Bakterie w żołądku – co warto wiedzieć?

Przez wiele lat dominowało przekonanie, że wnętrze żołądka jest środowiskiem całkowicie jałowym. Sądziło się, że silnie kwaśny sok żołądkowy stanowi barierę nie do pokonania dla jakichkolwiek mikroorganizmów. Pogląd ten utrzymywał się aż do lat 80. XX wieku, kiedy to odkrycie bakterii Helicobacter pylori całkowicie odmieniło rozumienie chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Dziś wiemy już, że bakterie w żołądku nie tylko występują naturalnie, ale mogą również wpływać na trawienie, odporność lokalną oraz stan błony śluzowej.

Czy w żołądku mogą żyć bakterie?

Coraz liczniejsze badania potwierdzają, że żołądek posiada własny, choć znacznie skromniejszy niż jelita, mikrobiom. Jego skład zmienia się w zależności od wieku, diety, stosowanych leków oraz ogólnego stanu zdrowia. Jednocześnie zaburzenia równowagi bakteryjnej mogą przyczyniać się do rozwoju stanów zapalnych, dolegliwości trawiennych, a nawet choroby wrzodowej. Najlepiej poznanym patogenem pozostaje bakteria Helicobacter pylori, jednak nie jest on jedynym mikroorganizmem, który potrafi przetrwać w ekstremalnie kwaśnym środowisku. Poza H. pylori w żołądku mogą występować m.in. bakterie z rodzajów Streptococcus, Lactobacillus, Prevotella, Veillonella oraz Neisseria. Ich obecność jest zwykle fizjologiczna, ale przy podwyższonym pH mogą prowadzić do dysbiozy.

Zrozumienie, jakie rodzaje bakterii w żołądku mogą występować, jak objawiają się zaburzenia mikrobiomu i w jaki sposób postępuje się w diagnostyce takich problemów, ma ogromne znaczenie dla profilaktyki i leczenia dolegliwości gastrologicznych. W artykule szczegółowo omówiono, jakie objawy mogą sugerować infekcję bakteryjną, jakie badania na bakterie w żołądku warto wykonać, skąd bierze się H. pylori w żołądku oraz jak współcześnie wygląda leczenie zaburzeń mikrobiomu i zakażenia tą bakterią.

Kwaśne środowisko żołądka (pH 1–3) jest jednym z najskuteczniejszych mechanizmów obronnych organizmu, chroniącym przed patogenami dostającymi się wraz z pożywieniem. Mimo to naukowcy zidentyfikowali szereg bakterii zdolnych do przetrwania w tak trudnych warunkach. Wśród nich szczególną rolę odgrywa Helicobacter pylori, ale nie jest to jedyny mikroorganizm spotykany w żołądku.

Rodzaje bakterii w żołądku obejmują zarówno mikroorganizmy oportunistyczne, jak i te będące elementem mikrobiomu górnego odcinka przewodu pokarmowego. Zachowanie równowagi między tymi bakteriami ma znaczenie dla zdrowia błony śluzowej żołądka oraz prawidłowego trawienia.

Bakterie w żołądku – objawy

Objawy infekcji żołądka wywołanej bakterią H. pylori są często niespecyficzne i mogą przypominać symptomy choroby wrzodowej, nadkwasoty czy refluksu. Najczęściej zgłaszane dolegliwości to:

• ból lub pieczenie w nadbrzuszu, szczególnie na czczo,
• uczucie pełności lub wzdęcia po posiłku,
• nudności, a czasem wymioty,
• odbijanie i nieprzyjemny smak w ustach,
• zgaga i refluks,
• pogorszenie apetytu.

Objawy te mogą pojawiać się okresowo lub utrzymywać się przewlekle. W przypadku infekcji H. pylori mogą prowadzić do rozwoju zapalenia żołądka, nadżerek, a nawet choroby wrzodowej i rozwoju chłoniaka. 

Bakteria Helicobacter w żołądku – skąd się bierze?

Helicobacter pylori to jedna z najlepiej poznanych bakterii patologicznych żołądka. Szacuje się, że zakażonych jest nią ok. 50% populacji, choć nie u wszystkich rozwijają się objawy.
Zakażenie zwykle następuje drogą:

• oralno-oralną – poprzez kontakt ze śliną osoby zakażonej,
• fekalno-oralną – przez spożycie skażonej wody lub żywności.

Do zakażeń często dochodzi w dzieciństwie, a bakteria może utrzymywać się w organizmie przez całe życie, jeśli nie zostanie leczona.

Bakterie w żołądku – przyczyny ich nadmiernego rozrostu

Nie tylko H. pylori może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania żołądka. Przyczyny dysbiozy w tym obszarze obejmują:

• przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej (IPP), które podwyższają pH żołądka,
• niewłaściwą dietę, zwłaszcza ubogą w błonnik i antyoksydanty,
• częste infekcje jelitowe,
• nadużywanie alkoholu,
• przewlekły stres, który osłabia odporność miejscową.

Zmniejszenie kwaśności żołądka sprzyja kolonizacji bakteriami typowymi dla jamy ustnej lub jelita cienkiego, co może prowadzić do zaburzeń trawiennych i stanów zapalnych.

Badania na bakterie w żołądku

Najbardziej powszechną procedurą jest diagnostyka w kierunku zakażenia bakterią H. pylori.

Badania obejmują:

• Test ureazowy z biopsji żołądka

Wykonywany podczas gastroskopii. Pozwala szybko wykryć aktywną infekcję.

• Test oddechowy z mocznikiem (UBT)

Najdokładniejsze nieinwazyjne badanie potwierdzające aktywność H. pylori.

• Antygen H. pylori w kale

Stosowany zarówno w diagnostyce, jak i kontroli skuteczności leczenia.

• Badania serologiczne (przeciwciała IgG)

Wskazują kontakt z bakterią, jednak nie różnicują infekcji aktywnej od przebytej. Badanie nie ma znaczenia diagnostycznego. 

• Testy mikrobiomu żołądka

W wybranych przypadkach możliwe jest zbadanie składu mikrobioty na podstawie materiału biopsyjnego lub próbki treści żołądkowej, aby ocenić inne rodzaje bakterii w żołądku.

Bakterie w żołądku – leczenie

Leczenie zależy od rodzaju bakterii oraz stanu śluzówki żołądka. Przy infekcji H. pylori stosuje się tzw. terapię eradykacyjną, czyli połączenie antybiotyków z inhibitorem pompy protonowej oraz preparatem bizmutu. Schematy leczenia zmieniają się wraz ze wzrostem oporności bakterii, dlatego dobór terapii powinien odbywać się według aktualnych zaleceń gastroenterologicznych.

W przypadku dysbiozy żołądkowej niezwiązanej z H. pylori stosuje się:

• modyfikację diety,
• normalizację pH (czasem poprzez redukcję długotrwałego stosowania IPP),
• probiotykoterapię ukierunkowaną na odbudowę mikrobioty,
• leczenie chorób współistniejących (np. refluksu lub gastroparezy).

Mgr Damian Pawlak