Ból pod kolanem – poznaj rodzaje i możliwe przyczyny bólu pod kolanem

Każdego dnia przemierzamy dziesiątki, a nawet tysiące kroków, co wymaga od naszych kolan nieprzerwanej wytrzymałości i sprawności. Każde schorzenie upośledzające działanie nóg może sprawiać zarówno ból, jak i ograniczać naszą aktywność codzienną i zawodową. Co może być przyczyną bólu pod kolanem, który może zmieniać nasze plany?

Ból pod kolanem – kilka słów o anatomii kolana

Konstrukcja kolana daje mu możliwości podejmowania ciągłej pracy fizycznej. Mówiąc o kolanie, mamy również na myśli kości sąsiadujące ze stawem kolanowym (udowa i piszczelowa), rzepkę, a także mięśnie, więzadła, łąkotki, torebkę stawową i chrząstki budujące struktury ochraniające kolano i mocujące je w fizjologicznej pozycji. Staw kolanowy jest największym stawem organizmu ludzkiego i równocześnie jest też drugim w kolejności (po stawie skokowym), stawem najbardziej obciążanym w organizmie. Funkcjonalnie składa się z dwóch części: stawu udowo-piszczelowego oraz stawu rzepkowo-udowego.

Ból pod kolanem

Wraz z wiekiem kondycja stawów może się pogarszać, jednak ból pod kolanem może wystąpić w każdym momencie życia. Ból kolana może pojawiać się z przodu, z tyłu, a także obejmować cały staw kolanowy i promieniować do łydki, dając uczucie ciągnięcia pod kolanem.

Przyczyny bólu kolana to:

• uszkodzenia mechaniczne (długotrwała wymuszona pozycja, wymuszonej przeciążenie, ucisk, skręcenie, ćwiczenia bez rozgrzewki),
• urazy kolana lub struktur budujących staw kolanowy,
• uszkodzenie tkanek miękkich,
• choroby infekcyjne, 
• skutek powikłanego zakażenia bakteryjnego (borelioza),
• choroby reumatyczne (RZS, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa),
• choroby autoimmunologiczne (SM).

Ból pod kolanem z tyłu

• Torbiel Bakera

Jedną z ważniejszych przyczyn bólu pod kolanem z tyłu jest torbiel Bakera. Jest stanem zapalnym, obejmującym ścięgno mięśnia podkolanowego. Może się rozwijać u osób z otyłością i nadwagą oraz jako powikłanie RZS, przepukliny torebki stawu kolanowego oraz infekcji. Bardziej narażone są kobiety oraz osoby starsze. Zauważono korelację między występowaniem torbieli Bakera i wykonywaniem ciężkiej pracy fizycznej oraz uprawianiem sportu.

Objawy towarzyszące schorzeniu to, oprócz bólu w tylnej części kolana, także ból łydki pod kolanem i ścięgna. W dole podkolanowym tworzy się guzek, który z czasem może dawać objawy odczuwalne jako rozpieranie i ciągnięcie pod kolanem. Powstanie guzka jest wynikiem nagromadzenia się płynu w jego tylnej części. Towarzyszą mu również obrzęk i zaczerwienienie. W przypadku dużego rozrostu masy guzka możemy spotkać się z mrowieniem, drętwieniem oraz zaburzeniami czucia całej nogi. 

• Zespół gęsiej stopki

Kolejną przyczyną bólu nogi pod kolanem może być zespół gęsiej stopki. Jest to stan zapalny kaletki maziowej zwanej gęsią stopką, która umiejscowiona jest poniżej wspólnego ścięgna mięśnia krawieckiego, smukłego i ścięgnistego. Mięśnie te odpowiadają za utrzymanie kolana w prawidłowej pozycji. Stan zapalny jest wynikiem nadmiernego tarcia związanego z wysiłkiem fizycznym. Często ból pojawia się w nocy, w czasie spoczynku oraz podczas intensywnego wysiłku i plasuje się pod kolanem wewnętrznej stronie stawu; dochodzi do niego miejscowe zesztywnienie oraz obrzęk kończyny.

• Uraz mechaniczny

Ból pod kolanem może być skutkiem urazu mechanicznego i przeciążenia stawu kolanowego – zwichnięcia, skręcenia, złamania. Wiążą się one przede wszystkim ze wzmożoną aktywnością fizyczną, lecz mogą wystąpić też jako wynik wypadku komunikacyjnego czy upadku z wysokości. Towarzyszy im obrzęk (może pojawić się po 1-2 dniach), niemożność poruszania kończyną, a także uszkodzenie okolicznych tkanek. W przypadku skręcenia może występować uczucie ciągnięcia pod kolanem.

• Łuszczycowe zapalenie stawów

Łuszczycowe zapalenie stawów występuje u części pacjentów ze zdiagnozowaną łuszczycą skóry i często dotyczy stawów kolanowych. Towarzyszyć mu może obrzęk, sztywność, ból pod kolanem, zniekształcenie stawów, zmniejszenie ruchomości stawu. 

• Zwyrodnienia i inne

Ból tego rodzaju może być też wynikiem choroby zwyrodnieniowej stawów czy zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. Dolegliwości bólowe dotyczą też wówczas innych stawów. Najczęściej pojawiają się rano i w miarę podejmowania aktywności – zanikają.

Ból pod kolanem wiąże się też z zapaleniem mięśnia podkolanowego, który odpowiada za zginanie stawu kolanowego. Związane jest to z przeciążeniem wynikającym z nadmiernej aktywności fizycznej, brakiem rozgrzewki przed treningiem czy też nagłą zmianą kierunku ruchu. Oprócz bólu łydki pod kolanem nasilającego się w czasie wysiłku fizycznego, towarzyszy mu obrzęk, zaczerwienienie oraz tkliwość okolicy podkolanowej i uczucie ciągnięcia pod kolanem. W zależności od rozległości może też dochodzić do trudności w chodzeniu. Podobne objawy dotyczą zapalenia łąkotek.

Także borelioza może dawać objawy bólowe stawu kolanowego, natomiast ból dotyczy również innych stawów, więc nie jest to objaw specyficzny.

Ból pod kolanem z przodu

Ból pod kolanem z przodu objawia się często jako ból w dole podkolanowym. Wynika to z budowy stawu kolanowego, który tworzy skomplikowaną sieć połączeń między jego elementami, stąd ból może być również odczuwalny w jego tylnej części. Jest to charakterystyczne dla schorzeń rzepki jak np. chondromalacja rzepki, zapalenie więzadła rzepki, choroba Osgood-Schlattera. 

• Chondromalacja rzepki jest procesem przejawiającym się niszczeniem i rozmiękaniem chrząstki stawowej. Zniszczenie chrząstki na powierzchni dolnej stawowej rzepki oraz części kości udowej łączącej się z nią, powoduje ból. Chondromalacja dotyczy osób w średnim wieku, po urazach rzepki, z nieprawidłową budową rzepki. Ból odczuwany jest z przodu oraz często w środkowych strukturach kolana i jest to ból o zmiennym nasileniu, pojawiający się przy długotrwałym siedzeniu ze zgiętymi kolanami oraz podczas intensywnego, powtarzalnego wysiłku. W przebiegu schorzenia mamy do czynienia też z chrupaniem, przeskakiwaniem i chrobotaniem w stawie i opuchlizną pod kolanem z przodu, zwaną przez niektórych „wodą w kolanie”.
• Choroba Osgood-Schlattera jest charakterystyczna dla dzieci dorastających (8-15 lat), intensywnie trenujących. Schorzenie wynika z licznych mikrourazów nasady kości piszczelowej, która w tym czasie intensywnie wzrasta. Więzadło rzepki połączone z kością uszkadza okoliczne tkanki podczas powtarzania tych samych czynności, powodując powstanie stanu zapalnego. Głównym objawem jest ból pod kolanem przodu (najpierw w czasie aktywności, a potem też w spoczynku) i obrzęk. W dłuższej perspektywie dziecko może zacząć utykać. 
• Zapalenie więzadła rzepki, czyli tzw. kolano skoczka, jest urazem związanym z uprawianiem sportów m.in. takich jak siatkówka czy koszykówka. Więzadło to odpowiada za połączenie rzepki z kością piszczelową i spełnia rolę w przekazywaniu sił mięśni uda. Ból odczuwany jest pod kolanem na jego przedniej części, najpierw jako wynik aktywności fizycznej, by następnie towarzyszyć w codziennych czynnościach, utrudniając je.

Ból pod kolanem – ból żył

Ból żył pod kolanem prawidłowo kojarzony jest z zatorem w żyle. Zakrzepica żył głębokich to schorzenie, które powoduje powstawanie zakrzepów i utrudnienie przepływu krwi w naczyniach żylnych. Skutkiem tego są obrzęki, zaczerwienienia, ocieplenie kończyny w miejscu powstania zatoru. Jest nim także ból łydki – nagły, najczęściej jednostronny, obejmujący kończynę dolną; może dotyczyć pachwiny, kostek, czy też dołu podkolanowego, towarzyszy mu też gorączka.

Podobnie sytuacja ma się, jeżeli chodzi o żylaki. Również w tym przypadku może pojawiać się ból żył związany z pojawieniem się przewlekłej niewydolności żylnej (obecność żylaków żyły odpiszczelowej i odstrzałkowej) na powierzchni kończyny dolnej. Symptomy podobne są do tych w zakrzepicy, jednak objawy mogą być mniej nasilone. 

Ból pod kolanem – leczenie

Leczenie bólu pod kolanem wymaga ustalenia pierwotnej przyczyny bólu. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki – głównie badań obrazowych. Są one szczególnie ważne w przypadku podejrzenia urazu mechanicznego. Z dolegliwościami bólowymi przede wszystkim powinniśmy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który zleci badania i wyda skierowanie do lekarza specjalisty.

We własnym zakresie, w razie urazów mechanicznych, ważne jest, by unieruchomić bolącą kończynę, uniemożliwiając w ten sposób przemieszczanie się ewentualnych odłamków kostnych. Opuchliznę można zniwelować za pomocą zimnych okładów (maści, żele, aerozole). Nie należy jednak samemu próbować nastawiać kończyn i przyjmować leków. Stwierdzenie w badaniach urazu mechanicznego (skręcenie, zwichnięcie, złamanie) leży oczywiście w kwestii specjalisty – ortopedy lub chirurga i nierzadko wymaga jego interwencji w postaci operacji, unieruchomienia czy gipsu. 

Leczenie farmakologiczne obejmuje łagodzenie bólu z pomocą środków przeciwbólowych:

• stanu zapalnego z wykorzystaniem glikokortykosteroidów oraz NLPZ,
• infekcji z pomocą antybiotyków (np. w boreliozie).

Leczenie chorób zwyrodnieniowych stawów czy choroby zakrzepowej wymaga zastosowania leków specjalistycznych.  

Ból pod kolanem a fizjoterapia

Najważniejsza w leczeniu bólu nogi pod kolanem jest fizjoterapia pod wprawnym okiem fizjoterapeuty, która pomoże kończynie wrócić do sprawności fizycznej, załagodzić objawy bólowe lub nauczyć się funkcjonować z bólem w przypadku schorzeń przewlekłych. Czasem niezbędny może być zabieg operacyjny, jak w przypadku urazów mechanicznych, torbieli Bakera czy choroby zakrzepowej (trombektomia – usunięcie skrzepu).

Dodatkowymi metodami stosowanymi przy urazach stawów są:

• akupunktura,
• masaż,
• ultradźwięki,
• elektrostymulacja,
• wystrzykiwanie osocza dostawowo.

Pamiętać należy o profilaktyce, czyli rozważnym uprawianiu sportów i diecie bogatej w witaminy oraz makro – i mikroelementy, wspierającej funkcjonowanie kości i stawów.

Mgr Jolanta Pawłowska