Wszawica u dzieci – jak leczyć?

Wszawica owłosionej skóry głowy stanowi powszechny na całym świecie problem zdrowotny, dotykający szczególnie dzieci w wieku szkolnym. Dolegliwość ta nie jest bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i nie wiąże się z transmisją chorób zakaźnych, lecz wymaga natychmiastowej reakcji ze strony rodziców. W przypadku wykrycia we włosach dziecka tych niewielkich pasożytów istnieje konieczność szybkiego wdrożenia leczenia, aby zminimalizować ryzyko ich dalszego przenoszenia. Jak skutecznie zapobiegać wszawicy? Jakie leczenie podjąć po znalezieniu wszy na głowie swojego dziecka?

Czym jest wszawica?

Wszawica to choroba pasożytnicza wywołana obecnością wszy – niewielkich, bezskrzydłych stawonogów, żywiących się ludzką krwią. Dotyczy ona najczęściej skóry głowy, lecz może obejmować także inne owłosione partie ciała. Wszy nie posiadają zdolności latania ani skakania, lecz jedynie szybkiego pełzania z jednej głowy na drugą. Pasożyty składają jaja, zwane gnidami, które przytwierdzane są do trzonu włosów żywiciela przy pomocy klejącej substancji, uniemożliwiającej ich usunięcie podczas intensywnego poruszania głową.
W zależności od czynnika wywołującego chorobę, wszawicę można podzielić na:

• Wszawicę głowową – wywołaną obecnością wszy Pediculus humanus capitis, bytujących na skórze głowy;

• Wszawicę odzieżową – wywołaną obecnością wszy Pediculus humanus corporis,żyjących w szwach ubraniowych oraz załamaniach tkanin;

• Wszawicę łonową – wywołaną obecnością wszy Pthirus pubis przytwierdzających się do włosów okolic łonowych oraz podbrzusza.

Wszawica u dzieci – skąd się bierze?

Obecność wszy nie jest związana z brakiem higieny, lecz z niedostateczną wiedzą na temat rozprzestrzeniania się i skutecznego zwalczania choroby. Problem ten może przytrafić się każdemu, niezależnie od płci czy statusu społecznego. Zarażenie następuje najczęściej w dużych skupiskach ludzi, gdzie istnieje możliwość kontaktu z owłosioną skórą głowy osoby zarażonej. Do czynników sprzyjających rozprzestrzenianiu się wszawicy należą:

1. Bezpośredni kontakt – wszy przenoszone są głównie poprzez bezpośredni kontakt z owłosioną skórą głowy osoby zarażonej (kontakt „głowa-głowa” lub „włosy-włosy”);

• Przedmioty osobiste – wszawica może również rozprzestrzeniać się poprzez wspólne korzystanie ze szczotek, gumek do włosów, grzebieni, nakryć głowy, ręczników czy poduszek. Wszy mogą tymczasowo przenosić się na różnego rodzaju przedmioty, lecz poza skórą głowy mogą przetrwać jedynie od 24 do 48 godzin. Prawdopodobieństwo przeniesienia wszy głowowej w warunkach domowych poprzez korzystanie ze wspólnych przedmiotów jest możliwe, lecz mało prawdopodobne;

• Środowisko o dużej liczbie osób – wszawica rozprzestrzenia się szybciej w miejscach, gdzie duża liczba osób przebywa blisko siebie. Najczęściej ma to miejsce w przedszkolach, szkołach, akademikach czy domach opieki;

• Zaniedbania sanitarne – pomimo, że wszawica nie jest bezpośrednio związana z brakiem higieny osobistej, przepełnione i zaniedbane przestrzenie użytku publicznego tj.: bawialnie, kina czy transport publiczny, mogą zwiększać ryzyko zakażenia;

• Niska świadomość – objawy wszawicy zwykle nie są odczuwalne od razu, w związku z czym dzieci nie są świadome obecności wszy na swojej głowie. Brak wczesnego wykrycia i wdrożenia skutecznego leczenia sprzyja dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.

Wszawica u dzieci – jak wygląda?

Objawy wszawicy są ściśle powiązane z cyklem rozwojowym pasożyta, w związku z czym choroba początkowo może nie dawać natychmiastowych symptomów. Świąd oraz podrażnienia nasilają się z czasem, w miarę postępu zakażenia.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/jak-wykryc-nieproszonego-goscia-w-przewodzie-pokarmowym/

Typowe objawy wszawicy głowowej u dzieci obejmują:

• Obecność jaj (gnid) – samice wszy składają gnidy blisko skóry głowy, co związane jest z koniecznością utrzymania ciepła niezbędnego do ich wyklucia. Jaja kamuflowane są przy nasadzie włosów, zwłaszcza za uszami i w okolicy karku. Najbardziej widoczne stają się puste osłonki gnid o jasnym zabarwieniu, które wraz ze wzrostem włosa oddalają się od skóry głowy dziecka;

• Obecność dorosłych wszy oraz nimf – po 6-10 dniach z jaj wykluwają się nimfy, które z czasem przeobrażają się w dorosłego osobnika. Są one morfologicznie podobne do postaci dorosłej, a ich wielkość jest porównywalna z główką od szpilki. Ciało dorosłej wszy osiąga długość 2-3 mm i zwykle posiada ciemnobrązowy lub szaro-biały kolor;

• Świąd – najczęstszym objawem wszawicy jest intensywne swędzenie skóry głowy, szyi oraz okolic uszu, które zakłóca codzienne funkcjonowanie i powoduje dyskomfort. Świąd wywołany jest podrażnieniem zakończeń nerwowych obecnych w skórze przez ślinę pasożytów;

• Rany na skórze głowy, szyi i ramionach – intensywne drapanie może doprowadzić do powstania podrażnień oraz ran, które stanowią niekiedy przyczynę wtórnych infekcji bakteryjnych, powiązanych z wszawicą;

• Powiększone węzły chłonne – w przypadku zaawansowanej infekcji może dojść do powiększenia węzłów chłonnych. Reakcja obronna organizmu rozwija się w przypadku intensywnego drapania skóry głowy i wystąpienia wtórnych zakażeń bakteryjnych.

Wszawica u dzieci – jak leczyć?

Rozpoczęcie leczenia wszawicy musi być poprzedzone ustaleniem ostatecznego rozpoznania choroby, poprzez znalezienie żywego osobnika bądź jego postaci rozwojowych (nimf, gnid). Na rynku istnieje wiele różnorodnych środków zwalczających wszy, jednak należy zwrócić szczególną uwagę na dobór właściwego leku, tak aby efekty niepożądane związane z jego stosowaniem nie były groźniejsze od samych objawów choroby. Stosowany preparat powinien być bezpieczny, łatwy w zastosowaniu oraz wolny od szkodliwych substancji chemicznych. Leczeniem należy objąć nie tylko dziecko, u którego wykryto wszawicę, ale także wszystkie osoby posiadające z nim bliski kontakt.

Zwalczanie wszawicy u dzieci polega na usunięciu pasożytów oraz ich jaj za pomocą specjalistycznych preparatów medycznych dostępnych w aptekach bez recepty. Zawierają one kilka grup substancji czynnych, które różnią się między sobą mechanizmem działania.

W leczeniu wszawicy u dzieci wykorzystuje się:

1. Insektycydy chemiczne – (permetryna, pyretryny) owadobójcze związki chemiczne działające na układ nerwowy wszy, doprowadzające do ich paraliżu oraz śmierci;

• Środki na bazie olei silikonowych – (dimetikon, cyklometikon) preparaty blokujące układ oddechowy wszy, doprowadzające do ich uduszenia. Bezpieczne dla małych dzieci i osób posiadających wrażliwą skórę głowy. Często stosowane w nowoczesnych preparatach przeciwko wszawicy;

• Środki na bazie olei roślinnych – (olejek kokosowy, anyżowy, z drzewa herbacianego) preparaty zawierające w swym składzie naturalne składniki, działające w sposób zbliżony do silikonów, lecz wykazujące jednocześnie silne działanie pielęgnacyjne;

• Benzoesan benzylu – środek o działaniu owadobójczym. Nie jest to lek pierwszego wyboru w zwalczaniu wszawicy u dzieci, lecz może być stosowany w przypadku nabycia odporności wszy na inne substancje chemiczne;

• Preparaty wspomagające mechaniczne usuwanie wszy – niektóre preparaty ułatwiają mechaniczne usuwanie wszy i gnid, poprzez rozpuszczanie substancji klejącej przytwierdzającej je do nasady włosów. Enzymatyczne szampony rozpuszczają otoczki gnid ułatwiając ich wyczesywanie.

Podczas leczenia należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń producenta dotyczących właściwej aplikacji preparatu, ponieważ tylko wtedy kuracja jest w pełni skuteczna. Szampony oraz inne produkty zwalczające wszy nie zapobiegają ponownemu zarażeniu i nie mogą być stosowane w celach profilaktycznych.

Niezależnie od stosowanych środków, ważnym elementem leczenia wszawicy jest wyczesanie martwych wszy oraz gnid za pomocą grzebieni o bardzo gęsto ułożonych ząbkach. Dla lepszego efektu zastosować można profesjonalne grzebienie termiczne lub elektroniczne.

Wszawica u dzieci – zapobieganie

W celu zapobiegania wszawicy warto zastosować kilka prostych zasad higienicznych:

• Unikanie kontaktu – przede wszystkim należy unikać bezpośredniego kontaktu pomiędzy głowami dzieci, a także ograniczyć przebywanie w miejscach przeludnionych o niskim standardzie higienicznym;

• Kontrola stanu skóry głowy – rodzice powinni regularnie kontrolować stan skóry głowy swoich dzieci. W przypadku dziewczynek należy zwracać szczególną uwagę na regularne mycie, a także rozczesywanie długich włosów;

• Używanie osobistych akcesoriów – należy używać wyłącznie osobistych gumek do włosów, szczotek czy grzebieni, a także nie korzystać z nakryć głowy innych osób;

•  Obowiązek informacyjny – w przypadku wykrycia wszawicy u dziecka należy niezwłocznie zgłosić ten fakt placówce edukacyjnej. Pozwoli to na wdrożenie odpowiednich środków higienicznych na terenie szkoły czy przedszkola, a także zwiększy czujność pozostałych rodziców;

• Stosowanie naturalnych środków prewencyjnych – w celu zapobiegania wszawicy zastosować można preparaty na bazie olejków eterycznych, posiadających właściwości odstraszające wszy.

Pytania i odpowiedzi

Czy istnieją naturalne środki zapobiegające wszawicy, które można stosować u dzieci?

W przypadku stwierdzenia wszawicy wśród dzieci można wdrożyć profilaktyczne mycie włosów płynami z dodatkiem naturalnych olei lub wyciągów roślinnych. Działanie odstraszające wszy posiadają olejki z drzewa herbacianego, geranium, rozmarynu czy eukaliptusa. Na rynku dostępne są spraye na bazie olejków eterycznych oraz gumki do włosów nasączone odpowiednimi substancjami.

Czy wszy mogą przenosić choroby lub infekcje między dziećmi?

Wszy głowowe nie są wektorem infekcji ani chorób zakaźnych. Choć ich obecność jest uciążliwa i powoduje dyskomfort nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia dziecka. Potencjalnym niebezpieczeństwem związanym z wszawicą jest wtórne zakażenie ran powstałych w wyniku bytowania pasożytów na skórze głowy. Intensywne drapanie i powstające w jego wyniku zadrapania mogą umożliwić bakteriom wniknięcie do organizmu i wywołanie miejscowych infekcji skóry.

Czy dzieci z krótkimi włosami są mniej podatne na wszawicę?

Wszy bytują we wszystkich rodzajach włosów, lecz zdecydowanie częściej występują one u dziewczynek niż u chłopców. Krótkie włosy u dziecka mogą nieco zmniejszyć ryzyko wystąpienia wszawicy, lecz nie eliminują go całkowicie. Gęste oraz długie włosy zapewniają pasożytom dogodniejsze warunki do poruszania się i składania jaj. Pośród krótkich włosów dziecka dostrzeżenie obecności wszy jest zdecydowanie łatwiejsze, co daje możliwość natychmiastowego wdrożenia leczenia i szybszego pozbycia się problemu.

Czy wszy mogą przeżyć poza głową dziecka, np. na ubraniach czy pościeli?

Wszy mogą przeżyć poza głową dziecka tylko przez krótki czas. W niesprzyjających warunkach środowiska są w stanie przetrwać jedynie od 24 do 48 godzin. Po tym czasie giną w związku z brakiem krwi żywiciela i odpowiedniej temperatury otoczenia. Wszy mogą tymczasowo przenosić się na przedmioty osobiste, takie jak pościel czy ubrania, lecz nie stanowią one wówczas dużego zagrożenia. Po zdiagnozowaniu wszawicy u dziecka można profilaktycznie wyprać odzież oraz poszewki poduszek w wysokich temperaturach, co umożliwi skuteczną eliminację pasożytów.