po owulacji oraz na początku ciąży. Najlepszą porą dnia na ocenę śluzu jest poranek. Obserwacja śluzu przed okresem jest jedną z metod naturalnej antykoncepcji. Dokładne i regularne oglądanie śluzu jest elementem metody planowania rodziny, określanej jako metoda objawowo – termiczna. Na podstawie wyglądu śluzu, metoda ta pozwala określić, kiedy nastąpi owulacja i wskazuje również dni płodne i niepłodne.

Cykl menstruacyjny a produkcja śluzu

Aby mówić o zmianie wyglądu śluzu w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego należy przybliżyć, jak przebiega cykl miesięczny. Fizjologiczna menstruacja powtarza się regularnie co około 28 dni i trwa średnio 4 dni. Cykl dzieli się na 3 etapy:

1. fazę folikularną – głównym hormonem, który wzrasta w tej fazie jest estrogen;
2. owulację – głównymi hormonami, które wzrastają w tej fazie są LH (hormon luteinizujący)
   i FSH (hormon folikulotropowy);
3. fazę lutealną – głównym hormonem, który wzrasta w tej fazie jest progesteron.

Śluz z pochwy – kolor i konsystencja

Zmienność zabarwienia i konsystencji śluzu związane są z działaniem hormonów. Cykl menstruacyjny dzieli się na dwie fazy: proliferacyjną i lutealną. W każdej z tych faz dominuje inny hormon: estrogen i progesteron. Podczas cyklu menstruacyjnego wpływ na barwę pojawiającego się śluzu ma progesteron. Wraz z cyklem menstruacyjnym śluz staje się coraz bardziej gęsty, a jego zabarwienie staje się coraz bardziej mleczne. Tuż przed pojawieniem się miesiączki śluz może być biały, a nawet lekko żółty. Jest gęsty i obfity.

Charakterystyka śluzu w zależności od fazy cyklu

Na przestrzeni cyklu menstruacyjnego śluz nabiera charakterystycznych cech, m.in.:

• śluz krótko przed owulacją – jest przejrzysty i przezroczysty o wodnistej konsystencji, lekko ciągnący się, umożliwia przemieszczanie się plemników;
• śluz podczas owulacji – jest ciągnący się, o dużej wilgotności, przyjmujący konsystencję surowego białka jaja;
• śluz przed okresem:
  • bardzo gęsty, lepki, kleisty, galaretowany o zabarwieniu białym, nawet lekko żółtym, mętny, nieprzezroczysty – uniemożliwia zapłodnienie, pojawia się w nieznacznej ilości,
  • brązowy – świadczy o obecności starszej krwi w wydzielinie z pochwy, może zapowiadać zbliżający się okres lub sygnalizować zapłodnienie – zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej w ścianie macicy, powodujące krwawienie (tzw. krwawienie implantacyjne),
  • czerwony – zwiastuje początek okresu, związany jest ze złuszczaniem się śluzówki macicy.

Śluz w trakcie owulacji

Śluz płodny (tzw. śluz estrogenny) występuje w trakcie owulacji, około 14 dni przed okresem. Związany jest z dużą ilością estrogenu. Główną cechą tego śluz jest jego zasadowe pH. Dzięki temu ułatwia zajście w ciążę, umożliwiając plemnikom przemieszczanie się. Dodatkowo zwiększa szansę na ich przeżycie w drogach rodnych. Pełni również dodatkową funkcję rozrodczą – odżywia komórki jajowe oraz eliminuje słabsze plemniki. Ochrona zapłodnionej komórki jajowej (zygoty) realizowana jest poprzez zablokowanie ujścia szyjki macicy. Powstający tzw. czop śluzowy uniemożliwia również wypływanie wód płodowych w późniejszej fazie ciąży.Jednym z niecharakterystycznych objawów zajścia w ciążę jest pojawienie się większych ilości śluzu niż dotychczas. Dodatkowo wydzielina może być bardziej obfita i gęstsza. Nie jest to jednak wiarygodny objaw, na podstawie którego można potwierdzić ciążę. U każdej kobiety wygląd śluzu może być inny. O wiele dokładniejsze jest badanie poziomu beta-hCG we krwi lub wizyta u ginekologa, celem potwierdzenia ciąży.

Śluz przed okresem

Pojawienie się śluzu przed okresem to naturalna reakcja organizmu. Potwierdza prawidłowe funkcjonowanie narządów płciowych kobiety. Pojawiająca się wydzielina przed okresem uznana jest za zjawisko fizjologiczne i nie powinna być uznawana za objaw budzący niepokój.

Śluz przed okresem jest śluzem niepłodnym (tzw. śluz gestagenny). Pojawia się on pod wpływem zwiększonej ilości progesteronu w ostatnich 10 dniach cyklu menstruacyjnego, poprzedzającego krwawienie miesięczne. Progesteron jest głównym przedstawicielem grupy hormonów zwanych gestagenami. Śluz w tej fazie pełni głównie role antykoncepcyjne. Utrudnia plemnikom przemieszczanie się w drogach rodnych. Środowisko staje się bardziej kwasowe, a pH wydzieliny spada. Takie warunki nie sprzyjają przetrwaniu plemników. Uniemożliwienie dotarcia plemnikom do komórki jajowej spowodowane jest również zamknięciem ujścia szyjki macicy. Ta faza cyklu menstruacyjnego określana jest jako tzw. faza niepłodności poowulacyjnej bezwzględnej.

Śluz z pochwy – inne czynniki mające wpływ na wygląd śluzu

Podczas obserwacji śluzu zalecana jest ostrożność i rozwaga. Dużo dodatkowych czynników może wpływać na zabarwienie i konsystencję pojawiającego się śluzu przed okresem. Kiedy śluz zmienia swój wygląd warto wziąć pod uwagę takie czynniki jak:

• choroby,
• zmiany klimatu,
• stres,
• przyjmowanie leków (np. leki przeciwhistaminowe wysuszają śluz),
• nowy sposób żywienia (np. w czasie odchudzania).

Nieprawidłowy śluz przed okresem

Nieprawidłowy śluz przed okresem ma nieprzyjemny zapach i często związany jest z pieczeniem
i swędzeniem miejsc intymnych. Niepokojący zapach najczęściej świadczy o infekcji w drogach rodnych. Bardzo często taki śluz przyjmuje kolor żółty i jest grudkowaty. Gęsty szaro-biały śluz,
o twarogowej konsystencji oraz rybim zapachu może wskazywać na grzybicę pochwy lub zakażenie bakteryjne. Żółte lub zielono-żółte upławy mogą wskazywać na choroby weneryczne. Zielony kolor może oznaczać infekcję intymną, najczęściej rzęsistkiem pochwowym. Wówczas upławy są bardzo obfite, pieniste o bardzo nieprzyjemnym zapachu. Wydzielina zawierająca ropę wskazuje, że doszło do zakażenia Chlamydią. Zabarwienie czerwone, różowe lub brązowe / brunatne najczęściej związane jest z uszkodzeniem naczynia krwionośnego i wypływem krwi. Nadżerki lub mięśniaki macicy często powodują wystąpienie różowego śluzu przed okresem. Każda nieprawidłowość wyglądu śluzu powinna wiązać się z wizytą u ginekologa.

 Autor: Mgr Agnieszka Nowak

Bibliografia:

1. Cervical mucus: from biochemical structure to clinical implications. Curlin M, Bursac D. Front Biosci (Schol Ed). 2013 Jan 1;5(2):507-15.
2. Human cervical mucus: research update. Katz DF. Am J Obstet Gynecol. 1991 Dec;165(6 Pt 2):1984-6.
3. Composition and functioin of human cervical mucus. Wolf DP, Sokoloski JE, Litt M. Biochim Biophys Acta. 1980 Jul 15;630(4):545-58.
4. Biochemistry of cervical mucus. Schumacher GF. Fertil Steril. 1970 Oct;21(10):697-705.