Dopełniacz, składowa C-4

Dopełniacz, składowa C4. Układ dopełniacza (ang. complement system), komplement,  uczestniczy we wrodzonych, nieswoistych, humoralnych mechanizmach odpornościowych, a także włącza się w mechanizmy  swoistej odpowiedzi układu odpornościowego. Doprowadza  do lizy komórek patogenów, uczestniczy w usuwaniu krążących kompleksów immunologicznych generowanych przez zakażenie i elementów uszkodzonych komórek własnych organizmu. Uczestniczy w reakcji zapalnej – jego istotne elementy C3 i C4 należą do białek ostrej fazy i ich stężenie wzrasta po ok. 72 godzinach w przypadku ostrych stanów zapalnych i utrzymuje się  w przebiegu  przewlekłych stanów zapalnych. Układ dopełniacza stanowi systemem kilkudziesięciu rozpuszczalnych białek obecnych w osoczu i płynach ustrojowych oraz ich receptorów komórkowych.  Poszczególne elementy układu dopełniacza (w klasycznej drodze aktywacji) opisywane są literą C i cyframi 1-9 i kolejno małymi literami alfabetu: a,b,c. Po indukcji, aktywacja systemu  przebiega kaskadowo –  włączające się w cykl elementy, często o aktywności protez,  aktywują następne. Do najważniejszy funkcji komplementu należą: wspomniana liza patogenów, przyspieszanie fagocytozy bakterii (i innych patogenów) na drodze opsonizacji i przez stymulację fagocytów, udział w usuwaniu kompleksów immunologicznych i aktywacja reakcji zapalnej. System jest regulowany przez białka regulacyjne. Jego nadmierne pobudzenie lub defekty białek regulacyjnych są przyczyną stanów patologicznych,  analogicznie jak jego deficyt lub niedobory poszczególnych   elementów systemu.  Element  C4 jest obok C3 najczęściej oznaczanym elementem układu. W wyniku proteolizy C4  do fragmentów  C4a i C4b i przyłączenia do C4b  fragmentów innych elementów układu dopełniacza, powstaje kompleks o nazwie konwertazy C3 drogi klasycznej, który rozkłada element C3 do fragmentu C3b,  odpowiedzialnego za lizę i fagocytozę komórek patogenów  oraz wchodzącego w skład kolejnej  konwertazy:  C5. Przemiany te są podstawowe dla prawidłowego działania systemu dopełniacza, gdyż zachodzą cyklicznie i wielokrotnie wykorzystując  swoje składowe, nasilają (amplifikują) efekt dopełniacza.   Pojedyncza konwertaza C3 może wyprodukować setki tysięcy cząsteczek C3b, z których każda może dać początek kolejnej konwertazie C3 lub C5.

Fałszywy spadek stężenia C3 i C4 obserwuje się w próbkach zbyt długo przechowywanych.

Nabyte braki C3 i C4  mogą być skutkiem wyczerpania komplementu w wyniku chorób związanych z kompleksami immunologicznymi, autoimmunizacyjnych,  tocznia  układowego, zapalenia kłębuszków nerkowych, zapalenia naczyń, krioglobulinemii,  posocznicy, gośćca i ostrych chorób wątroby.  Istnieją również niedobory uwarunkowane genetycznie. U niektórych chorych po przebytym zapaleniu kłębuszków nerkowych może nastąpić przejściowy spadek stężenia C3 przy prawidłowym poziomie C4,  spowodowany  pojawieniem  się autoprzeciwciał  anty-C3. Stan taki może być długotrwały w przypadku niektórych chorych na toczeń układowy. Porównaj badanie 249, 251.