Wirus EBV – co to jest? Leczenie, objawy, przebieg infekcji

Wirus EBV, czyli inaczej wirus Epsteina-Barr, należy do powszechnych i wysoce zaraźliwych patogenów. Wirus EBV rozprzestrzenia się poprzez płyny ustrojowe, zwłaszcza ślinę. Niektóre przypadki zakażenia wirusem EBV mogą prowadzić do mononukleozy, inne przebiegają bezobjawowo, a w rzadkich przypadkach mogą prowadzić nawet do nowotworów. Leczenie zakażenia ma na celu złagodzenie objawów wirusa, jednak osoba zakażona wirusem EBV pozostaje z jego utajoną, w sensie uśpioną postacią do końca życia.

Wirus EBV – co to jest? 

EBV to rodzaj wirusa opryszczki zwany herpeswirusem 4, należy do rodziny Herpesviridae. Nazwa wirusa pochodzi od nazwisk jego odkrywców – Epsteina i Barr. Co ciekawe, odkrywcy wirusa to mężczyzna i kobieta, stąd prawidłowo nazwę wirusa powinno się czytać właśnie Epsteina-Barr, a nie jak powszechnie się przyjęło – Epsteina-Barra.

Wyróżnia się dwa podtypy wirusa – typ A i typ B. Ten drugi występuje głównie w Afryce i u osób leczonych lekami obniżającymi odporność. Wirus EBV, jak inne wirusy z rodziny Herpesviridae, po wywołaniu zakażenia pierwotnego (pierwszego w życiu kontaktu z wirusem) pozostaje w organizmie do końca życia w postaci utajonej (tzw. latentnej) – nie dając żadnych objawów. Okresowo, najczęściej w stanach spadku odporności, reaktywuje się i jest wydalany w ślinie, wydzielinie dróg oddechowych.

Większość przypadków zakażenia wirusem Epsteina-Barr dotyczy dzieci, nastolatków i młodych dorosłych, jednak osoby w każdym wieku mogą zarazić się wirusem. Wirus Epsteina-Barr należy do bardzo rozpowszechnionych patogenów. Szacuje się, że około 50% wszystkich dzieci do 5. roku życia i około 95% dorosłych w Europie doświadczy w ciągu swojego życia zakażenia wirusem EBV. Infekcje wirusem EBV, zwłaszcza u młodzieży i młodych dorosłych, mogą prowadzić do mononukleozy zakaźnej (choroba EBV). 

Wirus Epsteina-Barr jest zaraźliwy i łatwo rozprzestrzenia się poprzez ślinę (plwocinę). Wirusem EBV można zarazić się, dotykając przedmioty mające kontakt ze śliną osoby zakażonej. Większość ludzi zaraża się wirusem EBV, pijąc z tej samej szklanki lub całując osobę zarażoną wirusem. Stąd też mononukleozę nazywa się „chorobą pocałunków”. 

Zaraźliwość wirusa EBV. Czy wirus Epsteina-Barr jest bardzo zaraźliwy?

Wirus Epsteina-Barr jest zaraźliwy. Może on rozprzestrzeniać się w okresie inkubacji (momentu, od którego dana osoba jest narażona na wirusa do momentu wystąpienia objawów), który trwa od czterech do sześciu tygodni.

Wirus łatwo rozprzestrzenia się poprzez ślinę i flegmę, jednak może rozprzestrzeniać się także poprzez inne płyny ustrojowe, takie jak sperma czy krew. W związku z tym od osoby zakażonej wirusem EBV można zarazić się poprzez:

• kaszel lub kichanie,
• całowanie,
• kontakt seksualny (nasienie),
• dzielenie się przedmiotami, takimi jak szczoteczka do zębów, przybory kuchenne czy kubek,
• dotykanie przedmiotów, które dziecko mogło włożyć do ust lub na które się śliniło.

Jeśli jedna osoba zakażona jest wirusem EBV, nie musi wcale wykazywać objawów, aby przekazać wirusa innej osobie. Gdy infekcja EBV została już „złapana”, będzie ona w organizmie zakażonego w stanie utajenia (uśpienia lub nieaktywności). 

Pewne zdarzenia mogą wywołać przebudzenie (reaktywację) wirusa EBV i spowodować zarażenie innych osób, potencjalnie powodując objawy u nowozakażonej. Zdarzenia mogące wywołać reaktywację EBV obejmują:

• stres,
• osłabienie układu odpornościowego,
• menopauzę lub zmiany hormonalne.

Zakażenie wirusem EBV – objawy

Objawy mają różne nasilenie u każdej osoby, u której zdiagnozowano wirusa Epsteina-Barr. Symptomy zakażenia wirusem EBV mogą obejmować:

• ból gardła i zapalenie gardła z obrzękiem, a czasami nawet rozległy nalot na migdałkach;
• zmęczenie lub uczucie osłabienia;
• gorączkę, często bardzo wysoką;
• powiększenie i bolesność węzłów chłonnych w okolicy głowy i szyi;
• wysypkę na skórze;
• powiększoną śledzionę i wątrobę;
• uogólnione powiększenie węzłów chłonnych;
• nieżyt nosa (katar) z upośledzeniem jego drożności;
• wybroczyny na podniebieniu;
• senność i apatia.

Dzieci zakażone wirusem Epsteina-Barr, albo nie wykazują objawów zakażenia, albo ich objawy są podobne do krótkich i ostrych chorób, takich jak przeziębienie lub grypa. Nastolatki i dorośli, którzy zarazili się wirusem, mogą przejawiać objawy infekcji od tygodnia do czterech tygodni, jednak objawy, zwłaszcza takie jak zmęczenie, mogą utrzymywać się nawet do kilku miesięcy (tzw. zespół przewlekłego zmęczenia).

Po zarażeniu wirusem Epsteina-Barr infekcja przechodzi w stan uśpienia. W przypadku osłabienia układu odpornościowego infekcja może się jednak obudzić (reaktywować). Czasami wirus nie powoduje żadnych objawów, jednak pozostaje zaraźliwy dla innych osób.

EBV – choroby. Jakie choroby związane z wirusem EBV? 

Do chorób powiązanych z zakażeniem wirusem Epsteina-Barr należą między innymi: 

• mononukleoza zakaźna (ostre zapalenie gardła), 
• różne niezłośliwe, przednowotworowe i złośliwe choroby limfoproliferacyjne (rozrostowe krwi i układu chłonnego), takie jak chłoniak Burkitta, limfohistiocytoza hemofagocytarna i chłoniak Hodgkina, oraz nowotwory, takie jak rak żołądka i rak nosogardła;
• stany związane jednocześnie z EBV oraz z ludzkim wirusem niedoboru odporności (wirusem HIV), takie jak leukoplakia włochata i chłoniaki ośrodkowego układu nerwowego.

Uważa się, że około 200 000 przypadków raka na całym świecie rocznie można przypisać wirusowi EBV, a duże badanie z 2022 r. (populacja 10 milionów w ciągu 20 lat) wykazało, że EBV należy do przyczyn stwardnienia rozsianego, przy czym stosunkowo świeże zakażenie EBV powoduje 32-krotny wzrost ryzyka rozwoju stwardnienia rozsianego. 

Diagnoza zakażenia wirusem EBV. Jak zdiagnozować zakażenie wirusem EBV? 

Postawienie diagnozy zakażenia wirusem Epsteina-Barr może być trudne, ponieważ objawy jego zakażenia są bardzo podobne do innych powszechnych chorób. Lekarz podczas wizyty może zapytać o objawy, długość ich trwania oraz o potencjalny kontakt z kimkolwiek, kto mógł mieć wirusa.

W przypadku podejrzenia mononukleozy zapalnej bardzo ważna jest ocena obrazu morfologicznego krwi obwodowej. Charakterystyczne jest zwiększenie liczby krwinek białych, z obecnością tzw. limfocytów atypowych, czyli monocytów. 

Jakie testy mogą postawić diagnozę zakażenia wirusem Epsteina-Barr?

Aby potwierdzić diagnozę, należy przeprowadzić badanie laboratoryjne krwi, czyli test na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi EBV. Podczas tego badania pobierana jest próbka krwi, która poddawana jest analizie pod kątem obecności specyficznych przeciwciał. Konieczne może być powtórzenie testu od ok. 10 dni do dwóch tygodni po pierwszym teście, ponieważ przeciwciała mogą nie pojawić się od początku występowania objawów.

Wirus EBV – leczenie. Jak wyleczyć wirusa Epsteina-Barr? 

Leczenie EBV jest leczeniem objawowym, które ma na celu złagodzenie objawów związanych z infekcją. Leczenie to obejmuje:

• utrzymanie odpowiedniego nawodnienia i wypijanie dużej ilości płynów (ok. 2,5 l wody dziennie),
• odpoczynek i pozostawanie w domu,
• przyjmowanie leków dostępnych bez recepty celem zbicia gorączki i zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz gorączki (np. paracetamol lub ibuprofen).

Aby zapobiec pogorszeniu się objawów, ważne jest zapewnienie wystarczającej ilości odpoczynku. Szczególnie ważne jest unikanie nadmiernej aktywności fizycznej, która może prowadzić do pęknięcia śledziony, jeśli wirus spowodował jej powiększenie.

Jak szybko po rozpoczęciu leczenia objawowego pacjenci czują się lepiej?

Osoby zakażone wirusem Epsteina-Barr, u których wystąpią objawy, zwykle zaczynają odczuwać poprawę po ok. tygodniu od rozpoczęcia leczenia, a znaczną poprawę odczuwają po dwóch do czterech tygodniach od początku wystąpienia objawów (np. bólu gardła). U niektórych osób uczucie dużego zmęczenia może utrzymywać się przez kilka tygodni lub miesięcy po wystąpieniu pierwszych objawów infekcji.

Jak zapobiegać zakażeniu wirusem Epsteina–Barr?

Ponieważ nie ma szczepionki na wirusa Epsteina-Barr, można jedynie podjąć kroki, aby zapobiec zakażeniu wirusem poprzez:

• niedzielenie się jedzeniem i napojami z innymi osobami, a w szczególności z osobą, o której wiadomo, że zakażona jest wirusem;
• niecałowanie się w szczególności z osobami, o których wiadomo, że zakażone są wirusem;
• niedzielenie się szczoteczką do zębów z innymi osobami, a w szczególności z osobą, o której wiadomo, że zakażona jest wirusem;
• stosowanie zabezpieczeń podczas stosunków seksualnych z innymi (zwłaszcza nowopoznanymi) osobami, a w szczególności z osobą, o której wiadomo, że zakażona jest wirusem;
• mycie rąk po dotknięciu czegoś pokrytego śliną i niezbliżanie rąk do ust po dotknięciu przedmiotu, na którym znajduje się ślina lub ślina.

Czy istnieje lekarstwo na wirusa Epsteina-Barr?

Nie ma lekarstwa na wirusa Epsteina-Barr i nie ma szczepionki zapobiegającej rozprzestrzenianiu się wirusa. Leczenie ma na celu złagodzenie objawów wirusa, które powinny ustąpić po dwóch do czterech tygodniach od rozpoczęcia leczenia.

Po objawowej infekcji wirus żyje w organizmie w stanie uśpienia (uśpienia), co oznacza, że może się reaktywować i obudzić, jeśli zostanie wyzwolony poprzez stres lub osłabiony układ odpornościowy.

Czy można chodzić do pracy lub szkoły, jeśli ma się infekcję wirusem Epsteina-Barr?

Jeśli u pacjenta występują objawy infekcji wirusem Epsteina-Barr lub mononukleozy, powinien on unikać chodzenia do szkoły, pracy lub uczęszczania na wydarzenia, podczas których ma się bliski kontakt z innymi, ponieważ choroba ta jest wysoce zaraźliwa.

Lek. med. Katarzyna Lizak