Torbiel włosowa – co to za choroba?

Torbiel włosowa, inaczej zatoka włosowa (cystis pilonidalis), to rodzaj łagodnej zmiany skórnej, która najczęściej występuje w warstwie skóry zwanej skórą właściwą. Jest to rodzaj cysty skórnej, która może występować w różnych miejscach na ciele, gdzie występują włosy. Ta rzadka przypadłość dotyka mniej niż 1% społeczeństwa. Co jest charakterystyczne dla torbieli włosowej?

Torbiel włosowa – czy jest groźna?

Torbiel włosowa zazwyczaj jest zmianą łagodną, czasami może wywoływać jednak pewne niepokoje i wymagać interwencji medycznej.

Rozwój torbieli włosowej następuje wtedy, gdy ujście mieszków włosowych lub gruczołów łojowych zostaje zablokowane. To prowadzi do zatrzymania się normalnej produkcji sebum oraz nadmiernego gromadzenia się komórek naskórka i włosów w worku cebulki włosowej.

Mężczyźni doświadczają torbieli włosowatej ponad dwukrotnie częściej niż kobiety. Główna grupa pacjentów to przeważnie osoby w wieku od 15 do 30 lat. Zauważalnie częściej występuje u jednostek należących do rasy kaukaskiej, zwłaszcza u mężczyzn o wyraźnie silnym owłosieniu.

Czynniki ryzyka związane z wystąpieniem torbieli włosowej to najczęściej:

1. Nadwaga i otyłość (BMI > 25 kg/m^2): osoby z nadwagą lub otyłością są bardziej podatne na rozwój tej choroby. Nadmierne obciążenie dla obszaru pośladkowego może sprzyjać powstawaniu tej schorzenia.
2. Siedzący tryb pracy i życia: długi czas spędzony w pozycji siedzącej może zwiększać ryzyko wystąpienia torbieli włosowej. Stałe naciski i tarcia w obszarze kości ogonowej mogą sprzyjać rozwinięciu się torbieli włosowej kości ogonowej.
3. Płeć męska: Występuje znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet. To zjawisko sugeruje, że płeć męska może być jednym z istotnych czynników ryzyka.
4. Gęste owłosienie i gruba skóra: Silne owłosienie w okolicy pośladkowej oraz gruba skóra mogą sprzyjać utkaniu się włosów i zwiększać ryzyko tworzenia się torbieli włosowej.
5. Zaniedbania higieniczne okolicy odbytu: Brak odpowiedniej higieny w obszarze odbytu może prowadzić do nagromadzenia się bakterii i substancji zanieczyszczających, co z kolei zwiększa ryzyko rozwoju tej schorzenia.
6. Obniżona odporność, np. w przebiegu cukrzycy: Osoby z obniżoną odpornością, na przykład związanej z chorobami takimi jak cukrzyca, mogą być bardziej narażone na infekcje.

Rozpoznanie tych czynników ryzyka może pomóc w identyfikacji osób bardziej narażonych na rozwój torbieli włosowej oraz w podjęciu działań profilaktycznych w celu minimalizacji ryzyka wystąpienia tego schorzenia.

Torbiel włosowa – objawy

Zatoka włosowa, wywołana przez bakterie beztlenowe, prowadzi do infekcji i stanu zapalnego, na który organizm reaguje poprzez mobilizację białych krwinek w celu zwalczania bakterii. W wyniku tego procesu tworzą się przestrzenie z jednym lub wieloma otworami, przez które uwalnia się ropa zawierająca obumarłe komórki oraz resztki tkanek. Dodatkowo, podrażnione zakończenia nerwowe wywołują obrzęk, zaczerwienienie i ból w okolicy pośladków. U niektórych pacjentów te zmiany chorobowe mogą skutkować gorączką i dreszczami.

Początkowe objawy torbieli włosowej mogą przypominać inne schorzenia, dlatego przed ustaleniem ostatecznej diagnozy lekarz musi wykluczyć możliwość przetoki odbytu, czyli zapalenia związane z nieanatomicznym połączeniem kanału odbytu z powierzchnią skóry. Podobne zmiany skórne mogą występować także w przypadku ropni odbytu, gruźlicy czy choroby Leśniowskiego-Crohna. W większości przypadków ostateczne potwierdzenie diagnozy uzyskuje się poprzez badanie ultrasonograficzne (USG).

Torbiel krzyżowo-guziczna zazwyczaj zaczyna się od niewielkiej zmiany zapalnej w okolicy pośladkowej. Charakteryzuje się ona wieloma otworkami w skórze, które są ujściami torbieli włosowatej. Pojedyncze włoski o zmienionej strukturze wystają z tych otworów. W początkowej fazie choroby może pojawić się tkliwość podczas korzystania z toalety oraz niewielki wyciek ropnej wydzieliny. Niemniej jednak wielu pacjentów może nie odczuwać żadnego dyskomfortu w tym okresie.

W miarę postępu choroby, zmiana ta może szybko przechodzić w ropień, czyli ostre zapalenie. Ropa gromadząca się bezpośrednio pod skórą powoduje powstanie bolesnego, zaczerwienionego i wyraźnie podgrzanego guzka. W tym stadium pacjenci doświadczają znacznego dyskomfortu i ciągłego bólu, czasem towarzyszącego objawom ogólnym, takim jak gorączka i dreszcze.

Torbiel włosowa – czy samo przejdzie?

Pacjent, który zmaga się z łagodną, mało objawową postacią torbieli włosowej, może podejmować samodzielne działania w celu redukcji ryzyka stanu zapalnego. Może to obejmować usuwanie włosków za pomocą pęsety po wcześniejszym zdezynfekowaniu skóry lub regularne przeprowadzanie depilacji laserowej. Takie działania mają na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia stanu zapalnego wokół mieszka włosowego, a co za tym idzie, ryzyka powstania bolesnego ropnia. Ważne jest również utrzymanie codziennej higieny, kontrola masy ciała oraz preferowanie ubrań wykonanych z przewiewnych tkanin.

W przypadku pojawienia się ropnia, czyli bolesnego skupiska ropy pod skórą, zaleca się konsultację z lekarzem i umówienie terminu na odpowiedni zabieg. W celu złagodzenia objawów bólowych, gorączki oraz spowolnienia postępu stanu zapalnego, a tym samym zmniejszenia ciśnienia w obszarze ropnia, można stosować leki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, oraz lokalnie stosować zimne okłady. Te metody mogą przyczynić się do złagodzenia dolegliwości oraz zmniejszenia ryzyka pęknięcia ropnia przed planowanym zabiegiem chirurgicznym.

Torbiel włosowa – leczenie chirurgiczne

Istnieje szereg metod leczenia zabiegowego i operacyjnego torbieli włosowej. Wybór odpowiedniej metody zależy od różnych czynników, takich jak nawrotność zmiany, jej lokalizacja, wielkość czy obecność ropnia.

W przypadku pojawienia się ropnia, leczenie zabiegowe staje się niezbędne. Najprostszą metodą jest wykonanie nacięcia i drenażu ropnia, jednocześnie płukanie obszaru i usuwanie ewentualnie wrośniętych włosów. Taki zabieg może być przeprowadzony ambulatoryjnie, przy użyciu znieczulenia miejscowego, co pozwala pacjentowi uniknąć konieczności pozostawania w szpitalu.

Pęknięcie ropnia stanowi pilne wskazanie do natychmiastowej interwencji chirurgicznej. W okresie oczekiwania na zabieg, nie zaleca się przemywania powstałej rany wodą utlenioną, ponieważ może to uszkodzić komórki organizmu i zakłócić proces gojenia. W przypadku konieczności dezynfekcji, można skorzystać z aptecznego preparatu dezynfekującego, który eliminuje drobnoustroje chorobotwórcze bez negatywnego wpływu na pacjenta.

Dodatkowo, zabiegi chirurgiczne mogą być przeprowadzane jeszcze przed pojawieniem się ropnia, jeżeli torbiel włosowa powoduje dyskomfort pacjenta. Mniej inwazyjne procedury obejmują poszerzenie ujścia zatoki włosowej wraz z usunięciem skóry wokół mniejszych ujść torbieli. Następnie rana jest oczyszczana i poddawana obróbce laserowej. Ta metoda cechuje się krótkim okresem rekonwalescencji, a pacjent może wrócić do domu tego samego dnia.

Torbiel włosowa – operacja 

Istnieje różnorodność metod leczenia torbieli włosowej, z których żadna nie jest idealna. Wiele z nich wiąże się z długotrwałym procesem gojenia rany i stosunkowo wysokim ryzykiem nawrotów, osiągającym około 10% w przypadku prostego wycięcia.

Wycięcie torbieli włosowej z zastosowaniem tzw. płata Limberga pozwala na szerokie usunięcie torbieli wraz z otaczającymi zdrowymi tkankami, co znacząco zmniejsza ryzyko nawrotów (poniżej 1%). Utworzony ubytek w skórze i tkance podskórnej jest wypełniany płatem skórno-podskórno-powięziowym. Procedura trwa zazwyczaj około 50 minut, a dren pozostaje w ranie przez około 24 godziny. Rana jest zamykana pierwotnie i bez napięcia, co przyspiesza proces gojenia do 2-3 tygodni. Chociaż blizna pooperacyjna jest większa, ostateczny efekt kosmetyczny jest satysfakcjonujący. Przed przystąpieniem do operacji zaleca się depilację obszaru torbieli.

Metoda ta jest szczególnie skuteczna w leczeniu dużych i średnich torbieli, również tych nawrotowych. Ostateczną decyzję dotyczącą rodzaju zabiegu najlepiej jest podejmować podczas konsultacji lekarskiej.

Leczenie operacyjne może być podzielone na metody klasyczne, takie jak zaszycie rany w linii pośrodkowej po zabiegu lub pozostawienie rany otwartej, oraz zaawansowane, które obejmują przesunięcie płata skórnego lub plastykę skóry.

Metody klasyczne mogą być związane z dłuższym okresem rekonwalescencji, nawet do 3 miesięcy w przypadku pozostawienia rany otwartej. Z tego powodu w praktyce klinicznej coraz częściej preferuje się operacje zaawansowane, różniące się lokalizacją cięcia i rozmiarem rany. Pacjenci poddani tym procedurom zazwyczaj pozostają w szpitalu do 3 dni. Okres rekomendowanego ograniczenia aktywności fizycznej wynosi około dwóch tygodni. Częstotliwość nawrotów waha się w granicach kilku procent, zależnie od zastosowanej metody.

Warto podkreślić, że wybór konkretnego podejścia terapeutycznego zależy od indywidualnych cech przypadku oraz oceny lekarza specjalisty. Wdrażanie leczenia w odpowiednim czasie, zwłaszcza w przypadku obecności ropnia, jest kluczowe dla skutecznego zarządzania torbielą włosową.

Torbiel włosowa – powikłania

Torbiel włosowa może prowadzić do różnych powikłań, a jednym z nich jest wytworzenie się przetoki skórnej. Zapadnięcie ujścia przetoki może skutkować rozprzestrzenianiem się stanu zapalnego w tkance podskórnej. Objawia się to powstawaniem guzowatych nacieków umiejscowionych w skórze i tkance podskórnej.

Innym częstym powikłaniem torbieli włosowej są nawroty ostrych stanów zapalnych. Ponadto, może dochodzić do powstawania ropni, które, jeśli nie są leczone, mogą prowadzić do perforacji otaczających tkanek i utworzenia perforacji odbytu.

Niewłaściwe leczenie ropnia może skutkować powstaniem przetoki odbytu. Rosnące ciśnienie związane z rozwijającym się stanem zapalnym może prowadzić do perforacji otaczających tkanek. Długotrwały stan zapalny w obszarze torbieli włosowej może również skutkować poważnym skutkiem ubocznym, jakim jest rak płaskonabłonkowy. Dotyka on jednak około 0,1% pacjentów. W większości przypadków są to osoby zakażone wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) i/lub poddane terapii immunosupresyjnej.

Mgr Aleksandra Rutkowska