Najczęstsze nowotwory u mężczyzn – lista, profilaktyka, badania

Obecnie na świecie obserwuje się wzrost zachorowań na nowotwory. Diagnostyka i leczenie chorób nowotworowych stanowi jedno z największych wyzwań medycyny XXI wieku. Nowotwory złośliwe stanowią istotny problem nie tylko w starszych grupach wiekowych. Są też główną przyczyną przedwczesnej umieralności przed 65 rokiem życia. W poniższym artykule opisujemy najczęściej występujące nowotwory u mężczyzn oraz wskazujemy jakie badania należy wykonać, aby wykryć chorobę.

Jakie są najczęstsze nowotwory u mężczyzn? 

Według danych statystycznych, w Polsce wśród mężczyzn obserwuje się największą zachorowalność na raka prostaty, raka płuca, nowotwory skóry, jelita grubego lub pęcherza moczowego. 

Rak gruczołu krokowego

Ryzyko zachorowania na raka prostaty rośnie wraz z wiekiem. Rak gruczołu krokowego najczęściej diagnozowany jest u mężczyzn po 50. roku życia. W większości przypadków nowotwór ten może nie dawać żadnych niepokojących objawów. Zwiększone ryzyko zachorowania występuje u pacjentów z obciążonym wywiadem rodzinnym (rak prostaty u bliskich krewnych), otyłych, stosujących dietę bogatotłuszczową i mężczyzn rasy czarnej.

W Polsce rak prostaty najczęściej wykrywany jest w stadium bezobjawowym, kiedy mężczyzna zgłasza się do urologa z powodu łagodnego przerostu gruczołu krokowego lub podwyższonego stężenia PSA. Wraz ze wzrostem stopnia zaawansowania nowotworu pacjenci mogą skarżyć się na:

• ból w dole brzucha,
• obrzęk narządów płciowych zewnętrznych,
• dolegliwości ze strony układu szkieletowego.

W zależności od budowy morfologicznej raka prostaty wyróżnia się: raka gruczołowego, mięsaki, chłoniaki, guzy neuroendokrynne i raka z nabłonka przejściowego. Zaawansowanie raka prostaty określa się za pomocą skali TNM a ocenę złośliwości określonych fragmentów guza za pomocą skali Gleasona.

Diagnostyka raka stercza opiera się na wykonaniu badania palpacyjnego prostaty, oznaczenia poziomu swoistego antygenu sterczowego (PSA) oraz badania obrazowego (najczęściej USG przezodbytnicze). U niektórych pacjentów zleca się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny, które charakteryzują się większą czułością. Badaniem dodatkowym oceniającym stan układu kostnego jest scyntygrafia. Podstawą rozpoznania raka prostaty jest wykonanie badania histopatologicznego materiału biologicznego pobranego z guza w trakcie biopsji.

Rak płuca

Rak płuca wywodzi się z komórek wyściełających drogi oddechowe i zaliczany jest do nowotworów oskrzelopochodnych. Głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na ten typ nowotworu jest palenie tytoniu. Ryzyko to wzrasta wraz z długością czasu palenia, ilością wypalanych papierosów i wiekiem rozpoczęcia nałogu. U osób, które zaprzestały palenia, ryzyko zachorowania na nowotwór płuca stopniowo maleje. Jednak należy pamiętać, że nadal pozostaje wyższe niż u osób, które nigdy nie nadużywały tytoniu. Należy pamiętać, że tzw. bierne palenie również zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia raka płuca. Do pozostałych czynników, które w mniejszym stopniu mają wpływ na wystąpienie choroby nowotworowej, jest narażenie na promieniowanie jonizujące i azbest oraz ekspozycja na rakotwórcze substancje chemiczne.

Nowotwór płuca we wczesnym stadium najczęściej nie daje objawów klinicznych. W miarę postępu choroby pacjenci mogą odczuwać:

• ból w klatce piersiowej,
• duszność i krwioplucie,
• zwiększoną częstość występowania infekcji dróg oddechowych,
• chrypkę,
• obrzęk głowy i szyi,
• ból barku promieniujący do palców ręki.

Biorąc pod uwagę budowę morfologiczną, wyróżnia się m.in. raka płaskonabłonkowego, raka gruczołowego, raka wielkokomórkowego i raka drobnokomórkowego. Podstawą diagnostyki jest wynik badania histopatologicznego fragmentu guza pobranego w trakcie biopsji. Następnie ustala się stopień zaawansowania nowotworu przy użyciu badania fizykalnego, RTG klatki piersiowej oraz badań obrazowych stwierdzających lub nie obecność przerzutów. 

Nowotwór złośliwy skóry

Nowotwory złośliwe skóry wywodzą się najczęściej z warstwy podstawnej i kolczystej skóry. Czynnikami ryzyka są:

• ekspozycja na promienie słoneczne,
• rogowacenia słoneczne skóry w wyniku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV,
• narażenie na arsen,
• zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego,
• stwierdzona Xeroderma pigmentosum,
• blizny po oparzeniach lub stanach zapalnych oraz zahamowanie czynności układu immunologicznego człowieka.

Głównym objawem nowotworów złośliwych skóry jest występowanie zmienionych chorobowo zmian skórnych w postaci guzkowatej, o bezbarwnej powierzchni i perłowej otoczce lub łuskowatej, bezbarwnej powierzchni. 

Innym typem nowotworu skóry jest czerniak wywodzący się z komórek barwnikowych skóry, czyli melanocytów. Czerniaki są główną przyczyną zgonów na nowotwory skóry w Polsce. Należy zaznaczyć, że odpowiednio wcześnie wykryte charakteryzują się wysokim odsetkiem wyleczeń, ponieważ zaawansowanie choroby dotyczy miejscowo skóry. Czerniaka częściej diagnozuje się u osób narażonych na czynniki ryzyka, takie jak wspomnieliśmy wcześniej, oraz dodatkowo u osób z dużą ilością znamion barwnikowych skóry i z obciążonym wywiadem rodzinnym.

Diagnostyka nowotworu opiera się na dokładnej ocenie znamion skórnych za pomocą dermatoskopu, a następnie wycięciu podejrzanie wyglądającej zmiany i wykonaniu badania histopatologicznego. 

Nowotwór jelita grubego

Nowotwory jelita grubego występują w obrębie odbytnicy, okrężnicy i zgięcia esiczo-odbytniczego. Za czynniki ryzyka uznaje się:

• wiek powyżej 50. roku życia,
• przebyte choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chorobę Leśniowskiego-Crohna),
• palenie tytoniu,
• siedzący tryb życia,
• zdiagnozowany zespół metaboliczny,
• obecność polipów gruczolakowych,
• niezdrową, wysokotłuszczową dietę ubogą w błonnik,
• nadużywanie alkoholu,
• uwarunkowania genetyczne.

W wielu przypadkach początkowy rozwój nowotworu przebiega bezobjawowo. Jako pierwsze symptomy choroby stwierdza się obecność krwi w kale, zmęczenie, niedokrwistość z niedoboru żelaza, chudnięcie, gorączka, brak apetytu. W przypadku wystąpienia przerzutów mogą współwystępować inne objawy wskazujące na naciekanie komórek nowotworowych do innych narządów np. pęcherza.

Podstawą procesu diagnostycznego są zabiegi endoskopowe umożliwiające wykrycie guza i pobranie wycinków do badania histopatologicznego. Aby ocenić stopień zaawansowania nowotworu, wykonuje się badania obrazowe: USG, tomografię komputerową lub RTG. 

Nowotwór pęcherza moczowego

Nowotwór pęcherza moczowego znacznie częściej występuje u mężczyzn po 45. roku życia, jednak największa zachorowalność jest obserwowana u osób powyżej 80 lat. Do najważniejszych czynników ryzyka zalicza się palenie tytoniu, narażenie na działanie rakotwórczych substancji chemicznych, czynniki genetyczne oraz wrodzone wady budowy pęcherza moczowego.

Najczęściej występującym objawem choroby jest:

• krwiomocz,
• częste oddawanie moczu,
• ból podczas mikcji,
• uczucie parcia na pęcherz i niemożność jego całkowitego opróżnienia,
• zatrzymanie moczu.

Są to objawy nieswoiste, które mogą być mylone z innymi jednostkami chorobowymi takimi jak infekcje dróg moczowych i zapalenie pęcherza, co utrudnia prawidłowe i wczesne wykrycie nowotworu. W diagnostyce nowotworu znalazła zastosowanie diagnostyka obrazowa, badania laboratoryjne krwi i moczu, cytoskopia oraz biopsja zmiany z badaniem histopatologicznym.

Jakie badania na nowotwory u mężczyzn? 

Badania genetyczne w kierunku zwiększonego ryzyka wystąpienia nowotworu powinni wykonywać przede wszystkim pacjenci, u których w rodzinie stwierdzono zwiększoną zapadalność na nowotwory w młodym wieku (przed 35 r.ż.) lub zaobserwowano zwiększone zachorowanie na jeden rodzaj nowotworu u krewnych. Dodatkowo można wykonać oznaczenie stężenia we krwi tzw. markerów nowotworowych, czy związków, których poziom zwiększa się w przypadku procesu nowotworowego w organizmie. Są to m.in.:

• PSA – marker specyficzny dla raka prostaty,
• CEA – stężenie zwiększa się w przypadku raka jelita grubego, nowotworów złośliwych wątroby, trzustki, tarczycy, płuca i piersi,
• CA 19-9 – specyficzny dla raka trzustki, podwyższony poziom obserwuje się również w nowotworach złośliwych przewodu pokarmowego,
• AFP – wzrost obserwuje się w nowotworze złośliwym jądra, w raku wątrobowokomórkowym, raku trzustki, żołądka i jelit.

Podczas toczącego się w organizmie procesu nowotworowego może dochodzić również do wzrostu poziomu CRP i OB oraz zaburzeń parametrów morfologicznych.

Profilaktyka. Czy można zapobiegać nowotworom u mężczyzn?

Wielu chorobom nowotworowym da się zapobiec. Kluczowe jest ograniczenie czynników ryzyka, stosowanie zbilansowanej diety, aktywność fizyczna oraz poddawanie się regularnym badaniom profilaktycznym i wizytom lekarskim. Systematyczne wykonywanie badań krwi, kału i moczu oraz badań obrazowych już na początku wystąpienia niepokojących objawów daje szansę na wykrycie nowotworu we wczesnym stadium i wdrożenie skutecznego leczenia. Należy pamiętać, aby nie bagatelizować żadnego z niepokojących objawów i natychmiast zgłosić się do lekarza.