Zespół żyły głównej górnej – objawy, przyczyny, diagnozowanie

Zespół żyły głównej górnej to stan, w którym dochodzi do częściowej lub całkowitej niedrożności żyły głównej górnej, co prowadzi do utrudnionego odpływu krwi z górnych partii ciała. Sprawdź, jakie objawy mu towarzyszą i w jaki sposób jest on diagnozowany.

Przyczyny zespołu żyły głównej górnej

Zespół żyły głównej górnej (ang. superior vena cava syndrome, SVCS) jest wynikiem częściowej lub całkowitej niedrożności żyły głównej górnej, co utrudnia odpływ krwi z górnych partii ciała do serca. Istnieje wiele przyczyn tego stanu, które można podzielić na nowotworowe i nienowotworowe. 

Do nowotworowych przyczyn zespołu żyły głównej górnej należą: 

• rak płuca – najczęstsza przyczyna zespołu żyły głównej górnej, zwłaszcza rak drobnokomórkowy płuca, który często umiejscawia się w okolicy śródpiersia;
• nowotwory układu limfatycznego, takie jak chłoniak Hodgkina i chłoniak nieziarniczy, mogące powodować ucisk lub naciek żyły głównej górnej;
• przerzuty nowotworowe do śródpiersia, naciekające lub uciskające żyłę główną górną;
• guzy śródpiersia, takie jak grasiczaki, powodujące ucisk na żyłę.

Zobacz także: Ból w mostku między piersiami – co może oznaczać?

Do nienowotworowych przyczyn zespołu żyły głównej górnej należą: 

• zakrzepica żyły głównej górnej, która może być spowodowana przez długotrwałe stosowanie cewników centralnych, stenty, stymulatory serca lub defibrylator;
• zapalenie śródpiersia spowodowane infekcjami bakteryjnymi lub grzybiczymi, które może prowadzić do ucisku lub zwężenia żyły głównej górnej;
• choroby zapalne, takie jak sarkoidoza, które mogą prowadzić do powstania ziarniniaków, a te uciskać żyłę główną górną;
• zwężenia i bliznowacenia żyły po radioterapii w leczeniu nowotworów śródpiersia lub płuc;
• choroby układowe, takie jak zapalenie naczyń (np. choroba Takayasu).

Rzadko do rozwoju zespołu żyły głównej górnej prowadzą: 

• powiększenie aorty w wyniku tętniaka, co może prowadzić do ucisku żyły głównej górnej;
• niektóre wady wrodzone serca i naczyń krwionośnych;
• przerost grasicy, który może prowadzić do ucisku żyły głównej górnej.

Zespół żyły głównej górnej – objawy 

Zespołowi żyły głównej górnej towarzyszą takie objawy, jak:

• obrzęk twarzy, szyi i górnych kończyn – często jest to pierwszy objaw, obrzęk może być bardziej widoczny rano i zmniejsza się w ciągu dnia;
• zaczerwienienie twarzy z powodu zwiększonego ciśnienia w naczyniach krwionośnych;
• widoczne żyły powierzchowne na klatce piersiowej i ramionach;
• duszność, trudność w oddychaniu, zwłaszcza w pozycji leżącej;
• uporczywy kaszel, który nie ustępuje;
• chrypka, która bywa związana z uciskiem na nerw krtaniowy wsteczny.

Przeczytaj również: Ból pod prawym żebrem – co może oznaczać?

W przebiegu zespołu żyły głównej górnej pojawiają się:

• bóle głowy związane ze wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego;
• ból w klatce piersiowej;
• zawroty głowy, które mogą wystąpić z powodu zmniejszonego przepływu krwi do mózgu;
• problemy z widzeniem związane ze zwiększeniem ciśnienia wewnątrzczaszkowego;
• trudności w połykaniu (dysfagia), które mogą być wynikiem ucisku na przełyk;
• w ciężkich przypadkach może dojść do osłabienia świadomości lub śpiączki.

Diagnozowanie zespołu żyły głównej górnej

Diagnozowanie zespołu żyły głównej górnej obejmuje kilka kroków, które mają na celu potwierdzenie niedrożności żyły oraz określenie jej przyczyny. Rozpoznanie rozpoczyna wywiad medyczny. Lekarz zbiera informacje na temat objawów pacjenta, ich nasilenia i czasu trwania, a także pyta o historię chorób nowotworowych, ich wcześniejsze leczenie (w tym radioterapię) oraz stosowanie cewników centralnych. Następnie przeprowadza dokładne badanie fizykalne, zwracając szczególną uwagę na obrzęk twarzy, szyi i górnych kończyn, zaczerwienienie skóry, poszerzenie żył powierzchownych na klatce piersiowej oraz objawy oddechowe i neurologiczne.

Pacjent kierowany jest na badania krwi, które mogą obejmować morfologię krwi, wskaźniki zapalne (CRP, OB), ocenę funkcji nerek i wątroby, a także markery nowotworowe w zależności od podejrzewanej przyczyny zespołu żyły głównej górnej.

Cenne w diagnozowaniu zespołu żyły głównej górnej są badania obrazowe:

• RTG klatki piersiowej –  ujawniający  powiększenie cienia śródpiersia, obecność masy nowotworowej lub zmiany zapalne w płucach;
• tomografia komputerowa klatki piersiowej – pozwalająca na  dokładną ocenę struktury śródpiersia, wykrycie obecność guza, zakrzepicy lub innych przyczyn niedrożności żyły głównej górnej;
• rezonans magnetyczny klatki piersiowej – dostarczający szczegółowych obrazów tkanek miękkich,  użyteczny w przypadkach, gdy obrazowanie CT okazało się niewystarczające;
• ultrasonografia dopplerowska – stosowana do oceny przepływu krwi w dużych naczyniach krwionośnych i wykrycia zakrzepicy.

Jeśli badania obrazowe sugerują obecność guza, może być konieczna biopsja tkanki (np. guza płuca, węzłów chłonnych) w celu potwierdzenia diagnozy nowotworowej i określenia rodzaju nowotworu. W razie niepewności diagnostycznej lekarz może zlecić:

• flebografię – inwazyjne badanie radiologiczne, które polega na wstrzyknięciu kontrastu do żyły i wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich, dla oceny przepływu krwi i identyfikacji miejsca zwężenia lub niedrożności;
• bronchoskopię – w celu oceny dróg oddechowych, zwłaszcza w przypadku podejrzenia nowotworu płuc lub śródpiersia;
• mediastinoskopię – procedurę chirurgiczną umożliwiającą bezpośrednią wizualizację i pobranie próbek z węzłów chłonnych śródpiersia.

Autor: Olga Dąbska