Toksokaroza - przyczyny, objawy i diagnostyka

Toksokaroza jest chorobą pasożytniczą wywołaną przez larwy nicieni Toxocara canis lub Toxocara cati. Pasożyty te bytują w jelicie niektórych zwierząt, m.in. psów (T. canis) i kotów (T. cati). W zależności od zajętych narządów,  toksokaroza może przyjąć u człowieka jedną z kilku postaci – trzewną, oczną, mózgową lub ukrytą. Po czym poznać, że ma się robaki? Jak dochodzi do zarażenia larwami pasożyta? Jakie badania w kierunku toksokarozy możesz wykonać? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziesz w poniższym artykule!

Co to jest toksokaroza?

Toksokaroza jest pasożytniczą chorobą odzwierzęcą, wywołaną przez nicienie Toxocara canis lub Toxocara cati. Pasożyty te bytują w jelitach zwierząt (najczęściej psów i kotów), skąd są wydalane wraz z kałem w formie jaj zdolnych do zarażenia człowieka. W zależności od zajętych układów i narządów, w organizmie osoby chorej wyróżnia się 4 postacie schorzenia – trzewną (układową), oczną, mózgową i ukrytą.

Według ekspertów toksokaroza dotyka rocznie milionów osób na całym świecie, głównie dzieci i młodzieży w krajach tropikalnych. Pierwszy przypadek tej infestacji pasożytniczej u człowieka udokumentowano już w 1950 roku. Od tej pory zachorowania na toksokarozę stwierdzono w niemal 100 krajach.

Jak można się zarazić toksokarozą?

Toksokaroza u ludzi jest najczęściej konsekwencją spożycia jaj Toxocara spp. z zanieczyszczonej odchodami zwierząt ziemi. Może do tego dojść podczas jedzenia warzyw czy owoców „prosto z ogródka”, z powodu niedostatecznej higieny rąk, a nawet w czasie zabawy w piaskownicy, która nie jest zabezpieczona przed zwierzętami. Zarazić można się również w wyniku spożycia larw pasożyta znajdującego się w mięsie krów, owiec czy kurczaków, jeśli nie zostało ono poddane odpowiedniej obróbce termicznej.

Gdy połknięte przez człowieka  jaja Toxocara spp. przesuną się  wraz z treścią pokarmową do jelita cienkiego,  wydostają się z nich larwy. Penetrują one ścianę jelita i przedostają się do naczyń krwionośnych, skąd wraz z krwią przemieszczają się po całym organizmie. Człowiek jest żywicielem „przypadkowym”, dlatego w jego ustroju pasożyt nie osiąga formy dorosłej. W zależności od zajętego narządu, toksokarozie mogą towarzyszyć określone objawy.

Przeczytaj również: Infekcje dziecięce – choroby brudnych rączek.

Jakie objawy mogą wskazywać na toksokarozę?

Objawy toksokarozy u dorosłych i dzieci mogą różnić się w zależności od postaci choroby i zajętych narządów.

Toksokaroza trzewna (układowa)

Toksokaroza trzewna rozwija się u dzieci w wieku 2–7 lat w wyniku masywnego lub powtarzającego się zarażenia Toxocara spp. U osób dorosłych postać ta występuje sporadycznie, najczęściej w rejonie Wschodniej Azji. Toksokaroza trzewna prowadzi u większości dzieci do zapalenia wątroby, ale pasożyty mogą zająć również takie narządy, jak: serce, płuca, nerki czy mięśnie. Do jej objawów należą:

• gorączka,
• ból brzucha,
• powiększenie wątroby,
• wymioty,
• biegunka,
• zmniejszenie masy ciała,
• zmęczenie,
• kaszel, świsty oddechowe, duszność,
• bladość skóry,
• wysypka.

Toksokaroza oczna

Obecność larw Toxocara spp. w obrębie narządu wzroku prowadzi do wystąpienia objawów toksokarozy ocznej – postaci występującej zwykle u dzieci między 5. a 10. rokiem życia. W zależności od lokalizacji pasożytów w oku, mogą wystąpić takie symptomy, jak: zaburzenia ostrości widzenia, zez, zaćma czy leukokoria (biały odblask w obrębie siatkówki oka). Niekiedy dochodzi do całkowitej utraty wzroku.

Toksokaroza mózgowa (ośrodkowego układu nerwowego)

Groźne konsekwencje może nieść ze sobą toksokaroza mózgowa, która może wystąpić zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Gdy larwy Toxocara przedostają się z prądem krwi do tkanek mózgu lub rdzenia kręgowego,  powodują ich uszkodzenia i pojawienia się objawów zapalenia rdzenia kręgowego, mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych lub zaburzeń poznawczych:

• otępienia,
• obniżenia nastroju,
• osłabienia,
• bólu głowy,
• gorączki,
• światłowstrętu,
• zaburzeń widzenia,
• padaczki,
• nietrzymania stolca,
• niemożności oddawania moczu,
• zaburzeń motorycznych.

Postać mózgowa toksokarozy występuje bardzo rzadko.

Toksokaroza ukryta

Toksokaroza ukryta może dotyczyć zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Daje niespecyficzne objawy, które są często sporym wyzwaniem diagnostycznym dla lekarza. Należą do nich:

• gorączka,
• bóle brzucha,
• zmniejszenie masy ciała,
• osłabienie,
• świąd skóry,
• bóle głowy,
• bóle kończyn,
• wysypka,
• nudności, wymioty,
• kaszel, świsty oddechowe,
• zapalenie płuc,
• zapalenie gardła,
• zapalenie szyjnych węzłów chłonnych.

Postawienie prawidłowej diagnozy w toksokarozie ukrytej umożliwiają badania dodatkowe.

Jakie badania wykonać?

Z uwagi na niespecyficzne objawy rozpoznanie toksokarozy bywa trudne. Opóźnienie w postawieniu właściwej diagnozy może nieść ryzyko wystąpienia powikłań, a nawet zgonu w przebiegu choroby. Badania w kierunku toksokarozy obejmują:

• diagnostykę serologiczną – podwyższone miano przeciwciał IgG przeciwko Toxocara wskazujena obecne lub przebyte w przeszłości zarażenie tym pasożytem. Badanie jest niemal bezinwazyjne i bezbolesne – wymaga jedynie pobrania od pacjenta próbki krwi żylnej;
• bezpośrednie badanie mikroskopowe – jest „złotym standardem” w diagnostyce toksokarozy. Umożliwia wykrycie larw pasożyta w badanym materiale (fragmencie tkanki pobranej podczas biopsji, płynie mózgowo-rdzeniowym);
• badania technikami molekularnymi, najczęściej PCR (reakcję łańcuchowej polimerazy) – pozwalają na wykrycie materiału genetycznego Toxocara.

U osób zmagających się z toksokarozą w morfologii krwi często stwierdza się leukocytozę (podwyższony poziom leukocytów, czyli białych krwinek) i eozynofilię (podwyższony poziom eozynofilów, czyli granulocytów kwasochłonnych). W zależności od prezentowanych objawów, u osób chorych wykonuje się również badania obrazowe danej okolicy ciała – rezonans magnetyczny, tomografię komputerową, USG czy RTG.

Czy toksokaroza jest groźna?

Rokowanie u osób z toksokarozą jest zwykle dobre. U niektórych osób może dojść jednak do groźnych dla zdrowia, a niekiedy nawet życia, powikłań – utraty wzroku, zaburzeń poznawczych, padaczki, zapalenia mięśnia sercowego czy zapalenia płuc. Pamiętaj, że wczesne rozpoznanie i leczenie choroby zwiększa szansę na pełen powrót do zdrowia!

Autor: lek. Agnieszka Żędzian