Hormon wzrostu

 

Oznaczanie stężenia hormonu wzrostu  w krwi wykonywane jest diagnostyce i leczeniu  chorób i stanów związanych z zaburzeniami wydzielania lub opornością na. Hormon wzrostu, GH (ang. growth hormone lub human growth hormone – hGH ), somatotropina, jest liczącym 191 aminokwasów peptydem (ok. 22 kD), wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej, o działaniu anabolicznym (związanym ze wzrostem tkanek). Wydzielanie GH pozostaje pod kontrolą czynników podwzgórzowych: stymulującego:  somatoliberyny – GH-RH (ang. growth hormone-releasing hormone inaczej GHRF – ang. growth hormone releasing factor) i hamującego:  somatostatyny, SRIF (ang. somatotropin release-inhibiting factor  inaczej GHIH – ang. growth hormone inhibiting hormone). GH wpływa:  na syntezę białek i podtrzymywanie ich masy, na transport glukozy i odbudowę zapasu glikogenu w komórkach (wywiera efekt przeciwstawny do insuliny). Powoduje  wzrost wchłaniania jelitowego wapnia i zwiększenie wychwytu nieestryfikowanych kwasów tłuszczowych przez mięśnie i przyspiesza mobilizację tłuszczu z adipocytów . Wskazaniami do oznaczenia wydzielania GH są:  zaburzenia wzrostu u dzieci (karłowatość lub gigantyzm) i dorosłych (akromegalia); zdiagnozowany nowotwór przysadki;  zaburzenia masy mięśniowej;  zaburzenia gęstości kości i inne zaburzenia metaboliczne; monitorowanie chorych po zabiegach chirurgicznych,  chorych poddanych długotrwałej chemioterapii (dzieci) lub radioterapii przysadki. Patologie związane z upośledzonym  wydzieleniem GH powodują karłowatość i upośledzenie wzrostu u dzieci, a u dorosłych spadek masy mięśniowej,  zaburzenia lipidów i masy kostnej.  Patologie związane z nadmiernym  wydzielaniem GH powodują  gigantyzm przysadkowy u dzieci/dorosłych  i akromegalię u dorosłych. Oba te  stany wiążą się z przerostem kości, a także tkanek miękkich oraz z zaburzeniami dotyczącymi serca i układu nerwowego. Większość przypadków akromegalii spowodowana jest nowotworem przysadki wydzielającym nadmiernie GH. Niedobór hormonu może mieć różnorodne przyczyny: wrodzone lub nabyte, spowodowane uszkodzeniem przysadki lub podwzgórza, związane z niedoborem innych hormonów lub idiopatyczne. Kliniczna interpretacja stężenia GH w krwi na podstawie pojedynczego oznaczenia jest trudna ze względu na zależność od rytmu dobowego i pulsacyjny charakter wydzielania, od snu lub czuwania, stresu, ćwiczeń fizycznych, hipoglikemii, estrogenów, korytkosteroidów,  L-DOPA itd. Poziom podstawowy GH zależy od wieku badanego. W 10% przypadków akromegalii poziom GH w krwi nie odbiega od wartości prawidłowych. Z drugiej strony u osób z niedoborem GH podstawowy poziom hormonu (w spoczynku, na czczo) jest analogiczny do stwierdzanego u osób zdrowych. Ze względu na małą wartość oznaczenia GH w pojedynczej próbce krwi i trudności w uzyskiwaniu serii próbek  w fazie głębokiego snu,  hormon oznaczany jest w testach dynamicznych po użyciu czynników stymulujących lub hamujących wydzielanie. Jako czynniki stymulujące stosuje się: wysiłek fizyczny, argininę, insulinę, L-DOPA, klonidynę, diazepan, a jako dodatkowo wzmagające propanolol lub estrogen. Jako  czynnik hamujący stosowane jest obciążenie glukozą. Trudności z oznaczeniem GH powodują konieczność oznaczenia czynników insulinozależnych IGF-1 i IGFPB-3. Porównaj badania: 191, 192.

Wzrost stężenia: akromegalia, gigantyzm, nowotwór przysadki, oporność na hormon wzrostu (wrodzony – zespół Larona), głęboki sen, głód, leki alfa adrenergiczne, hormony płciowe, stres, hipoglikemia, insulina, arginina, estrogeny, tyroksyna, ghrelina,  L-DOPA, klonidyna, diazepan, propanolol.

Obniżone stężenie: karłowatość, somatostatyna, kortyzol, leki beta adrenergiczne, hiperglikemia, otyłość, wolne kwasy tłuszczowe, niedoczynność tarczycy, IGF1, niedoczynność przysadki, niedoczynność podwzgórza, zabiegi chirurgiczne, radioterapia, zaburzenia dotyczące podwzgórza, zespół Pradera-Williego.