ALT

Badanie ALT wykonuje się w celu diagnostyki, oceny i różnicowania chorób wątroby. Aminotransferaza alaninowa  (ALT, ALAT, ang. Alanine transaminase, alanine aminotransferase) jest enzymem cytoplazmatycznym z grupy aminotransferaz, uczestniczącym w przemianach aminokwasów (glukoneogenezie – przemianie m.in. aminokwasów w glukozę w wątrobie i nerkach). Występuje w największych ilościach w komórkach wątroby –  hepatocytach, w znacznie mniejszych w komórkach nerek, a poza tym w komórkach mięśnia serowego, mięśni szkieletowych czy płuc. ALT jest najbardziej specyficznym enzymem wątrobowym, jest bardziej specyficznym i czulszym wskaźnikiem uszkodzenia wątroby niż aminotransferaza asparaginianowa (AST, AspT ). Wysoki poziom ALT jest z dużym prawdopodobieństwem (lecz nie ze stuprocentową pewnością) efektem choroby wątroby, podczas gdy choroby nerek, mięśni szkieletowych czy hemoliza powodują jedynie nieznaczne wzrosty ALT, przy znacznie silniejszym wzroście aktywności AST. Duża zawartość ALT w hepatocytach, powoduje, że nawet niewielkie zmiany właściwości ich błon, nie wspominając o zmianach degeneracyjnych lub uszkodzeniach komórki (przez zakażenie lub czynnik toksyczny), uwalniają  do przestrzeni pozakomórkowej aktywny  enzym komórkowy, powodując widoczny wzrost jego aktywności w surowicy krwi. Wzrost poziomu ALT wyprzedza objawy czy oznaki choroby, nawet przy minimalnym uszkodzeniu wątroby. Najważniejszą przyczyną wzrostu ALT we krwi są choroby zapalne wątroby, w których  wzrost aktywności ALT nie przekracza 10-krotnej wartości górnego zakresu prawidłowego (do 300 U/l ). W ostrych stanach zapalnych wątroby (zapalenie wątroby, stłuszczenie wątroby)  aktywność ALT przekracza 500 U/l. W przypadku przewlekłego zapalenia, wyniki ALT nie przekraczają zwykle 4-krotności górnej granicy referencyjnej, zaś w przypadku toksycznego lub niedokrwiennego uszkodzenia wątroby, aktywność może przekroczyć górną granicę referencyjną nawet stukrotnie. W przypadku wirusowego zapalenia wątroby, wzrost  aktywności aminotransferazy wyprzedza o 7-14 dni wystąpienie żółtaczki. Ze względu na częsty brak związku ciężkości uszkodzenia wątroby ze wzrostem ALT, zaleca się  monitorowanie jej aktywności przez kilkukrotne powtórzenie pomiaru w czasie choroby.
Na poziom ALT wpływa dieta. Poziom ALT wzrasta przejściowo w przypadku diety wysokokalorycznej, bogatej w węglowodany, zwłaszcza sacharozy.
Podwyższona aktywność ALT w surowicy niekiedy spotykana jest w urazach mięśni, zapaleniu wielomięśniowym, zapaleniu skórno-mięśniowym czy  rabdomiolizie.
Pewne znaczenie diagnostyczne w rozpoznawaniu chorób wątroby posiada stosunek aktywności AST do ALT (wskaźnik de Ritisa).
U osób zdrowych aktywność  AST może być nieznacznie większa niż ALT, lecz wielkość AST/ALT nie posiada wartości diagnostycznej, o ile obie wielkości plasują się w granicach zakresu prawidłowego. 
W ostrych wirusowych chorobach wątroby aktywność ALT jest zwykle większa niż AST. Okres półtrwania ALT jest dłuższy niż AST: 47 vs 16 godz., stąd poziom ALT spada po uszkodzeniu wolniej niż AST.
W poalkoholowych chorobach wątroby, uszkodzeniach polekowych, nowotworach złośliwych i marskości, stosunek AST/ALT jest zwykle większy niż 1, przy czym w ostrej chorobie alkoholowej i uszkodzeniu mięśni, a także niektórych chorobach trzustki i nerek, przekracza 2. 

Niedobór witaminy B6.

Podwyższone wartości: choroby zapalne wątroby (w tym autoimmunizacyjne  i toksyczne), zawał mięśnia sercowego, zakażenia (HAV, HBV, HCV, HSV, CMV, EBV), choroby mięśni (zapalenie, urazy, zabiegi chirurgiczne), ostre zapalenie trzustki, zawał płuc, hemoliza wewnątrznaczyniowa, nowotwory, leki, ciąża i połóg, wysiłek fizyczny, choroba alkoholowa, hemochromatoza, choroba Wilsona, stwardniające zapalenie dróg żółciowych, niedobór alfa-1-antytrypsyny, pierwotna marskość żółciowa, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby.

Obniżone wartości: niewydolność nerek, niedobór witaminy B6.

Badanie ALT –  aminotransferazy alaninowej polega na oznaczeniu aktywności tego enzymu wątrobowego we krwi. Pomiar aminotransferazy alaninowej najczęściej wykonywany jest jako element tzw. „prób wątrobowych”. Obok tego zestawu badań dodatkowo oznaczane są także inne parametry związane ze stanem zdrowia wątroby oraz dróg żółciowych.

Wątroba odgrywa niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu zarówno układu pokarmowego, jak i całego organizmu człowieka. Poprzez produkcję żółci uwalnianej do światła przewodu pokarmowego umożliwia prawidłowe trawienie związków tłuszczowych zawartych w pożywieniu. Dodatkowo, wątroba odpowiedzialna m.in. jest za detoksykację krwi, czyli usuwanie z niej wielu szkodliwych dla zdrowia substancji.

W prawidłowych warunkach ALT znajduje się wewnątrz komórek wątrobowych. W przypadku nawet niewielkich, ograniczonych, uszkodzeń tkanek tego narządu dochodzi do uwolnienia cząsteczek aminotransferazy alaninowej do przestrzeni pozakomórkowej oraz przedostania się ich do krwi, w której mogą zostać wykryte przez opisywane badanie laboratoryjne. Z tego względu badanie ALT we krwi jest niezwykle czułym wskaźnikiem dla różnego typu procesów chorobowych dotyczących wątroby.

Wykrycie podwyższonej aktywności aminotransferazy alaninowej we krwi nie jest związane z określoną jednostką chorobową – zjawisko to może wskazywać na różnego typu schorzenia wątroby, które niekorzystnie wpływają na jej funkcjonowanie. Warto pamiętać, że najczęściej badanie ALT przeprowadzane jest razem z oznaczeniem aktywności innego enzymu –  AST, czyli aminotransferazy asparaginianowej. Jednoczesne oznaczenie obu tych parametrów oraz zestawienie ich wartości ze sobą dostarcza bardziej kompleksowych informacji na temat stanu zdrowia osoby badanej.

Badanie ALT (razem z oznaczeniem innych parametrów wątrobowych) zalicza się do podstawowych badań profilaktycznych. Są to testy laboratoryjne, które powinny być wykonywane regularnie, nawet jeżeli nie występują jakiekolwiek dolegliwości chorobowe. Przeprowadzenie pełnego zestawu badań profilaktycznych zaleca się osobom dorosłym około raz do roku.

Oznaczenie ALT w celach profilaktycznych jest szczególnie istotne, jako że wiele chorób wątroby może rozwijać się przez długi czas w sposób całkowicie bezobjawowy. Wątroba posiada dobrze wykształcone zdolności kompensacyjne – oznacza to, że w przypadku uszkodzenia części miąższu tego narządu jego funkcje przejmują pozostałe, zdrowe tkanki wątrobowe. Z tego powodu pierwsze objawy schorzeń wątroby często pojawiają się dopiero w momencie, gdy zmiany patologiczne są znacząco zaawansowane, a możliwości leczenia – ograniczone. Dzięki regularnemu wykonywaniu badań profilaktycznych, takich jak oznaczenie aktywności enzymu ALT we krwi możliwe jest wykrycie wielu tych schorzeń na najwcześniejszych etapach ich rozwoju oraz wdrożenie właściwego leczenia, które pozwoli na zatrzymanie postępu choroby oraz uniknięcie poważnych powikłań zdrowotnych.

Badanie ALT we krwi żylnej przeprowadzane jest także w monitorowaniu progresji rozpoznanych wcześniej chorób wątroby oraz dróg żółciowych. Dzięki ocenie dynamiki zmian aktywności ALT w czasie lekarz jest w stanie ocenić przebieg kliniczny danego schorzenia oraz odpowiedź na wdrożone do tej pory leczenie.

Poza przeprowadzaniem badania ALT w celach profilaktycznych, test ten wykonywany jest także podczas diagnozowania przyczyn objawów wskazujących na różnego typu schorzenia wątroby, które mogą prowadzić do zaburzeń jej funkcjonowania. Badanie ALT powinno zostać wykonane w przypadku, gdy dana osoba doświadcza dolegliwości takich jak m.in.:

• Ból zlokalizowany w prawym podżebrzu,
• Przewlekłe zmęczenie,
• Nudności oraz wymioty,
• Zaburzenia apetytu,
• Żółtaczka – zmiana zabarwienia skóry oraz błon śluzowych na żółty kolor,
• Zmiana zabarwienia moczu (na ciemniejszy kolor),
• Zwiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze),
• Odbarwienia stolca,
• Częste, przedłużające się krwawienia,
• Łatwiejsze siniaczenie się, nawet przy niewielkich urazach.

Do badania ALT we krwi należy stawić się na czczo, w godzinach porannych – optymalnie krew powinna zostać pobrana pomiędzy godziną 7:00 a 10:00. Ostatni posiłek należy spożyć przed godziną 18:00 dnia poprzedniego. Przed pobraniem krwi można spożywać wodę mineralną, należy za to unikać innych napojów oraz nie wykonywać aktywności fizycznej, jako że może to niekorzystnie wpływać na wiarygodność wyników badania. 24 godziny przed badaniem należy także powstrzymać się od spożywania alkoholu.

W celu interpretacji otrzymanych wyników każdorazowo należy zestawić je z wartościami referencyjnymi, które umieszczone są na wydawanej pacjentowi dokumentacji. Warto mieć także na uwadze, że wynik badania ALT powinien być zestawiany z innymi parametrami wątrobowymi – przede wszystkim z AST, czyli aminotransferazą asparaginianową. Stosunek AST/ALT (wskaźnik de Ritisa) dostarcza wielu istotnych informacji na temat możliwych nieprawidłowości w funkcjonowaniu wątroby oraz innych elementów układu pokarmowego. Przydatność diagnostyczna wskaźnika de Ritisa jest największa przy mniej niż 5-krotnym przekroczeniu wartości prawidłowych aminotransferaz.

Ze względu na znaczne skomplikowanie mechanizmów fizjologicznych, które mogą prowadzić do odchyleń od normy w zakresie aktywności enzymów wątrobowych wyniki tych badań należy każdorazowo skonsultować z lekarzem. Na podstawie otrzymanych danych, historii choroby pacjenta oraz jego objawów przedmiotowych lekarz będzie w stanie w sposób właściwy zinterpretować wyniki badania ALT w kontekście klinicznym oraz zaplanować optymalne postępowanie diagnostyczno-lecznicze.

Podwyższone wartości ALT we krwi żylnej mogą mieć wiele przyczyn. Dokładna interpretacja wyniku zależna jest od poziomów innych parametrów wątrobowych, z czego najważniejsze jest równoczasowe oznaczenie wartości AST, czyli aminotransferazy asparaginianowej.

Wzrost wartości ALT może wynikać m.in. z następujących stanów chorobowych:

• Ostre oraz przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby (WZW) różnego typu (A, B, C, D, E),
• Zapalenie wątroby wywoływane przez inne wirusy (np. EBV lub CMV),
• Stłuszczenie wątroby,
• Toksyczne uszkodzenie wątroby (wywoływane np. przez określone grupy leków lub toksyny),
• Choroba Wilsona,
• Alkoholowe uszkodzenie wątroby,
• Marskość wątroby,
• Ostre niedokrwienie wątroby,
• Zakrzepica żył wątrobowych.

Sposób skutecznego obniżenia ALT zależny jest od bezpośrednich przyczyn zwiększonej aktywności enzymów wątrobowych we krwi danej osoby. Leczenie chorób wątroby może polegać m.in. na zmianie nawyków zdrowotnych, stosowaniu właściwej farmakoterapii lub postępowaniu chirurgicznym. Leczenie każdorazowo dobierane jest indywidualnie przez lekarza do danego przypadku klinicznego, z uwzględnieniem dodatkowych obciążeń chorobowych, dokładnej specyfiki danego schorzenia oraz innych czynników około zdrowotnych.