Szybkie bicie serca – jakie badania krwi warto wykonać?

Czynność serca u osoby dorosłej pozostającej w spoczynku powinna mieścić się w zakresie 60–100 uderzeń na minutę. Gdy jest wyższa, mówi się o tachykardii. Szybkie bicie serca może być zjawiskiem fizjologicznym, np. w sytuacji narażenia na stres. Jeśli jednak przyspieszony puls czy uczucie kołatania serca występują często, konieczna staje się konsultacja z lekarzem. Sprawdź, co może powodować szybkie bicie serca i jakie badania warto wykonać!

Jakie tętno jest niepokojące?

U zdrowej, dorosłej osoby pozostającej w spoczynku czynność serca powinna mieścić się w zakresie 60–100 uderzeń/min. Gdy wartość ta przekracza 100 uderzeń/min, mówi się o tachykardii, a w przypadku spadku poniżej 60 uderzeń/min rozpoznawana jest bradykardia [1]. Podczas każdego skurczu serca do tętnic pompowana jest krew. Gdy przepływa ona przez naczynia tętnicze, wyczuwalne jest pulsowanie, czyli tętno, które można z łatwością wyczuć na nadgarstku czy w okolicy szyi. Prawidłowy puls jest zgodny z pracą serca, miarowy i porównywalny na symetrycznych tętnicach. Gdy tętno jest zbyt niskie (<60/minutę) lub zbyt wysokie (>100/minutę), należy skonsultować się z lekarzem.

Warto pamiętać, że szybkie bicie serca jest u dzieci zjawiskiem fizjologicznym, a normy częstości akcji serca są zależne od wieku. W okresie niemowlęctwa czynność serca wynosi około 100–150 uderzeń/min i w ciągu kolejnych 6 lat stopniowo się zmniejsza. Tachykardia u dzieci jest często efektem gorączki, infekcji lub odwodnienia.

Co powoduje szybkie bicie serca?

Tachykardia jest zjawiskiem fizjologicznym w przypadku narażenia na stres, ból czy podczas wysiłku fizycznego. Szybkie bicie serca występuje też u wielu kobiet w przebiegu ciąży. Zmiany zachodzące w ciele przyszłej mamy obejmują zwiększenie objętości wyrzutowej serca (ilości krwi pompowanej do tętnic w trakcie jednego cyklu pracy serca) i przyspieszenie jego rytmu. Wśród patologicznych przyczyn tachykardii wymienić należy: choroby serca, układu oddechowego, przewodu pokarmowego, nerek, zaburzenia elektrolitowe, zatrucia, choroby endokrynologiczne, hematologiczne, zakaźne.

Tachykardia w przebiegu chorób serca

Szybkie bicie serca może być jednym z objawów chorób serca, m.in.:

• zaburzeń rytmu serca, np. tachykardii nadkomorowej, tachykardii komorowej,
• zapalenia mięśnia sercowego – zwykle o etiologii wirusowej, ale mogącego być także konsekwencją infekcji bakteryjnej, infestacji pasożytniczej, procesu autoimmunologicznego, zatrucia czy radioterapii,
• tamponady serca – wzrost ciśnienia w worku osierdziowym otaczającym mięsień sercowy może być spowodowany obecnością płynu w przebiegu zakażenia, mocznicy choroby nowotworowej i chorób autoimmunologicznych. Obecność krwi w worku osierdziowym bywa konsekwencją urazu lub powikłaniem zabiegu w obrębie klatki piersiowej,
• ostrego zespołu wieńcowego, w tym zawału mięśnia sercowego – na wystąpienie choroby szczególnie narażeni są mężczyźni po 50. roku życia, osoby zmagające się z otyłością, nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, hipercholesterolemią i palacze tytoniu.

Choroby układu oddechowego

Szybkie bicie serca bywa objawem niedotlenienia (hipoksji) lub zatorowości płucnej. Na zator tętnicy płucnej szczególnie narażone są osoby z zakrzepicą żył głębokich, po przebytych operacjach ortopedycznych i zabiegach w obrębie dużych naczyń krwionośnych. Przyczyną choroby może być także przemieszczenie się do tętnicy płucnej płynu owodniowego w trakcie ciąży lub porodu.

Zaburzenia elektrolitowe i metaboliczne a tachykardia

Przyczyną tachykardii mogą być zaburzenia wodno-elektrolitowe lub metaboliczne w przebiegu wielu chorób. Przyspieszone bicie serca może być m.in. konsekwencją:

• hipoglikemii (obniżonego stężenia glukozy we krwi <70 mg/dL) – hipoglikemia jest najczęściej spowodowana stosowaniem leków, rzadziej spożyciem alkoholu, chorobą nowotworową czy przebytą operacją bariatryczną,
• odwodnienia – zmniejszenie objętości krwi, np. w przebiegu intensywnych wymiotów lub biegunki prowadzi do przyspieszenia akcji serca,
• hiperkaliemii (podwyższenia stężenia potasu we krwi >5,5 mEq/L) – może być spowodowana niewydolnością nerek, uszkodzeniem mięśni, rozpadem guza nowotworowego czy przyjmowaniem niektórych leków,
• hipomagnezemii (obniżenia poziomu magnezu we krwi <1,6 mg/dL) i hipokalcemii (obniżenia poziomu wapnia we krwi <8,5 mg/dL) – mogą być konsekwencją chorób nerek, zaburzeń wchłaniania, ostrego zapalenia trzustki i wielu innych.

Inne przyczyny szybkiego bicia serca

Spośród innych przyczyn tachykardii należy wspomnieć przede wszystkim o:

• niedokrwistości – anemia może być spowodowana niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego. Do innych przyczyn niedokrwistości należą: choroba nowotworowa, nadużywanie alkoholu czy choroby wątroby,
• nadczynności tarczycy – nadmierne stężenie hormonów tarczycy w ustroju objawia się m.in.: tachykardią, zmniejszeniem masy ciała, biegunką, drżeniem mięśni, nadmiernym poceniem się i niepokojem,
• guzie chromochłonnym – nowotwór nadnerczy wydzielający katecholaminy (adrenalinę, noradrenalinę) wywołuje: tachykardię, biegunkę, nadciśnienie tętnicze i zmniejszenie masy ciała,
• chorobach zakaźnych – szybkie bicie serca może być konsekwencją zarówno gorączki w przebiegu infekcji, jak i objawem sepsy.

Przyczyną tachykardii może być także spożywanie nadmiernej ilości kofeiny oraz przyjmowanie środków odurzających (kokainy, amfetaminy) lub niektórych leków (np. lewotyroksyny, pseudoefedryny, teofiliny).

Co zrobić, gdy serce bije za szybko?

Zbyt szybkie bicie serca warto skonsultować z lekarzem. Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń, diagnostyka tachykardii rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, dotyczącego zaobserwowanych objawów, chorób towarzyszących czy przyjmowanych leków. Po badaniu fizykalnym specjalista zleca najczęściej wykonanie badania elektrokardiograficznego (EKG) i badań dodatkowych z krwi. Obejmują one zazwyczaj:

• morfologię krwi – może wykazać cechy niedokrwistości czy stanu zapalnego,
• poziom CRP i OB – wzrost poziomu tych parametrów może wskazywać na obecność stanu zapalnego w organizmie,
• stężenie elektrolitów we krwi (sodu, potasu, wapnia, magnezu) – zaburzenia poziomu elektrolitów mogą być przyczyną arytmii serca,
• stężenie glukozy we krwi – wysoki poziom glukozy we krwi wskazuje na obecność zaburzeń metabolicznych, które mogą prowadzić do szybkiego bicia serca,
• badanie TSH, stężenia fT3, fT4 – podstawowe oznaczenia pozwalające na ocenę czynności tarczycy i wykrycie m.in. nadczynności tego gruczołu,
• stężenie troponiny I – wzrost poziomu troponiny może świadczyć o zawale mięśnia sercowego.

W zależności od objawów pacjenta i wyników badań lekarz może zdecydować o poszerzeniu diagnostyki o takie badania, jak: RTG klatki piersiowej, badanie echokardiograficzne (echo serca) czy holter EKG (całodobowe monitorowanie pracy serca).

Czy tachykardia jest groźna?

W niektórych sytuacjach tachykardia jest zjawiskiem fizjologicznym, np. w sytuacji stresowej czy podczas wysiłku fizycznego. Niegroźne jest też zwykle szybkie bicie serca u dziecka przy gorączce. Jeśli jednak tachykardia występuje w spoczynku lub towarzyszą jej inne niepokojące objawy (np. duszność, bóle w klatce piersiowej), konieczna jest wizyta w gabinecie lekarskim lub kontakt z pogotowiem ratunkowym pod numerem telefonu 999 lub 112. Brak diagnostyki i leczenia tachykardii wtórnej do innych chorób może prowadzić do poważnych powikłań – niedokrwienia mięśnia sercowego, niewydolności serca, a nawet zatrzymania krążenia.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian