IGF-1

 Oznaczenie stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu 1, IGF-1 (ang. insulin-like growth factor 1), somatomedyny (C) wykonywane jest w diagnostyce chorób związanych z zaburzeniami wydzielania hormonu wzrostu (GH), w monitorowaniu  ich leczenia operacyjnego oraz w wykrywaniu jatrogennych skutków chemioterapii i radioterapii nowotworu głowy. Synteza IGF-1 odbywa się w wątrobie, stymulowana jest przez hormon wzrostu i zależna od stanu odżywienia. Stężenie IGF-1 zależy od wieku: jest śladowe po urodzeniu, osiąga maksimum w trakcie dojrzewania i przyspieszenia wzrostu, utrzymuje się na wysokim poziomie  ok. 40. roku,  po czym powoli opada. Wzrost stężenia obserwowany jest w ciąży. Fizjologicznie IGF-1 wykazuje aktywność analogiczną do insuliny, pobudza wzrost tkanki chrzęstnej, wzmacnia syntezę kolagenu i proteoglikanów oraz utrzymuje homeostazę wapnia, magnezu i potasu. Pomiar IGF-1 jest precyzyjnym wskaźnikiem wydzielania hormonu wzrostu, gdyż jego stężenie odzwierciedla średnią dobową produkcję GH, która odbywa się pulsacyjnie i  zależy od szeregu uwarunkowań innych niż rytm dobowy.  Prawidłowy poziom IGF-1 w osoczu lub w surowicy zdecydowanie eliminuje prawdopodobieństwo obniżonego wydzielania GH, podczas gdy obniżony świadczy o możliwości niedoboru GH i jest przesłanką do wdrożenia specjalistycznej diagnostyki wydzielania GH. Wskazaniem do pomiaru stężenia IGF-1 są: zaburzenia wzrostu u dzieci (gigantyzm, karłowatość) i dorosłych (gigantyzm, akromegalia), obecność nowotworu przysadki, zaburzenia masy mięśniowej i zmiana gęstości kości, zaburzenia metaboliczne oraz monitorowanie chorych poddanych długotrwałej chemioterapii (dzieci), radioterapii nowotworów głowy i osób po zabiegach chirurgicznych.  W krążeniu 98% IGF-1 (i IGF-2) występuje w formie związanej z jednym z 6 wiążących białek nośnikowych, z tego 80%  białkiem wiążącym 3 (IGFBP3). Rola białek nośnikowych polega na przedłużaniu czasu połowicznego trwania czynników wzrostowych w obiegu, lecz z drugiej strony, wpływają one na kinetykę wiązania IGF-1 z  jego receptorem na komórkach docelowych.  Niedobór IGF-1 wiąże się z karłowatości u dzieci, zaburzeniami masy mięśniowej, lipidów  i gęstości kości u dorosłych. Stwierdzany jest również w niedoborach odżywiania oraz w przewlekłych chorobach nerek i wątroby. Nadmiar IGF-1 odbija nadmierne wydzielanie GH i towarzyszy gigantyzmowi i akromegalii. Pomiar IGF-1 wykonuje się wraz z pomiarem IGFBP-3 lub wykonywane równocześnie z pomiarami GH w testach stymulacyjnych. Porównaj badania: 190, 191.