Czy to biegunka bakteryjna? Objawy, czas trwania, leczenie

Biegunka bakteryjna to jedna z najczęstszych przyczyn ostrych zaburzeń pokarmowych, charakteryzująca się nagłym wystąpieniem objawów, takich jak wodniste stolce, bóle brzucha czy gorączka. Może być wynikiem spożycia skażonej żywności, wody lub kontaktu z bakteriami wywołującymi choroby układu pokarmowego. Prawidłowe rozpoznanie i odpowiednie leczenie mają kluczowe znaczenie, aby zapobiec odwodnieniu i innym powikłaniom.

Biegunka bakteryjna a wirusowa

Biegunka bez względu na przyczynę polega na zwiększeniu liczby wypróżnień (zwykle ponad 3 dziennie), którym towarzyszy zmiana konsystencji stolca na wodnistą, półpłynną lub z domieszką śluzu, ropy bądź krwi. Biegunka bakteryjna to infekcja przewodu pokarmowego spowodowana przez bakterie, które wywołują stan zapalny w jelitach, prowadząc do częstych, wodnistych stolców. Objawy mogą obejmować silne bóle brzucha, gorączkę oraz w cięższych przypadkach, obecność krwi w stolcu. Schorzenie to, szczególnie gdy ma ostry przebieg, wymaga szybkiej interwencji medycznej, aby uniknąć powikłań takich jak odwodnienie.

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 biegunki bakteryjne klasyfikowane są w różnych kategoriach w zależności od wywołującego je patogenu, m.in.:

• A04.9 – bakteryjne zakażenie jelit o nieokreślonej etiologii,
• A04.0 – zakażenie Clostridioides difficile, często związane z antybiotykoterapią,
• A02.0 – zakażenie Salmonellą (dur rzekomy i inne formy infekcji salmonellowych),
• A04.5 – zakażenie Campylobacter.

Należy pamiętać, że biegunka bakteryjna nie zawsze wynika z bezpośredniego kontaktu z drobnoustrojami – czasem rozwija się w wyniku zaburzenia równowagi flory jelitowej po antybiotykach, co sprzyja rozwojowi patogenów takich jak Clostridioides difficile. W każdym przypadku szybka diagnostyka i właściwe leczenie są kluczowe, aby przywrócić zdrowie i zapobiec dalszym komplikacjom. Szczególnie dotyczy to postaci ostrych biegunek oraz biegunek polekowych.

Rozróżnienie między biegunką bakteryjną a wirusową ma kluczowe znaczenie z kilku powodów. Przede wszystkim oba typy wymagają odmiennego podejścia terapeutycznego – biegunka bakteryjna często wymaga antybiotykoterapii, podczas gdy infekcje wirusowe zazwyczaj leczy się objawowo. Dodatkowo infekcje bakteryjne niosą ze sobą wyższe ryzyko powikłań, takich jak odwodnienie czy rozwój ogólnoustrojowych zakażeń, które mogą zagrażać życiu, szczególnie u osób z osłabionym układem odpornościowym. Jak jednak odróżnić te dwa rodzaje biegunki?

Różnice między biegunką wywołaną infekcją wirusową a bakteryjną dotyczą przede wszystkim nasilenia objawów oraz przebiegu choroby. Biegunka bakteryjna charakteryzuje się nagłym i intensywnym początkiem, któremu towarzyszy wysoka gorączka, silne skurcze brzucha oraz obecność krwi lub śluzu w stolcu. Takie objawy są charakterystyczne dla zakażeń wywołanych np. przez Salmonellę, Shigellę czy Campylobacter.

Wirusowe infekcje jelit, spowodowane przez rotawirusy, norowirusy czy adenowirusy, zwykle mają łagodniejszy przebieg, choć mogą być bardzo uciążliwe. Nudności, wymioty, wodniste stolce i ogólne osłabienie są typowe, zwłaszcza w początkowej fazie choroby. Krew w stolcu przy biegunce wirusowej występuje niezwykle rzadko, co jest ważną wskazówką diagnostyczną.

Zrozumienie tych różnic nie tylko ułatwia identyfikację rodzaju zakażenia, ale także pozwala na szybsze podjęcie właściwego leczenia, które minimalizuje ryzyko powikłań. W każdym przypadku nasilonych objawów konieczna jest konsultacja z lekarzem, aby wdrożyć odpowiednią terapię i zapobiec odwodnieniu lub dalszym komplikacjom zdrowotnym.

Biegunka bakteryjna – przyczyny

Przebieg kliniczny biegunki bakteryjnej zależy w dużej mierze od jej przyczyny, jednak na podstawie samych objawów trudno jest precyzyjnie określić etiologię schorzenia. Wielu pacjentów zastanawia się, jak odróżnić biegunkę bakteryjną od innych rodzajów biegunek. 

Rozpoznanie rodzaju bakterii odpowiedzialnych za infekcję wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań mikrobiologicznych, takich jak posiew kału czy testy na obecność toksyn. 

Najczęstszymi patogenami wywołującymi biegunki bakteryjne są:

• Salmonella, 
• Shigella, 
• Escherichia coli (zwłaszcza szczepy enterotoksyczne i enterokrwotoczne), 
• Campylobacter, 
• Clostridium difficile, 
• a także Yersinia enterocolitica. 

W określonych regionach geograficznych, szczególnie w krajach tropikalnych, przyczyną mogą być również zakażenia wywołane przez przecinkowce cholery.

Biegunka bakteryjna – objawy

Objawy mogą się różnić w zależności od patogenu, ale istnieje kilka charakterystycznych symptomów, na które warto zwrócić uwagę. Najczęściej występują częste, wodniste wypróżnienia, nierzadko z domieszką śluzu, krwi lub ropy – co jest typowe dla zakażeń bakteryjnych. Silne, skurczowe bóle brzucha, szczególnie w dolnej jego części, mogą pojawiać się nagle, a ich nasilenie bywa zmienne – od krótkotrwałego dyskomfortu po długotrwałe napady bólu.

Wysoka gorączka, przekraczająca 38,5°C, jest często wskaźnikiem bardziej zaawansowanego zakażenia. Dodatkowo mogą pojawiać się dreszcze. Rozwolnieniu towarzyszy najczęściej brak apetytu. Chociaż nudności i wymioty częściej towarzyszą biegunkom wirusowym, mogą również pojawić się przy infekcjach bakteryjnych, zwłaszcza jeśli bakterie wytwarzają toksyny.

W przypadku biegunki bakteryjnej duża utrata płynów szybko prowadzi do odwodnienia, szczególnie u dzieci, seniorów oraz osób z osłabioną odpornością. Typowe oznaki odwodnienia obejmują suchość w ustach, zawroty głowy, osłabienie i zmniejszoną ilość wydalanego moczu.

Gdy objawy są nasilone, utrzymują się dłużej niż kilka dni lub pojawiają się oznaki odwodnienia, konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Diagnostyka i odpowiednie leczenie są kluczowe dla szybkiego powrotu do zdrowia.

Biegunki bakteryjne różnią się od wirusowych nie tylko etiologią, ale także objawami. W przypadku infekcji wirusowych, które często dotyczą jelita cienkiego, stolce są zwykle obfite, wodniste, a wymioty są częstym objawem towarzyszącym. W biegunkach bakteryjnych, które z reguły dotyczą jelita grubego, stolce są bardziej skąpe, papkowate i mogą zawierać domieszki patologiczne, takie jak śluz, ropa czy krew. 

Chociaż powyższe różnice mogą być pomocne w diagnozowaniu, to w praktyce klinicznej ustalenie przyczyny biegunki na podstawie samych objawów jest często niemożliwe.

Biegunka bakteryjna – ile trwa?

Czas trwania biegunki bakteryjnej to istotna kwestia, ponieważ osoba chora może być źródłem zakażenia przez cały okres występowania objawów, a nawet po ich ustąpieniu, co zwiększa ryzyko przeniesienia infekcji na inne osoby.

Standardowo biegunka bakteryjna utrzymuje się od 3 do 7 dni, jednak ten czas może się różnić w zależności od rodzaju bakterii odpowiedzialnej za infekcję, stanu zdrowia pacjenta oraz zastosowanego leczenia. W łagodniejszych przypadkach objawy mogą ustąpić wcześniej, natomiast w cięższych przypadkach, szczególnie bez odpowiedniej interwencji, biegunka może trwać nawet do dwóch tygodni lub dłużej. W takiej sytuacji biegunka ta nazywana jest biegunką przewlekłą.

Warto również pamiętać, że niektóre bakterie, takie jak Salmonella czy Clostridioides difficile, mogą pozostawać w organizmie i być obecne w stolcu jeszcze przez kilka tygodni po ustąpieniu objawów. W takich sytuacjach, pomimo braku widocznych symptomów, osoba wciąż może stanowić zagrożenie epidemiologiczne.

📌 Sprawdź: e-Pakiet wysyłkowy – infekcje układu pokarmowego, 25 patogenów (wirusy, bakterie, pasożyty), met. real-time PCR.

Biegunka bakteryjna – profilaktyka i leczenie

Ze względu na wysoką zaraźliwość biegunki bakteryjnej, kluczowe jest przestrzeganie zasad higieny do czasu pełnego wyzdrowienia i potwierdzenia przez lekarza, że nie występuje ryzyko transmisji. Podstawowe środki ostrożności obejmują:

1. Regularne mycie rąk – szczególnie po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłków.
2. Unikanie bliskiego kontaktu – zwłaszcza z osobami bardziej narażonymi na infekcję, takimi jak dzieci, seniorzy czy osoby z obniżoną odpornością.
3. Dezynfekcja powierzchni – bakterie mogą przetrwać na przedmiotach codziennego użytku, takich jak klamki, toalety czy blaty, dlatego należy je regularnie myć i odkażać.
4. Unikanie wspólnego korzystania z naczyń i ręczników – aby zapobiec przenoszeniu bakterii.

Ponadto biegunka bakteryjna często rozprzestrzenia się poprzez spożywanie zanieczyszczonych produktów spożywczych lub wody, dlatego konieczne jest przestrzeganie zasad higieny żywności oraz unikanie jedzenia z niepewnych źródeł. Ścisła higiena i odpowiednie środki zapobiegawcze pomagają ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby i chronić innych przed zakażeniem.

Leczenie biegunki bakteryjnej skupia się na wyeliminowaniu przyczyny infekcji oraz przywróceniu równowagi w organizmie. Terapia obejmuje odpowiednie nawadnianie, lekkostrawną dietę oraz stosowanie probiotyków lub leków przeciwbakteryjnych w zależności od przypadku. W cięższych infekcjach konieczna może być konsultacja lekarska i zastosowanie antybiotyków, zwłaszcza u dzieci i osób starszych. Ważne jest unikanie silnych środków przeciwbiegunkowych, które mogą hamować proces oczyszczania organizmu z bakterii i toksyn.

Co pomaga na biegunkę bakteryjną? 

W leczeniu biegunki bakteryjnej istotną rolę odgrywa lekkostrawna dieta, która wspomaga proces regeneracji układu pokarmowego. Doustne roztwory nawadniające (ORS), bogate w elektrolity i glukozę, stanowią skuteczną pomoc w uzupełnianiu utraconych płynów i zapobieganiu odwodnieniu. Zaleca się picie dużej ilości płynów, głównie wody, ale także naparów ziołowych (np. mięta, rumianek), bulionów oraz roztworów elektrolitowych dostępnych w aptekach. Takie roztwory są najlepszym sposobem na uzupełnienie utraconych sodu, potasu i chlorków, które tracimy w wyniku biegunki.

Jak odbudować florę bakteryjną jelit po biegunce?

Po biegunce bakteryjnej wielu pacjentów pyta lekarzy, jak odbudować mikrobiom jelitowy. To ważne pytanie, ponieważ kluczowym elementem rekonwalescencji jest wspieranie organizmu w przywróceniu prawidłowej flory bakteryjnej i zapobieganiu nawrotom infekcji. W tym procesie dużą rolę odgrywają probiotyki oraz odpowiednia higiena.

Dieta po przebytym zakażeniu powinna zawierać produkty bogate w probiotyki, takie jak jogurt naturalny z żywymi kulturami bakterii (Lactobacillus i Bifidobacterium), kefir, ogórki kiszone, kapustę kiszoną oraz inne fermentowane warzywa, które wspierają zdrowie jelit. Dodatkowo, warto wzbogacić dietę o probiotyki o azjatyckim pochodzeniu, takie jak miso (japońska pasta z fermentowanej soi) czy kombucha (fermentowany napój herbaciany).

Biegunka bakteryjna u dzieci

Biegunka bakteryjna u dzieci, szczególnie u niemowląt, stanowi poważniejsze zagrożenie niż u dorosłych, ze względu na większe ryzyko szybkiego odwodnienia i powikłań.

Częstą przyczyną biegunki u dzieci jest Campylobacter, który najczęściej zakaża je poprzez spożycie niedogotowanego mięsa drobiowego lub niepasteryzowanego mleka. Objawy to ból brzucha, gorączka i wodnista biegunka. Zakażenie Salmonellą (najczęściej po spożyciu zanieczyszczonych produktów takich jak mięso, jajka, mleko lub woda) może prowadzić do silnych bólów brzucha, gorączki oraz krwistej biegunki. Podobne objawy wywołuje Shigella, będąca główną przyczyną czerwonki bakteryjnej u dzieci. Szczepy E. coli, zwłaszcza te bardziej niebezpieczne, mogą powodować poważniejsze powikłania, w tym zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS).

Dzieci mają mniejsze zapasy płynów w organizmach, przez co szybciej dochodzi u nich do odwodnienia. Nawet krótka biegunka może prowadzić do poważnych komplikacji, wymagających interwencji medycznej.

Leczenie biegunki bakteryjnej u dzieci skupia się na nawadnianiu doustnymi roztworami nawadniającymi, które pomagają uzupełnić utracone płyny i elektrolity. W cięższych przypadkach, gdy odwodnienie jest znaczne, konieczne może być podanie płynów dożylnie w szpitalu.

Antybiotyki stosuje się tylko wtedy, gdy zakażenie jest bakteriologicznie potwierdzone i ma ciężki przebieg. Niewłaściwe użycie antybiotyków może prowadzić do oporności bakterii i nasilenia objawów.

W trakcie leczenia należy dokładnie monitorować stan dziecka pod kątem objawów odwodnienia, takich jak suchość w ustach, brak łez, zmniejszona ilość oddawanego moczu czy apatia. W razie niepokojących symptomów należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.

Podsumowanie – FAQ

1. Na czym polega leczenie biegunki bakteryjnej? 

Leczenie biegunki bakteryjnej polega na nawodnieniu organizmu, stosowaniu probiotyków w celu odbudowy flory jelitowej oraz w niektórych przypadkach, antybiotykoterapii. Ważne jest również stosowanie lekkostrawnej diety i unikanie leków przeciwbiegunkowych.

2. Czy biegunka bakteryjna przejdzie sama? 

W wielu przypadkach biegunka bakteryjna ustępuje sama w ciągu kilku dni, szczególnie przy łagodnych infekcjach. Jednakże, jeśli objawy są nasilone lub trwają dłużej niż kilka dni, konieczna jest konsultacja lekarska.

3. Jaka dieta przy biegunce bakteryjnej jest wskazana? 

Zaleca się lekkostrawną dietę, składającą się z gotowanych ziemniaków, ryżu, kurczaka, sucharów i bananów. Ważne jest także regularne nawadnianie organizmu.

4. Czym spowodowana jest biegunka bakteryjna u niemowlaka? 

Biegunka bakteryjna u niemowlaków najczęściej jest wynikiem zakażenia bakteriami takimi jak Campylobacter, Salmonella czy E. coli, które mogą pochodzić z zakażonego jedzenia lub wody.

5. Jak rozpoznać biegunkę bakteryjną? 

Biegunka bakteryjna charakteryzuje się wodnistymi stolcami, które mogą zawierać śluz, krew lub ropę. Często towarzyszy jej gorączka, silne bóle brzucha oraz skurcze. W przypadku wymiotów i silnych objawów konieczna jest konsultacja lekarska.

Mgr Agnieszka Nowak